Tις τελευταίες ημέρες, γίνεται μια συζήτηση για το ενδεχόμενο να εκπέσουν της βουλευτικής τους ιδιότητας οι 12 βουλευτές των «Σπαρτιατών», κατόπιν ένστασης στο Εκλογοδικείο.
Η συζήτηση έχει, βεβαίως, πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, νομικά και πολιτικά. Ήδη έγκριτοι συνταγματολόγοι έχουν εκφράσει την άποψή τους για το θέμα.
Σε αυτό το σημείωμα, θα ασχοληθούμε μόνο με το τι ακριβώς θα γίνει με την αναπλήρωση αυτών των 12 εδρών, σε περίπτωση δικαίωσης μιας τέτοιας προσφυγής.
Νομικό πλαίσιο για αναπλήρωση εδρών
Οι προβλεπόμενες διατάξεις βρίσκονται στο άρθρο 104 του ΠΔ 26/2012 (όπως τροποποιήθηκε και ισχύει) «Περιπτώσεις αναπληρωματικής εκλογής και ενέργειάς της», σύμφωνα με το οποίο (οι υπογραμμίσεις δικές μας):
- «1. Οι βουλευτικές έδρες που κενώνονται για οποιοδήποτε λόγο κατά τη διάρκεια της βουλευτικής περιόδου σε κάποια εκλογική περιφέρεια, πληρώνονται από τους αναπληρωματικούς του ίδιου συνδυασμού στην ίδια εκλογική περιφέρεια, που τυχόν έχουν ανακηρυχθεί [...]»
- «2. Αν δεν υπάρχουν αναπληρωματικοί που προβλέπει η προηγούμενη παράγραφος ή ο αριθμός τους έχει εξαντληθεί, προκηρύσσεται αναπληρωματική εκλογή στην εκλογική περιφέρεια, στην οποία κενώθηκαν οι βουλευτικές έδρες».
- «3. [...] Εάν οι βουλευτικές έδρες που κενώθηκαν είναι δύο ή και περισσότερες, αυτές περιέρχονται στους συνδυασμούς ή μεμονωμένους υποψηφίους μετά από ανάλογη εφαρμογή των διατάξεων των άρθρων 99 και 100 του παρόντος. Σε περίπτωση που μετά την κατανομή αυτή παραμείνουν αδιάθετες έδρες, αυτές παραχωρούνται ανά μία στους συνδυασμούς ή μεμονωμένους υποψηφίους που έχουν κατά σειρά τη μεγαλύτερη αχρησιμοποίητη εκλογική δύναμη».
Τι θα συμβεί στην πράξη
Αποπειρώμενοι να προβλέψουμε τι ακριβώς θα συμβεί στην περίπτωσή μας, μπορούμε να υποθέσουμε τα εξής:
Θα προκηρυχθεί αναπληρωματική εκλογή στις 12 εκλογικές περιφέρειες, όπου βρίσκονται οι έδρες των «Σπαρτιατών». Αυτές οι περιφέρειες είναι: Α’ Αθηνών, Β1 Βόρειου τομέα Αθηνών, Β2 Δυτικού τομέα Αθηνών, Β3 Νότιου τομέα Αθηνών, Β’ Πειραιώς, Ανατολικής Αττικής, Α’ Θεσσαλονίκης, Β’ Θεσσαλονίκης, Αχαΐας, Αιτωλοακαρνανίας, Λάρισας και Ηρακλείου.
Οι περιφέρειες αυτές εκλέγουν συνολικά 138 από τους 285 βουλευτές, που εκλέγονται σε περιφέρειες (και όχι στο Επικρατείας). Συνεπώς, θα εμπλακεί στην αναπληρωματική εκλογή σχεδόν το μισό εκλογικό σώμα!
Το εκλογικό σύστημα, με το οποίο θα κατανεμηθούν αυτές οι έδρες, είναι οι διατάξεις των άρθρων 99 και 100 του ΠΔ 26/2012, που υπογραμμίσαμε παραπάνω.
Το εκλογικό σύστημα που ισχύει σήμερα για γενικές εκλογές, με βάση αυτά τα άρθρα, είναι η γνωστή ενισχυμένη αναλογική, με το κλιμακωτό μπόνους προς το 1ο κόμμα και το πλαφόν εισόδου 3% στη Βουλή.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το πώς θα ερμηνευθεί η «ανάλογη εφαρμογή» του για τις 12 έδρες.
Η ερμηνεία που είναι πιθανότερο να επικρατήσει είναι το να κατανεμηθούν αυτές οι 12 έδρες με απλή αναλογική, σε συνάρτηση με το συνολικό ποσοστό των κομμάτων στις 12 περιφέρειες κατά την αναπληρωματική εκλογή.
