Ένα πρωινό του Φεβρουαρίου του 2025, ο Άνταμ Μπορούτσκι ανακάλυψε ένα αντικείμενο που τον προβλημάτισε πίσω από την αποθήκη του στην Πολωνία. Ήταν μια απανθρακωμένη μεταλλική δεξαμενή, διαμέτρου περίπου 1,5 μέτρου, που είχε προσγειωθεί στην αυλή του. Είχε πέσει από το διάστημα κατά τη διάρκεια της νύχτας, μέρος ενός πυραύλου Falcon 9 της SpaceX που απέτυχε να ολοκληρώσει την ελεγχόμενη κάθοδό του στον Ειρηνικό Ωκεανό.
Τα συντρίμμια προκάλεσαν ζημιές σε ηλεκτρικό εξοπλισμό και σε ένα τσιμεντένιο μπλοκ. Κανείς δεν τραυματίστηκε, αλλά το περιστατικό έθεσε ένα άβολο ερώτημα: ποιος πληρώνει όταν ο διαστημικός εξοπλισμός μιας ιδιωτικής εταιρείας συντρίβεται στην περιουσία σου;
Η απάντηση, εκπληκτικά, δεν είναι απλή. Μια νέα ανάλυση της Ελίζα Λεόνι εξετάζει πώς η Σύμβαση του 1972 για τη Διεθνή Ευθύνη για Ζημιές που Προκαλούνται από Διαστημικά Αντικείμενα δυσκολεύεται να ανταποκριθεί στη σημερινή εμπορική διαστημική βιομηχανία.
Η συνθήκη γράφτηκε σε μια εποχή όπου μόνο κυβερνήσεις εκτόξευαν πυραύλους και αυτό φαίνεται. Σύμφωνα με τους κανόνες της Σύμβασης, τα κράτη φέρουν τη διεθνή ευθύνη για ζημιές που προκαλούνται από διαστημικά αντικείμενα, ακόμα κι αν τα λειτουργούν ιδιωτικές εταιρείες. Αν ο Μπορούτσκι ήθελε αποζημίωση, η Πολωνία θα έπρεπε να υποβάλει αξίωση κατά των Ηνωμένων Πολιτειών ως «κράτους εκτόξευσης», αφού η SpaceX πραγματοποίησε την εκτόξευση από την Καλιφόρνια.
Jasny, płonący obiekt przeleciał nad Polską. To prawie na pewno szczątki drugiego stopnia rakiety Falcon 9, która została wystrzelona z bazy sił powietrznych Vandenberg w Kalifornii i wynosiła na orbitę 22 satelity Starlink z grupy 11-4.
— Karol Wójcicki – Z głową w gwiazdach (@KarolWojcicki) February 19, 2025
Autor nagrania: Marcin Gmerek pic.twitter.com/OSsEwyv4Cs
Αυτό το πλαίσιο διακρατικών σχέσεων δημιουργεί σημαντικά προβλήματα στην εποχή της κυριαρχίας των ιδιωτικών διαστημικών πτήσεων. Θύματα όπως ο Μπορούτσκι δεν έχουν καμία άμεση νομική δυνατότητα προσφυγής βάσει του διεθνούς δικαίου.
Πρέπει να ελπίζουν ότι η κυβέρνησή τους θα αποφασίσει να κινήσει διαδικασία εκ μέρους τους μια διαδικασία που εξαρτάται αποκλειστικά από την πολιτική βούληση, και όχι από νομικό δικαίωμα. Η Σύμβαση δεν προβλέπει κανέναν μηχανισμό ώστε ιδιώτες ή εταιρείες να ζητούν αποζημίωση άμεσα, αφήνοντάς τους παράδοξα ευάλωτους στην εποχή της ιδιωτικής διαστημικής εξερεύνησης.
Η συγκυρία δεν θα μπορούσε να είναι πιο κρίσιμη. Το κόστος εκτόξευσης έχει μειωθεί δραματικά την τελευταία δεκαετία, προκαλώντας έκρηξη δραστηριότητας σε τροχιά. Χιλιάδες δορυφόροι περιφέρονται πλέον γύρω από τη Γη, με εταιρείες όπως η SpaceX να αναπτύσσουν τεράστιους αστερισμούς. Περισσότερες εκτοξεύσεις σημαίνουν και περισσότερες πιθανότητες κάποια συντρίμμια να επιβιώσουν από την είσοδό τους στην ατμόσφαιρα, όμως το πλαίσιο ευθύνης παραμένει αγκυλωμένο σε υποθέσεις της εποχής του Ψυχρού Πολέμου σχετικά με το ποιος δραστηριοποιείται στο διάστημα και για ποιον σκοπό.
Η έρευνα της Λεόνι αναδεικνύει πώς ορισμένα κράτη προσπαθούν να καλύψουν αυτά τα κενά μέσω εθνικής νομοθεσίας. Ο Ιταλικός Νόμος για το Διάστημα του 2025 εισάγει υποχρεωτική ασφάλιση για τους διαστημικούς φορείς, επιτρέπει στα θύματα να υποβάλουν άμεσες αξιώσεις κατά των ασφαλιστικών εταιρειών και, το σημαντικότερο, παρέχει στους Ιταλούς πολίτες το δικαίωμα να ζητήσουν αποζημίωση από το ίδιο τους το κράτος, ακόμη και αν δεν ασκηθεί διεθνής αξίωση. Δημιουργεί έτσι ένα δίχτυ ασφαλείας που το διεθνές πλαίσιο από μόνο του δεν μπορεί να προσφέρει.
Το περιστατικό στην Πολωνία δείχνει τι διακυβεύεται. Η SpaceX αργότερα εξήγησε ότι μια διαρροή υγρού οξυγόνου εμπόδισε το δεύτερο στάδιο του πυραύλου να πραγματοποιήσει τον ελιγμό αποσύνθεσης, οδηγώντας σε ανεξέλεγκτη επανείσοδο.
Τα διαστημικά συντρίμμια επανεισέρχονται στην ατμόσφαιρα πολλές φορές κάθε μήνα. Τα περισσότερα καίγονται πλήρως, αλλά ολοένα και περισσότερα μεγαλύτερα κομμάτια φτάνουν στο έδαφος. Καθώς η εμπορική δραστηριότητα εντείνεται, το χάσμα μεταξύ του υφιστάμενου διεθνούς δικαίου και της πραγματικότητας των επιχειρήσεων διευρύνεται, αφήνοντας πιθανά θύματα σε μια νομική αβεβαιότητα που οι συνθήκες των τελευταίων πενήντα ετών δεν είχαν ποτέ προβλέψει.
Πηγή: Universetoday
