Τις νομοθετικές προτάσεις για τη μεταρρύθμιση του συμφώνου σταθερότητας παρουσίασε σήμερα 26/4/2023 ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος της Κομισιόν, Βάλντις Ντομπρόβσκις, και ο Επίτροπος Οικονομίας, Πάολο Τζεντιλόνι. Σύμφωνα με το προτεινόμενο σχέδιο η μείωση του χρέους θα βασίζεται σε ένα τετραετές σχέδιο το οποίο θα περιλαμβάνει μεταρρυθμίσεις, επενδύσεις αλλά και δημοσιονομικά μέτρα τα οποία ωστόσο θα συμφωνούνται σε διμερές επίπεδο μεταξύ της Επιτροπής και του κράτους μέλους.
Το νέο σχέδιο φαίνεται να είναι ένας συμβιβασμός μεταξύ των απαιτήσεων των κρατών μελών του νότου και των δημοσιονομικών «γερακιών» με επικεφαλής τη Γερμανία. Ωστόσο υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι η Γερμανία δεν θα συναινέσει εύκολα εάν αναλογιστεί κανείς τις θέσεις του Γερμανού υπουργού Οικονομικών Κρίστιαν Λίντνερ σε άρθρο γνώμης που δημοσίευσαν οι Financial Times όπου υπογραμμίζει ότι η δημοσιονομική εποπτεία της ΕΕ πρέπει να διατηρηθεί ζητώντας σαφείς και αυστηρά επιβαλλόμενους κανόνες.
Κατ΄αρχήν ένας συμβιβασμός με τις απαιτήσεις της Γερμανίας είναι ότι παραμένει η πρόβλεψη πως θα εφαρμοστούν κοινές διασφαλίσεις και εποπτεία για να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα του χρέους. Επίσης, όπως υπογράμμισε ο Ντομπρόβσκις παραμένει αμετάβλητη η διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος με βάση το έλλειμμα.
Ειδικότερα οι τιμές αναφοράς 3% και 60% του ΑΕΠ για το έλλειμμα και το χρέος θα παραμείνουν αμετάβλητες και προβλέπεται η υποχρέωση για διαρθρωτική δημοσιονομική προσπάθεια της τάξης του 0,5% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος σε περίπτωση υπερβολικών ελλειμμάτων.
Όμως δεν θα ισχύει ο ”κανόνας του 1/20″ καθώς σύμφωνα με την Κομισιόν δεν ανταποκρίνεται στα σημερινά δεδομένα και θα είχε πολύ αρνητικό αντίκτυπο στην ανάπτυξη και, ως εκ τούτου, στη βιωσιμότητα του χρέους.
Για παράδειγμα ένα κράτος μέλος με δημόσιο χρέος 140% του ΑΕΠ με τους ισχύοντες κανόνες, θα πρέπει να μειώνει το χρέος της κατά 4 ποσοστιαίες μονάδες κάθε χρόνο πορεία που αναπόφευκτα οδηγεί σε λιτότητα και περικοπές δαπανών και μάλιστα σε περίοδο ύφεσης.
Όσον αφορά τα κράτη μέλη με δημόσιο έλλειμμα άνω του 3% του ΑΕΠ ή δημόσιο χρέος άνω του 60% του ΑΕΠ, η Επιτροπή θα εκδώσει μια ”τεχνική πορεία” ανά χώρα. Η πορεία αυτή θα επιδιώκει να διασφαλίσει ότι το χρέος θα τεθεί σε εύλογα πτωτική πορεία ή θα παραμείνει σε συνετά επίπεδα και ότι το έλλειμμα θα παραμείνει ή θα μειωθεί και θα διατηρηθεί κάτω από το 3% του ΑΕΠ μεσοπρόθεσμα.
Για τα κράτη μέλη με δημόσιο έλλειμμα κάτω του 3% του ΑΕΠ και δημόσιο χρέος κάτω του 60% του ΑΕΠ, η Επιτροπή θα παρέχει τεχνικές πληροφορίες στα κράτη αυτά για να διασφαλίσει ότι το δημόσιο έλλειμμα θα διατηρηθεί κάτω από την τιμή αναφοράς του 3% του ΑΕΠ και μεσοπρόθεσμα.
Εγγυήσεις και τιμωρίες
Σύμφωνα με τον Ντομπρόβσκις, το πρόσθετο περιθώριο για τα κράτη μέλη περιορίζεται από μια σειρά κοινών κανόνων της ΕΕ για τη διασφάλιση της διαφάνειας και της ίσης μεταχείρισης.
