Λίθος Μάρμαρος, Ταινάριος

Τα μάρμαρα της Μάνης: Ένας λησμονημένος θησαυρός που διέδωσε τον Ελληνικό πολιτισμό στα πέρατα του κόσμου.
Open Image Modal
Εξώφυλλο. Ένα καράβι θωρηκτό περνά στον κάβο Ταίναρο , περνά σφυρίζει δυνατά, όλο τον κόσμο αναβοά(παραδοσιακό).
.

Μάνη, είναι η ιστορική περιοχή της Νότιας Πελοποννήσου, που όταν τη φέρνουμε στην σκέψη μας πλημμυρίζει ο νους μας από εικόνες με το ιδιαίτερο βραχώδες ορεινό τοπίο της και την χαρακτηριστική αρχιτεκτονική φυσιογνωμία όπου δεσπόζουν οι αγέρωχοι πέτρινοι πύργοι , τα κάστρα, αλλά και οι αρχαιολογικοί χώροι , καθώς και οι βυζαντινές εκκλησίες με τις πανέμορφες αγιογραφίες.

Μάνη, τόπος  άγονος, άδενδρος, πετρώδης με βουνά ολόγυμνα που προσεγγίζουν τις ακτογραμμές και σβήνουν σε αυτές, τόπος άνυδρος και αλίμενος, με τις πιο δύσκολες συνθήκες για την ανθρώπινη επιβίωση. Και φυσικά οι απολύτως ιδιαίτεροι, πλην όμως συμβατοί με το τοπίο, άνθρωποί της. Οι Μανιάτες, που έχουν ταυτιστεί με το περιβάλλον της και την περήφανη ιστορία της.

Προσφάτως, η Μάνη προβάλλεται! Οι ιδιαιτερότητες του φυσικού και ανθρωπογενούς τοπίου πάντα κεντρίζουν την προσοχή!

Ωστόσο, η γη της Μάνης περιέχει και έναν πολύτιμο θησαυρό που δεν προβάλλεται ούτε έχει προβληθεί όπως άλλα χαρακτηριστικά της.

Είναι τα μάρμαρά της και η πέτρα της και μάλιστα ορισμένοι έγχρωμοι τύποι που αποτέλεσαν κάποτε τον πολιτιστικό της πρεσβευτή κυριαρχώντας στον αρχαίο κόσμο. Είναι ο Πολιτισμός της Πέτρας που βρίσκει ίσως στη Μάνη τη χαρακτηριστικότερη έκφρασή του!

Αυτή ακριβώς τη διάσταση της Μανιάτικης γης, ξεχασμένη σήμερα, ήρθε να μας την θυμίσει και να μας ξυπνήσει από τον λήθαργο της λησμονιάς ένα βιβλίο που είχα την τύχη να το διαβάσω και να μαγευτώ από τις ζωντανές εικόνες αποκομίζοντας γνώσεις χάρη στην εύληπτη ερμηνεία τεχνικών ορολογιών καθώς και τον τρόπο παρουσίασής του.

Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα καλαίσθητο και πολυτελούς έκδοσης βιβλίο, κόσμημα για κάθε βιβλιοθήκη, του Δρ. Πέτρου Τζεφέρη, για τα Μάρμαρα της Μάνης με τον πρωτότυπο τίτλο «Λίθος Μάρμαρος, Ταινάριος».

Open Image Modal
Η φωτογραφία που συνοδεύει το κεφάλαιο της εισαγωγής απεικονίζει το τεφρόφαιο μάρμαρο Ταινάρου που δυσπρόσιτο και αφιλόξενο στέκεται εκεί απέναντι από το πέλαγος…
.

Ένα βιβλίο χωρίς κερδοσκοπικό χαρακτήρα που εκδόθηκε σε περιορισμένα αντίτυπα και «μοιράζεται» στην επιστημονική κυρίως κοινότητα αποτελώντας ήδη σημείο αναφοράς για το Ελληνικό Μάρμαρο και ειδικότερα το Μάρμαρο της Μάνης.

