Υπερψηφίστηκε το απόγευμα της Τετάρτης από την Ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου το νομοθετικό πακέτο για τη μεταρρύθμιση της ευρωπαϊκής πολιτικής μετανάστευσης και ασύλου.
Το νέο «ιστορικό» Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο αποτελείται από ένα σύνολο πέντε ξεχωριστών νομοθετημάτων και η αβεβαιότητα για την ψήφισή του είχε κορυφωθεί καθώς οι διαφωνίες ήταν πολλές και προέρχονταν τόσο από τη δεξιά όσο και από την αριστερά. Οι μεν θεωρούσαν ότι δεν είναι αρκετά αυστηρό οι δε ότι παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Τελικά το σύμφωνο πέρασε οριακά και εξαιτίας της αποχής στην οποία προέβησαν διάφοροι ευρωβουλευτές που επέλεξαν αυτόν τον τρόπο για να αντιδράσουν χωρίς όμως να καταψηφίσουν το σύμφωνο στο σύνολό του. Αλλωστε εάν ένα νομοθέτημα δεν περνούσε τότε υπήρχε ο κίνδυνος να καταρρεύσει όλο το πακέτο.
Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής περιλαμβάνει εκατοντάδες σελίδες που αφορούν ευαίσθητα ζητήματα όπως τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, τους ασυνόδευτους ανήλικους, προσωπικά δεδομένα, συλλογή βιομετρικών στοιχείων, περίοδος κράτησης των αιτούντων άσυλο, ζητήματα εθνικής ασφάλειας.
Τώρα έπειτα και από την ψήφισή του θα πρέπει να πάρει το «πράσινο» φως από τα κράτη μέλη στο Συμβούλιο κάτι το οποίο αναμένεται μέχρι το τέλος του Απριλίου (29 Απριλίου). Συγκεκριμένα μόλις η δέσμη μέτρων εγκριθεί επίσημα από το Συμβούλιο, οι νόμοι θα τεθούν σε ισχύ μετά τη δημοσίευσή τους στην Επίσημη Εφημερίδα. Όσον αφορά την οδηγία για τις συνθήκες υποδοχής, τα κράτη μέλη θα έχουν στη διάθεσή τους δύο χρόνια για να εισαγάγουν τις αλλαγές στην εθνική τους νομοθεσία.
Το Νέο Σύμφωνο είναι αποτέλεσμα μια περίπου δεκαετούς πολιτικής διαπραγμάτευσης και προβλέπει συλλογικούς κανόνες για τη διαχείριση της υποδοχής και μετεγκατάστασης των αιτούντων άσυλο.
«Μετά από σχεδόν μια δεκαετία αδιεξόδου, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε υπέρ της υιοθέτησης του Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο - την πλήρη αναθεώρηση της νομοθεσίας της ΕΕ για τη μετανάστευση. Η Ευρώπη θα διαχειριστεί τη μετανάστευση με ομαλό τρόπο και με τους δικούς μας όρους» ανέφερε ο αντιπρόεδρος της Επιτροπής Μαργαρίτης Σχοινάς.
Εν τω μεταξύ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέφρασε την ικανοποίησή της για το αποτέλεσμα της σημερινής ψηφοφορίας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με την οποία εγκρίθηκε η πολιτική συμφωνία για το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο.
«Το Σύμφωνο θέτει τις βάσεις για ένα δικαιότερο, αποτελεσματικότερο και πιο βιώσιμο πλαίσιο διαχείρισης της μετανάστευσης. Το επίτευγμα αυτό δείχνει ότι η ΕΕ μπορεί να βρει κοινές ευρωπαϊκές λύσεις για τις ευρωπαϊκές προκλήσεις» τονίζεται στην ανακοίνωση.