Οι τιμές αναφοράς της Συνθήκης παραμένουν σε ισχύ: 3% του ΑΕΠ για το δημόσιο έλλειμμα και 60% του ΑΕΠ για το δημόσιο χρέος.
Για τα κράτη μέλη που υπερβαίνουν οποιαδήποτε από αυτές τις τιμές, η Επιτροπή θα εκδώσει τεχνικές πορείες που θα χρησιμοποιηθούν ως βάση για κάθε σχέδιο.
Ο λόγος του δηµόσιου χρέους προς το ΑΕΠ πρέπει να είναι χαµηλότερος στο τέλος της περιόδου που καλύπτει το σχέδιο από ό,τι στην αρχή.
Εάν το δημόσιο έλλειμμα μιας χώρας παραμένει πάνω από το 3% του ΑΕΠ, θα πρέπει να πραγματοποιήσει μια ελάχιστη δημοσιονομική προσαρμογή ύψους 0,5% του ΑΕΠ ετησίως, που θα ισχύει ως κοινό σημείο αναφοράς.
Και όχι καθυστερήσεις, όχι πισωγυρίσματα: Τα κράτη μέλη δεν θα μπορούν να μεταθέτουν τις δημοσιονομικές προσαρμογές σε μεταγενέστερη ημερομηνία. Αυτό ισχύει και για την πραγματοποίηση των απαιτούμενων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων.
Επιβολή:
«Ενώ πιστεύουμε ότι η μεταρρυθμιστική μας πρόταση θα οδηγήσει σε καλύτερη συμμόρφωση των κρατών μελών, οι κανόνες είναι πλήρως αποτελεσματικοί μόνο εάν συνοδεύονται από αξιόπιστη επιβολή. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο σκοπεύουμε να διατηρήσουμε αμετάβλητη τη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος με βάση το έλλειμμα.
Όσον αφορά τη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος με βάση το χρέος: αυτή θα ενισχυθεί. Θα ανοίγει από προεπιλογή εάν χώρες με σημαντικές προκλήσεις χρέους δεν συμμορφώνονται με τους κανόνες.
Επιπλέον, οι χώρες θα αντιμετωπίσουν αυστηρότερες δημοσιονομικές απαιτήσεις εάν δεν πραγματοποιήσουν τις μεταρρυθμίσεις και τις επενδύσεις για τις οποίες έχουν δεσμευτεί.
Μπορούμε επίσης να επιβάλουμε οικονομικές κυρώσεις. Αυτές θα καταστούν πιο αποτελεσματικά εκτελεστές με τη μείωση των σχετικών ποσών» διευκρίνισε ο Ντομπρόβσκις.
«Ισχυρότερη Εθνική Ιδιοκτησία»
Ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος της Κομισιόν, πρόσθεσε επίσης πως οι προτάσειςπροωθούν μεγαλύτερη εθνική ιδιοκτησία, παρέχοντας μεγαλύτερο περιθώριο για να ληφθεί υπόψη η ειδική κατάσταση της κάθε χώρας:
«Κάθε κράτος μέλος θα πρέπει να δεσμευτεί για ένα μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό διαρθρωτικό σχέδιο. Έτσι, πρόκειται για μια πραγματική απόκλιση από τη σημερινή προσέγγιση του ενός μεγέθους για όλους.
Το σχέδιο θα πρέπει να έχει σαφείς δημοσιονομικούς στόχους για την επίτευξη σταδιακής και διαρκούς μείωσης του λόγου του δημόσιου χρέους ή για τη διατήρηση του χρέους σε συνετά επίπεδα για τις χώρες με χαμηλό χρέος.
Κατά κανόνα, τα σχέδια θα πρέπει να ισχύουν για τέσσερα έτη. Εάν μια χώρα θέλει να παρατείνει αυτή την περίοδο, πρέπει να δεσμευτεί για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις που πληρούν ορισμένα κριτήρια: πρέπει να ενισχύουν την ανάπτυξη, να βελτιώνουν τη δημοσιονομική βιωσιμότητα και να συμβάλλουν στις προτεραιότητες της ΕΕ.
Η μεγαλύτερη εθνική ιδιοκτησία θα πρέπει να οδηγήσει σε μεγαλύτερη συμμόρφωση. Αλλά αν αυτό δεν είναι αρκετό, έχουμε προβλέψει εγγυήσεις καθώς και ισχυρότερη επιβολή».