Open Image Modal
Εποπτικός χάρτης με τις θέσεις των αρχαίων και σύγχρονων λατομείων και τις σημαντικότερες εμφανίσεις μαρμάρων και διακοσμητικών πετρωμάτων της Μάνης .
.

Στις σελίδες του βιβλίου αυτού συναντάται η επιστήμη με την μανιάτικη λίθινη ψυχή, η λιτότητα του μανιάτικου βουνού με την ιστορία, την ιστορία του επώνυμου λίθου που από τα «μαρμαροκοπιά» του μικρού αυτού αλλά περήφανου τόπου, διακινήθηκε στα πέρατα του κόσμου. Και που σήμερα έχει αφεθεί στη λήθη αλλά και την σημερινή αναπτυξιακή λογική που είναι έτοιμες να σβήσουν και τα τελευταία χνάρια, τις αρχαίες τομές, τα αρχαία λατομεία!

Open Image Modal
Ένα πολύχρωμο δειγματολόγιο ιστορικών χαρακτηριστικών μαρμάρων και λίθων του Ελληνικού χώρου.
.

Το βιβλίο φιλοδοξεί, με αφορμή τα μάρμαρα της Μάνης, να ανοίξει θέματα σε ότι αφορά τη διάγνωση και τη σημασία της προέλευσης των ιστορικών μαρμάρων, την προστασία κι ανάδειξη των εξορυκτικών χώρων προέλευσης, αλλά και την ένταξή τους σε ένα νέο αναπτυξιακό μοντέλο για τον τόπο μας, στο οποίο κυρίαρχο ρόλο θα έχουν οι αξίες που σμιλεύτηκαν δίπλα από τις πέτρες της αρχαίας Ελλάδας και ειδικότερα της Μάνης.

Open Image Modal
10. Ένας ενημερωτικός εποπτικός χάρτης με τις θέσεις των σημαντικότερων αρχαίων λατομείων μαρμάρων και λίθων στον Ελλαδικό χώρο και στο χώρο της Μικράς Ασίας.
.

Περιλαμβάνει μια αδρή περιγραφή των μαρμάρων και των φυσικών λίθων του αρχαίου και σύγχρονου κόσμου, με έμφαση στον ελλαδικό χώρο και την Ανατολική Μεσόγειο.

Open Image Modal
Η χρήση γνωστών τύπων μαρμάρων του Ελληνικού χώρου σε γνωστά μνημεία της αρχαιότητας. Ο χάρτης στη δεξιά σελίδα απεικονίζει τις θέσεις όπου έχει εντοπιστεί ο γνωστός από τους προϊστορικούς χρόνους “κροκεάτης “ λίθος .
.

Είναι γνωστό ότι οι  Έλληνες στα χιλιάδες χρόνια της Ιστορίας τους επέλεξαν το μάρμαρο και την πέτρα για να εκφραστούν δημιουργώντας απλά έως περίτεχνα οικοδομήματα, αρκετά από τα οποία οι διάφοροι κατακτητές κατέστρεψαν. 

Ειδικότερα, το βιβλίο αυτό περιέχει στοιχεία για τις αρχαίες πόλεις και τα αρχαία λατομεία της Μάνης και γενικότερα της Λακωνίας.  

Open Image Modal
9. Εντυπωσιακά αντικείμενα της Μινωικής και Μυκηναϊκής περιόδου από τον πανέμορφο “κροκεάτη” λίθο της Λακωνίας που είναι ένα ανδεσιτικό ηφαιστειακό πέτρωμα με τη χαρακτηριστική ψηφιδωτή εικόνα λόγω του πορφυριτικού του ιστού.
.

Επίσης περιλαμβάνει πλήρη κατάλογο  των λατομικών θέσεων αλλά και θέσεων εμφάνισης μαρμάρου -100 περίπου θέσεις- καθώς και στοιχεία για την διακίνηση των μαρμάρων και λίθων κατά τους ιστορικούς κυρίως χρόνους και δίδεται μεγάλη έμφαση στην χρήση τους σε μνημεία της τέχνης και αντικείμενα του πολιτισμού στον εγχώριο και διεθνή ιστορικό και πολιτιστικό χώρο.