«Η θεμελιώδης αλήθεια»
Η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έκανε λόγο για μια ιστορική ημέρα καθώς έπειτα από χρόνια εντατικής εργασίας, το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο γίνεται πραγματικότητα. «Πρόκειται για ένα τεράστιο επίτευγμα για την Ευρώπη. Και αυτό το εξαιρετικό επίτευγμα βασίζεται στην εξαιρετική δουλειά τόσων πολλών. Επιτρέψτε μου λοιπόν να ξεκινήσω ευχαριστώντας τον Αντιπρόεδρο κ. Σχοινά και τον Επίτροπο κ. Γιόχανσον για την εκπληκτική και ακούραστη εργασία σας» είπε και έκανε λόγο για μια θεμελιώδη αλήθεια.
«Η μετανάστευση είναι μια ευρωπαϊκή πρόκληση που πρέπει να αντιμετωπιστεί με μια ευρωπαϊκή λύση. Μια αποτελεσματική, δίκαιη και σταθερή λύση. Αυτό είναι που προσφέρει το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο. Θα κάνει πραγματική διαφορά για όλους τους Ευρωπαίους.
Πρώτον, πιο ασφαλή ευρωπαϊκά σύνορα. Γνωρίζοντας ακριβώς ποιος περνάει τα σύνορά μας, καταγράφοντας και ελέγχοντας τους πάντες, διασφαλίζοντας παράλληλα την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων μέσω μιας ανεξάρτητης παρακολούθησης.
Δεύτερον, ταχύτερες και αποτελεσματικότερες διαδικασίες ασύλου και επιστροφής. Αυτό σημαίνει ότι όσοι δεν έχουν δικαίωμα ασύλου δεν θα επιτρέπεται να εισέλθουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ όσοι διαφεύγουν από πόλεμο ή διώξεις θα μπορούν να υπολογίζουν στην προστασία που χρειάζονται.
Το Σύμφωνο επιτυγχάνει τη σωστή ισορροπία μεταξύ αυστηρότερων κανόνων κατά της κατάχρησης του συστήματος και της φροντίδας για τους πιο ευάλωτους.
Τρίτον, περισσότερη αλληλεγγύη με τα κράτη μέλη στα εξωτερικά μας σύνορα. Επειδή διαχειρίζονται την πίεση από την παράνομη μετανάστευση.
Έτσι, όλα τα κράτη μέλη θα συμμετάσχουν σε αυτή την προσπάθεια αλληλεγγύης - αλλά θα επιλέξουν πώς θα το κάνουν καλύτερα. Ταυτόχρονα, δεν μπορούν να επιτραπούν δευτερογενείς μετακινήσεις εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι νέοι κανόνες προβλέπουν στενότερη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών για τη διακοπή των δευτερογενών μετακινήσεων».
Η Πρόεδρος της Κομισιόν κάλεσε τα κράτη μέλη να βάλουν πλάτη και σημείωσε πως η εφαρμογή του συμφώνου θα γίνει με τρόπο που να σέβεται την υποχρέωσή της ΕΕ, ως μέρος της διεθνούς κοινότητας, να στηρίζει όσους έχουν δικαίωμα διεθνούς προστασίας. Ωστόσο διευκρίνισε πως «εμείς πρέπει να είμαστε αυτοί που θα αποφασίζουν ποιος έρχεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση και υπό ποιες συνθήκες, όχι οι λαθρέμποροι και οι διακινητές».
Με την εφαρμογή του Συμφώνου, έχουμε το νομικό πλαίσιο που χρειαζόμαστε. Αυτό είναι το ένα σκέλος. Το δεύτερο σκέλος είναι η επιχειρησιακή μας υποστήριξη προς τα κράτη μέλη. Θα συνεχίσουμε να τους προσφέρουμε εξατομικευμένες λύσεις για τη διαχείριση των συνόρων, την καταπολέμηση των διακινητών και τις επιστροφές. Και θα συνεχίσουμε να ανταποκρινόμαστε σε κρίσεις, από τη Λαμπεντούζα μέχρι τα σύνορα της Φινλανδίας, από τα Κανάρια Νησιά μέχρι την Κύπρο.
Παράλληλα, υπερασπίστηκε τις συμφωνίες με τις τρίτες χώρες προέλευσης και διέλευσης, λέγοντας πώς αποδίδει.