Δεν αποκλείεται, όμως, να συζητηθούν και άλλες ενδιαφέρουσες ερμηνείες, όπως πχ να εφαρμοστεί αναλογικά το μπόνους προς το 1ο κόμμα (σε αυτήν την περίπτωση, το μπόνους θα είναι οι 2 από τις 12 έδρες, κατ’ αναλογία του 1/6, στο οποίο αντιστοιχεί το μπόνους των 50/300 εδρών). Θα παρακολουθήσουμε τυχόν τέτοια, πρωτότυπη για τη Μεταπολίτευση, συζήτηση με ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Ποιοι και πού θα λάβουν έδρες
Στην περίπτωση που επικρατήσει η ερμηνεία για εφαρμογή της απλής αναλογικής, αν επαναληφθούν λίγο πολύ τα ποσοστά των τελευταίων εκλογών, θα συμβούν τα εξής:
- Από τις 12 έδρες, θα λάβουν 5 έδρες η ΝΔ, 2 ο ΣΥΡΙΖΑ, 2 το ΠΑΣΟΚ, 1 το ΚΚΕ, 1 η Ελλ. Λύση και 1 η Νίκη.
- Έτσι, στη νέα Βουλή θα έχουμε τελικά ΝΔ 163, ΣΥΡΙΖΑ 50, ΠΑΣΟΚ 34, ΚΚΕ 21, Ελλ. Λύση 13, Νίκη 11 και Πλεύση 8.
- Οι έδρες θα κατανεμηθούν στις περιφέρειες που τα κόμματα θα έχουν τα μεγαλύτερα υπόλοιπά τους, αρχίζοντας από το μικρότερο δικαιούμενο έδρας κόμμα, δηλ. εν προκειμένω τη Νίκη.
Με αυτήν τη λογική, οι έδρες θα κατανεμηθούν ως εξής:
- ΝΔ: Λάρισας, Αιτωλοακαρνανίας, Αχαΐας, Λάρισας, Β’ Πειραιώς, Ανατολικής Αττικής
- ΣΥΡΙΖΑ: Α’ Αθηνών, Β2 Δυτικού τομέα Αθηνών
- ΠΑΣΟΚ: Ηράκλειο, Β1 Βόρειου τομέα Αθηνών
- ΚΚΕ: Β3 Νότιου τομέα Αθηνών
- Ελλ. Λύση: Β’ Θεσσαλονίκης
- Νίκη: Α’ Θεσσαλονίκης
Δεν επηρεάζονται οι ήδη εκλεγμένοι υπόλοιποι 288 βουλευτές. Οι 12 νέες έδρες δεν μπορούν να μπουν σε μια νέα ενιαία κατανομή με τις 288 υπόλοιπες. Δεν προβλέπεται από το ΠΔ. Αν προβλεπόταν, θα καταστρατηγούσε την αρχή του ταυτόχρονου της ψηφοφορίας (Άρθρο 51 §4 εδ. α’ του Συντάγματος) και θα ήταν η τέλεια καταιγίδα ως προς τα «τανγκό εδρών» που θα δημιουργούσε.
Η αναπληρωματική εκλογή του 1992
Η τελευταία φορά που έγινε επαναληπτική εκλογή ήταν τον Απρίλιο του 1992, για την κάλυψη της έδρας του Δημήτρη Τσοβόλα στην τότε ενιαία Β′ Αθηνών.
Ο αείμνηστος Τσοβόλας είχε εκπέσει της έδρας του, μετά την στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων από το Ειδικό Δικαστήριο, εξαιτίας της εμπλοκής του στο σκάνδαλο Κοσκωτά. Οι επιλαχόντες βουλευτές του ΠΑΣΟΚ αρνήθηκαν να καταλάβουν αυτήν την έδρα και, όταν εκλήθησαν προς τούτο, παραιτήθηκαν διαδοχικά.
Στην αναπληρωματική εκλογή που έγινε, η ΝΔ, το ΚΚΕ και ο Συνασπισμός δεν κατήλθαν, διότι θεώρησαν ότι η έδρα ανήκει στο ΠΑΣΟΚ, και κάλεσαν σε αποχή. Μάλιστα, με ειδική νομοθετική ρύθμιση, οι ψηφοφόροι της Β’ Αθηνών που θα απείχαν δεν θα είχαν τις συνέπειες του νόμου περί υποχρεωτικότητας της ψηφοφορίας.
Πέραν του ΠΑΣΟΚ, κατέβηκε η Ένωση Κεντρώων Οικολόγων του Βασίλη Λεβέντη (που έλαβε αξιοσημείωτο αριθμό ψήφων), το Εθνικό Κόμμα και το κόμμα «ΛΕΥΚΟ».
Την έδρα κέρδισε τελικά ο αείμνηστος Γεώργιος-Αλέξανδρος Μαγκάκης του ΠΑΣΟΚ. Το ΠΑΣΟΚ αύξησε πολύ τις ψήφους του σε σχέση με τις προηγούμενες εκλογές του 1990 και δημιούργησε κλίμα επιστροφής στην εξουσία, το οποίο ενάμιση χρόνο μετά, στις εκλογές του Οκτωβρίου του 1993, επιβεβαιώθηκε.