Open Image Modal
Στην αριστερή σελίδα ένας μοναχιασμένος και απρόσιτος ημίεργος κίονας από Rosso Antico των Ρωμαϊκών χρόνων στην περιοχή Προφήτη Ηλία Δημαρίστικων Μάνης. Στην δεξιά σελίδα μαρμάρινη γούρνα στην Προσηλιακή Μάνη.
.

Τα μάρμαρα της Μάνης υπήρξαν εμβληματικά σύμβολα ενός τόπου που δικαίως θεωρείται ως γενέθλιος τόπος της λίθινης Ελληνικής Ψυχής που αγωνίζεται και που τελικά αντέχει.

Open Image Modal
Το εντυπωσιακής χρωματικής ομορφιάς φημισμένο ερυθροπορφυρόχροο μάρμαρο Rosso Antico στο αρχαίο λατομείο του Προφήτη Ηλία Δημαρίστικων Μάνης . Όπως μας εξηγεί ο συγγραφέας, που εικονίζεται στη φωτογραφία, ο όρος “ Rosso antico” δόθηκε το 1829 από τον επικεφαλής της Γαλλικής Επιστημονικής Αποστολής που επισκέφτηκε την Παγανέα της Ανατ. Μάνης. Δεν γνωρίζουμε το αρχαίο όνομα του μαρμάρου αυτού.
.

Σύμβολα, όπως το Nero Antico, Rosso Antico, Marmor Taenarium, Lapis Taenarius κ.α., που ενώ κυριάρχησαν στον αρχαίο κόσμο, σήμερα ουσιαστικά δεν εξορύσσονται ούτε αναδεικνύονται σε καμία γωνιά του Μανιάτικου -είτε φυσικού είτε ανθρωπογενούς- τοπίου.

Όμως η λήθη δεν ταιριάζει στα μάρμαρα της Μάνης, τα οποία είναι σημαντικά και από ιστορικής και από γεωλογικής/κοιτασματολογικής απόψεως αλλά κι από απόψεως ιδιοτήτων και ενδιαφέροντος ως προς την αξιοποίησή τους κατά τη σημερινή περίοδο και το μέλλον.

Open Image Modal
Διαχρονική παρουσία του ερυθρού μαρμάρου Μάνης (Rosso Antico) διαμέσου των αιώνων. Ορισμένα από τα αντικείμενα και δομικά στοιχεία έχουν ταυτιστεί με σύγχρονες εργαστηριακές μεθόδους όπως οι ισοτοπικές αναλύσεις.
.

Κι ακόμη, με αφορμή το ζήτημα των μαρμάρων της Μάνης, θέτει το γενικότερο θέμα της ταυτοποίησης της προέλευσης των μαρμάρων του αρχαίου κόσμου, ένα θέμα που έχει απασχολήσει την επιστημονική κοινότητα provenance determination»).

Από τις σελίδες του αναδεικνύεται το σημαντικότατο ζήτημα  της ένταξης όλων των αρχαίων λατομείων, λαξευμάτων, εμφανίσεων  κλπ. σε μια δυναμική εθνική βάση δεδομένων και πιστοποιημένων δειγμάτων υλικού κάτι που θα αποτελέσει εργαλείο για την ταυτοποίηση της προέλευσης αλλά και για την θεσμική, διοικητική και ουσιαστική προστασία των χώρων αυτών. 

Τέλος, τίθεται το θέμα της αξιοποίησης και της προοπτικής των ιστορικών μαρμάρων αυτών στη σημερινή εποχή. Ένα πρόβλημα που ταυτίζεται με το γενικότερο πρόβλημα της ανάπτυξης στον τόπο μας, ο οποίος βρίθει από προστατευτέα μνημεία.

Open Image Modal
Εικόνα 17. Αρχαία λατομεία λευκόφαιου μαρμάρου στη Χαρούδα και Φουρνιάτα Μάνης. Το λευκό μάρμαρο Μάνης χρησιμοποιήθηκε πιθανότατα στη κατασκευή του γλυπτού διάκοσμου του Ναού Επικούριου Απόλλωνα στις Βάσσες Φιγαλείας.
.