Οι βασικοί νόμοι που περιλαμβάνονται στο Νέο Σύμφωνο και εγκρίθηκαν την Τετάρτη από τους ευρωβουλευτές είναι οι εξής:
Ο κανονισμός για τη διαχείριση του ασύλου και της μετανάστευσης (AMMR), του εισηγητή Tomas TOBÉ (ΕΛΚ), υποστηρίχθηκε με 322 ψήφους υπέρ 266 κατά και 31 αποχές.
Ο κανονισμός θεσπίζει ένα σύστημα ″υποχρεωτικής αλληλεγγύης” που θα προσφέρει στα κράτη μέλη τρεις επιλογές για τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών: να μετεγκαταστήσουν έναν ορισμένο αριθμό αιτούντων άσυλο, να καταβάλουν 20.000 ευρώ για κάθε αιτούντα που αρνούνται να μετεγκαταστήσουν ή να χρηματοδοτήσουν επιχειρησιακή υποστήριξη. Οι Βρυξέλλες στοχεύουν σε 30.000 μετεγκαταστάσεις ετησίως, αλλά επιμένουν ότι το σύστημα δεν θα αναγκάσει καμία χώρα να δεχτεί πρόσφυγες, εφόσον συμβάλλει μέσω οποιασδήποτε από τις άλλες δύο επιλογές.
Επίσης θα επικαιροποιηθούν τα κριτήρια σύμφωνα με τα οποία ένα κράτος μέλος είναι υπεύθυνο για την εξέταση των αιτήσεων διεθνούς προστασίας (οι λεγόμενοι κανόνες του Δουβλίνου). Όμως είναι σημαντικό να τονιστεί ότι το νέο σύμφωνο δεν αλλάζει την «αρχή του Δουβλίνου», σύμφωνα με την οποία η ευθύνη για μια αίτηση ασύλου ανήκει αρχικά στην πρώτη χώρα άφιξης.
Αντιμετώπιση καταστάσεων κρίσης
Ο συγκεκριμένος κανονισμός για τις κρίσεις και τις περιπτώσεις ανωτέρας βίας θεσπίζει έναν μηχανισμό για την αντιμετώπιση αιφνίδιων αυξήσεων των αφίξεων, εξασφαλίζοντας αλληλεγγύη και υποστήριξη για τα κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν έκτακτη εισροή υπηκόων τρίτων χωρών. Οι νέοι κανόνες θα καλύπτουν επίσης την εργαλειοποίηση των μεταναστών, δηλαδή όταν χρησιμοποιούνται από τρίτες χώρες ή από εχθρικούς μη κρατικούς φορείς με στόχο την αποσταθεροποίηση της ΕΕ.
Στην ουσία σε αυτές τις περιπτώσεις, οι εθνικές αρχές θα μπορούν να εφαρμόζουν αυστηρότερα μέτρα, συμπεριλαμβανομένων μεγαλύτερων περιόδων καταγραφής και κράτησης, και η Επιτροπή θα έχει τη δυνατότητα να ζητήσει πρόσθετα μέτρα ”αλληλεγγύης”.
Το νομοσχέδιο, του εισηγητή Juan Fernando LÓPEZ AGUILAR (S&D), επικυρώθηκε με 301 ψήφους υπέρ, 272 κατά και 46 αποχές.
Έλεγχος υπηκόων τρίτων χωρών στα σύνορα της ΕΕ
Τα άτομα που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις εισόδου στην ΕΕ θα υπόκεινται σε διαδικασία ελέγχου πριν από την είσοδο, η οποία θα περιλαμβάνει την ταυτοποίηση, τη συλλογή βιομετρικών δεδομένων και ελέγχους υγείας και ασφάλειας, για διάστημα έως επτά ημερών. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να δημιουργήσουν ανεξάρτητους μηχανισμούς παρακολούθησης για να διασφαλίσουν τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων.
Το κείμενο, της εισηγήτριας Birgit SIPPEL (DE, S&D), εγκρίθηκε με 366 ψήφους υπέρ, 229 κατά και 26 αποχές. Οι ευρωβουλευτές ενέκριναν επίσης νέους κανόνες για το κεντρικό σύστημα πληροφοριών σχετικά με τις καταδικαστικές αποφάσεις (ECRIS-TCN), με 414 ψήφους υπέρ, 182 κατά και 29 αποχές.