Αν και παραμένει η εφαρμογή διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος για τα κράτη μέλη που εμφανίζουν αποκλίσεις από τη συμφωνημένη πορεία δημοσιονομικής προσαρμογής, υπάρχει πρόβλεψη σε αυτό που ζητούσε και η χώρα μας για διμερείς διαπραγματεύσεις της κάθε κυβέρνησης με την Κομισιόν.
Πιο συγκεκριμένα σύμφωνα με το σχέδιο θα υπάρχουν γενικές και ειδικές ανά χώρα ρήτρες διαφυγής οι οποίες θα επιτρέπουν αποκλίσεις από τους στόχους δαπανών σε περίπτωση σοβαρής οικονομικής ύφεσης στην ΕΕ ή στη ζώνη του ευρώ στο σύνολό της ή σε περίπτωση εξαιρετικών περιστάσεων με σημαντικό αντίκτυπο στα δημόσια οικονομικά και στις οποίες το κράτος μέλος δεν μπορεί να έχει έλεγχο.
Το Συμβούλιο, βάσει σύστασης της Επιτροπής, θα αποφασίζει για την ενεργοποίηση και την απενεργοποίηση αυτών των ρητρών. Επιπλέον η επίτευξη του στόχου μείωσης θα αξιολογείται μεσοπρόθεσμα και όχι χρόνο με το χρόνο.
Αυτό η Κομισιόν το ορίζει ως «Ισχυρότερη Εθνική Ιδιοκτησία»
Σύμφωνα με την πρόταση «τα εθνικά μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά-διαρθρωτικά σχέδια αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο των προτάσεων της Επιτροπής». Τα κράτη μέλη θα σχεδιάσουν και θα παρουσιάσουν σχέδια που θα καθορίζουν τους δημοσιονομικούς τους στόχους, τα μέτρα για την αντιμετώπιση των μακροοικονομικών ανισορροπιών και τις μεταρρυθμίσεις και τις επενδύσεις προτεραιότητας για μια περίοδο τουλάχιστον τεσσάρων ετών. Αυτά είναι τα σχέδια που θα αξιολογηθούν από την Επιτροπή και θα εγκριθούν από το Συμβούλιο με βάση κοινά κριτήρια της ΕΕ.
Όπως αναφέρει η Κομισιόν η ενσωμάτωση δημοσιονομικών, μεταρρυθμιστικών και επενδυτικών στόχων σε ένα ενιαίο μεσοπρόθεσμο σχέδιο θα δώσει στα κράτη μέλη μεγαλύτερα περιθώρια για τον καθορισμό των δικών τους οδών δημοσιονομικής προσαρμογής, ενώ διευκρινίζει ότι τα κράτη μέλη θα υποβάλλουν ετήσιες εκθέσεις προόδου.
Διευκόλυνση μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων σε τομείς προτεραιότητας της ΕΕ:
Η Κομισιόν τονίζει ότι οι μεταρρυθμίσεις και οι επενδύσεις είναι απαραίτητες και συμπληρώνει ότι η πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, η ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής ανθεκτικότητας και η ανάγκη ενίσχυσης της ικανότητας ασφάλειας της Ευρώπης θα απαιτήσουν μεγάλες και βιώσιμες δημόσιες επενδύσεις τα επόμενα χρόνια.
«Οι μεταρρυθμίσεις που ενισχύουν τη βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη παραμένουν ουσιαστικό συστατικό των αξιόπιστων σχεδίων μείωσης του χρέους. Η θετική αλληλεπίδραση μεταξύ μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων δείχνει ήδη τα πλεονεκτήματά της στο πλαίσιο του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF) του NextGenerationEU, επισημαίνει η Επιτροπή.
Ως εκ τούτου, οι προτάσεις στοχεύουν να διευκολύνουν και να ενθαρρύνουν τα κράτη μέλη να εφαρμόζουν σημαντικά μεταρρυθμιστικά και επενδυτικά μέτρα. Τα κράτη μέλη θα επωφεληθούν από μια πιο σταδιακή πορεία δημοσιονομικής προσαρμογής εάν δεσμευτούν στα σχέδιά τους για μια σειρά μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που συμμορφώνονται με συγκεκριμένα και διαφανή κριτήρια».
Σημειώνεται ότι η πρόταση της Κομισιόν θα τεθεί προς συζήτηση στις 27 και 28 Απριλίου, στις συνεδριάσεις του Eurogroup και του Ecofin στις Βρυξέλλες, ενώ η Επιτροπή καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να καταλήξουν σε συμφωνία, σχετικά με τις νομοθετικές προτάσεις, εντός του 2023 ώστε τα κράτη μέλη και η Ενωση να μπορούν να ανταποκριθούν στις επερχόμενες προκλήσεις.