Στο πλαίσιο αυτό, γίνονται και ορισμένες προτάσεις που αφορούν την εκλεκτική εξόρυξη με ανάπτυξη μικρής κλίμακος μονάδων με σκοπούς καθαρά πολιτιστικούς, οι οποίες θα μπορούσαν να επεκταθούν και σε άλλα ιστορικά μάρμαρα του τόπου μας.

Το βιβλίο αυτό είναι ένα πόνημα 405 σελίδων με μία πυκνή τεκμηριωμένη γνώση που περιλαμβάνει αμέτρητες εικόνες, σχεδιαγράμματα, θεματικούς χάρτες, διαγράμματα εργαστηριακών αποτελεσμάτων και πλούσια βιβλιογραφία.

Αποτελεί αναμφίβολα ένα εγχειρίδιο για τα μάρμαρα και λίθους της γωνιάς αυτής της χώρας μας και σίγουρα έναν οδηγό- πρότυπο και για άλλες μαρμαροφόρες περιοχές οι οποίες θα πρέπει να αναδειχθούν ώστε να προβληθεί ο διαχρονικός πολιτιστικός χαρακτήρας του πολύτιμου αυτού θησαυρού της Ελληνικής γης.

Η ενσωμάτωση στο βιβλίο, της σύγχρονης τεχνολογίας QR Codes δίνει τη δυνατότητα στον αναγνώστη για μία διαδραστική εμπειρία με πρόσβαση σε βίντεο και πλοήγηση σε συνδέσμους για πρόσθετη πληροφόρηση.

Open Image Modal
Χάρτης με τις θέσεις των Ορυκτών Πρώτων Υλών της Περιφερειακής Ενότητας Λακωνίας.
.
Open Image Modal
Η Μονή Παναγίας Κουρνού. Δυσπρόσιτο βυζαντινό μοναστήρι που συντηρείται σήμερα μόνον από ντόπιους κατοίκους και αποτελεί προορισμό για περιπατητές.
.
Open Image Modal
Rosso Antico Μάνης. Roman Quarries , περιοχή Προφήτη Ηλία Δημαρίστικων του όρους Σαγιά Μάνης. Χαρακτηριστικές διαστρώσεις(layer) στο μάρμαρο αυτό.
.
Open Image Modal
Rosso Antico Μάνης. Roman Quarries , περιοχή Προφήτη Ηλία Δημαρίστικων του όρους Σαγιά Μάνης. Χαρακτηριστικές διαστρώσεις(layer) στο μάρμαρο αυτό.
.
Open Image Modal
Rosso Antico Μάνης. Roman Quarries , περιοχή Προφήτη Ηλία Δημαρίστικων του όρους Σαγιά Μάνης. Χαρακτηριστικές διαστρώσεις(layer) στο μάρμαρο αυτό.
.
Open Image Modal
Διάγραμμα ισοτοπικής σύστασης δ18Ο – δ13C των Μαρμάρων Μάνης. Η ισοτοπική ανάλυση αποτελεί σήμερα την πιο αξιόπιστη μέθοδο για την ταυτοποίηση της προέλευσης του μαρμάρου. Η προέλευση του Ελληνικού Μαρμάρου θα πρέπει να αναδεικνύεται όπου κι αν αυτό ταξιδεύει!
.
Open Image Modal
Επιφανειακές εμφανίσεις ερυθρού μαρμάρου στις Μιάνες -Αγροκάμπι, θέση «Αρχόντισσα».
.
Open Image Modal
Στην εικόνα αρχαίο λατομείο εξόρυξης τεφρού φαιού μαρμάρου. Το τεφρόφαιο μάρμαρο Ταινάρου (μάρμαρο Ταινάριο - marmor Taenarium ή κατ’ άλλους «nero antico»). Μαρμαροκοπείο ή Πλακολύτες Ταινάρου.
.
Open Image Modal
Χερσόνησος Παγανέα-Σκουτάρι Αν. Μάνης, θέσεις εμφάνισης ερυθρού μαρμάρου
.