Ταχύτερες διαδικασίες ασύλου (APR)
Θα καθιερωθεί μια νέα κοινή διαδικασία σε ολόκληρη την ΕΕ για τη χορήγηση και ανάκληση της διεθνούς προστασίας. Η επεξεργασία των αιτήσεων ασύλου στα σύνορα της ΕΕ θα πρέπει στο μέλλον να είναι ταχύτερη, με συντομότερες προθεσμίες για αβάσιμες ή απαράδεκτες αιτήσεις.
Ο κανονισμός ορίζει δύο πιθανά στάδια για τους αιτούντες: την παραδοσιακή διαδικασία ασύλου, η οποία είναι χρονοβόρα, και μια ταχεία συνοριακή διαδικασία, η οποία προορίζεται να διαρκέσει το πολύ 12 εβδομάδες. Η συνοριακή διαδικασία θα εφαρμόζεται σε μετανάστες που αποτελούν κίνδυνο για την εθνική ασφάλεια, παρέχουν παραπλανητικές πληροφορίες ή προέρχονται από χώρες με χαμηλά ποσοστά αναγνώρισης, όπως το Μαρόκο, το Πακιστάν και η Ινδία. Αυτοί οι μετανάστες δεν θα επιτρέπεται να εισέρχονται στο έδαφος της χώρας και αντ′ αυτού θα κρατούνται σε εγκαταστάσεις στα σύνορα.
Οι ευρωβουλευτές εξασφάλισαν επίσης ότι οι ασυνόδευτοι ανήλικοι δεν θα υπόκεινται σε συνοριακές διαδικασίες, εκτός εάν παρουσιάζουν κίνδυνο για την ασφάλεια, εξασφάλισαν εγγυήσεις ότι οι οικογένειες με παιδιά δεν θα αποτελούν προτεραιότητα για την ένταξη στη συνοριακή διαδικασία και ότι θα πρέπει επίσης να τους προσφέρονται κατάλληλες συνθήκες υποδοχής. Η Επιτροπή μπορεί να συστήσει σε ένα κράτος μέλος να αναστείλει τις συνοριακές διαδικασίες για οικογένειες με παιδιά, εάν δεν πληρούνται οι κατάλληλες προϋποθέσεις υποδοχής.
Το νομοσχέδιο, της εισηγήτριας Fabienne KELLER (Γαλλία, Ανανέωση), εγκρίθηκε με 301 ψήφους υπέρ, 269 κατά και 51 αποχές. Για τη διαδικασία επιστροφής των συνόρων το αποτέλεσμα ήταν 329 ψήφοι έναντι 253 και 40 αποχές.
Κανονισμός Eurodac
Τα δεδομένα όσων εισέρχονται παράτυπα στην ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των δακτυλικών αποτυπωμάτων και των εικόνων προσώπου από την ηλικία των έξι ετών και μετά, θα αποθηκεύονται στη μεταρρυθμισμένη βάση δεδομένων Eurodac. Επίσης ο κανονισμός θα αποτρέπει το ίδιο πρόσωπο από την υποβολή πολλαπλών αιτήσεων. Οι αρχές θα μπορούν επίσης να καταγράφουν αν κάποιος μπορεί να αποτελεί απειλή για την ασφάλεια ή αν ήταν βίαιος ή οπλισμένος.
Το κείμενο, του εισηγητή Jorge BUXADÉ VILLALBA (ECR), εγκρίθηκε με 404 ψήφους υπέρ, 202 κατά και 16 αποχές.
Πρότυπα προσόντων
Το Κοινοβούλιο υποστήριξε επίσης νέα ομοιόμορφα πρότυπα για όλα τα κράτη μέλη όσον αφορά την αναγνώριση του καθεστώτος του πρόσφυγα ή της επικουρικής προστασίας και τα δικαιώματα που χορηγούνται σε όσους πληρούν τις προϋποθέσεις προστασίας. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να αξιολογούν την κατάσταση στη χώρα καταγωγής με βάση τις πληροφορίες από τον Οργανισμό Ασύλου της ΕΕ και το καθεστώς του πρόσφυγα θα επανεξετάζεται τακτικά. Οι αιτούντες προστασία θα πρέπει να παραμένουν στο έδαφος του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για την αίτησή τους ή στο οποίο χορηγήθηκε η προστασία.
Υπό την καθοδήγηση του εισηγητή Matjaž NEMEC (S&D), το κείμενο εγκρίθηκε με 340 ψήφους υπέρ, 249 κατά και 34 αποχές.
Υποδοχή αιτούντων άσυλο
Τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίζουν ισοδύναμα πρότυπα υποδοχής για τους αιτούντες άσυλο όσον αφορά, για παράδειγμα, τη στέγαση, τη σχολική εκπαίδευση και την υγειονομική περίθαλψη. Οι εγγεγραμμένοι αιτούντες άσυλο θα μπορούν να αρχίσουν να εργάζονται το αργότερο έξι μήνες μετά την υποβολή της αίτησης. Οι συνθήκες κράτησης και ο περιορισμός της ελευθερίας μετακίνησης θα ρυθμίζονται, ώστε να αποθαρρύνονται οι αιτούντες να μετακινούνται εντός της ΕΕ.
Η πράξη, της εισηγήτριας Sophia IN ’T VELD (NL, Renew), εγκρίθηκε με 398 ψήφους υπέρ, 162 κατά και 60 αποχές.
Ασφαλής και νόμιμη διαδρομή προς την Ευρώπη
Σύμφωνα με ένα νέο πλαίσιο για την επανεγκατάσταση και την εισδοχή για ανθρωπιστικούς λόγους, τα κράτη μέλη θα προσφέρονται, σε εθελοντική βάση, να φιλοξενήσουν αναγνωρισμένους από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες πρόσφυγες από τρίτες χώρες, οι οποίοι θα ταξιδέψουν στο έδαφος της ΕΕ με νόμιμο, οργανωμένο και ασφαλή τρόπο. Το νομοσχέδιο, της εισηγήτριας Malin BJÖRK (SE, Η Αριστερά), εγκρίθηκε με 452 ψήφους υπέρ, 154 κατά και 14 αποχές.
Προβληματισμοί
Η σημερινή ψηφοφορία ήταν κρίσιμη καθώς γίνεται μόλις δύο μήνες πριν από τις ευρωεκλογές και τα κόμματα επιθυμούν να δείξουν ότι η ΕΕ πράγματι ακούει τους πολίτες και δρα όσον αφορά το μεταναστευτικό που θεωρείται μία από τις βασικές αιτίες της ανόδου της ακροδεξιάς στην Ευρώπη.
Την ίδια ώρα ασκείται έντονη κριτική και για την εξωτερική διάσταση του μεταναστευτικού και συγκεκριμένα για τις συμφωνίες με χώρες και καθεστώτα της βορείου Αφρικής όπου η ΕΕ τα χρηματοδοτεί προκειμένου να αποτρέπουν τις παράτυπες αναχωρήσεις.
Επίσης το Νέο Σύμφωνο αποτέλεσε στόχο κριτικής από ΜΚΟ, υπέρμαχους των ανθρωπίνων δικαιωμάτων οι οποίοι εκτιμούν ότι οι αιτούντες άσυλο δεν θα τυγχάνουν μιας δίκαιης και πλήρους αξιολόγησης και πως αυξάνονται οι πιθανότητες απέλασής τους. Όμως η απέλαση δεν είναι απλή υπόθεση γιατί θα πρέπει κάποια χώρα να τους δεχθεί και αυτό δεν είναι καθόλου βέβαιο.
Για τους λόγους αυτούς δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι η συγκεκριμένη νομοθεσία στην ουσία νομιμοποιεί την παράνομη μετανάστευση ακόμη και εάν φαίνεται πιο αυστηρή, ενώ τα αποτελέσματά της θα αργήσουν να φανούν δεδομένου ότι θα χρειαστούν περίπου δύο χρόνια για να τεθεί σε πλήρη ισχύ.