Τα αστεία της δεν είναι ακριβώς αυτά που περιμένεις να ακούσεις. Απέχουν κατά πολύ από κλισεδούρες και σιγουράκια, για αυτό και ξαφνιάζουν ευχάριστα. Με κάποιο τρόπο σου δημιουργούν ένα αίσθημα οικειότητας, σε κάνουν να ταυτίζεσαι με άβολες αλήθειες. Το σημαντικότερο όλων, που είναι και το ζητούμενο άλλωστε: σε κάνει να περνάς καλά. Κι αυτό είναι τέχνη, όπως υπερτονίζει η ίδια.
Η Ηρα Κατσούδα, μια από τις πιο γνωστές stand up κωμικούς στην Ελλάδα, επιχειρεί να μας μυήσει στα ενδότερα ενός «κόσμου» κάπως ανεξερεύνητου ακόμη για το ευρύ κοινό αλλά και πολύ γοητευτικού ταυτόχρονα.
Αλήθεια, το stand up comedy είναι δουλειά ή χόμπι; Ζει κανείς από αυτό; Και πόσο εύκολο είναι να το κάνεις, εν τέλει; Αρκεί να έχεις χιούμορ;
Με την Ηρα Κατσούδα, συναντηθήκαμε βράδυ Τετάρτης στο Παγκράτι. Κι αφού αναρωτηθήκαμε αμφότεροι με γνήσια «boomerίσια» έκπληξη «πότε έγινε η Τετάρτη μέρα εξόδου;» με τόσο κόσμο στα μαγαζιά, στη συνέχεια μου έλυσε όλες τις απορίες με τον δικό της μοναδικό τρόπο.
«Φυσικά και είναι τέχνη το stand up» μου δήλωσε κατηγορηματικά, διαβεβαιώνοντας ότι «πρόκειται για full time δουλειά με πάρα πολύ ″τρέξιμο″», παρόλο που «παίζουμε κυριολεκτικά»...
Μιλώντας για το χιούμορ, μου εξήγησε ότι «είναι σαν να τρως τη σοκολάτα από τα δημητριακά με βρώμη» και περιέργως όλο αυτό έβγαλε νόημα. Μου μίλησε ακόμη για την καθοριστική στιγμή που «κλείδωσε» η απόφασή της να γίνει κωμικός, για τις σχέσεις με τους συναδέλφους -δεν είναι και πολλοί, καμιά 50αριά στο σύνολο- αλλά και για τον «μα**κα» που έδειρε την κοπέλα του με αφορμή ένα αστείο της.
Μια ημέρα μετά, παρακολούθησα την παράστασή της με τον ομολογουμένως ψαρωτικό αλλά «ρηχό» -η ίδια το είπε- τίτλο «ΜΙΝΙΜΑΛ», η οποία ανεβαίνει για δεύτερη χρονιά φέτος.
Τα Φιλιατρά, το κάμπινγκ, η διάσπαση προσοχής, η περίοδος (ναι, η έμμηνος ρύση!), το «ένα νερό κυρά Βαγγελιώ (σ.σ. πώς της ήρθε;), τα «απαγορευμένα» βότσαλα από τα Μαύρα Βόλια της Χίου και ένας φίκος ονόματι... «Αλέκος» -η μοναδική της συντροφιά επί σκηνής- έχουν παραδόξως χωρέσει όλα σε μια απολαυστική ερμηνεία, με αστεία αναπάντεχα αλλά to the point.
Ιδού, λοιπόν, όλα όσα είπε στην HuffPost Greece η ξεχωριστή Ηρα Κατσούδα:
«ΜΙΝΙΜΑΛ» για 2η χρονιά. Πώς πάει αυτό;
Η παράσταση πάει πολύ καλά για αυτό συνεχίζεται για δεύτερο χρόνο. Ξεκίνησε πέρυσι, είχε πολύ καλή ανταπόκριση, οπότε συνεχίζω και φέτος, που είναι και η τελευταία της χρονιά. Ηδη, δηλαδή, έχω ξεκινήσει να γράφω για την επόμενη παράσταση.
Το «ΜΙΝΙΜΑΛ» είναι κάποιου είδους αυθυποβολή;
Αυτή είναι η δεύτερη ανάγνωση. Η πρώτη και πιο επιφανειακή είναι ότι ήθελα έναν μίνιμαλ τίτλο για την παράσταση. Και πιο μίνιμαλ από το «ΜΙΝΙΜΑΛ» δεν υπάρχει (γέλια). Από την άλλη το stand up είναι κάτι μίνιμαλ ως είδος και η συγκεκριμένη παράσταση είναι από τις πιο προσωπικές μου, μιας και έχω εντάξει μέσα πράγματα που είναι στο χαρακτήρα μου και όσο μεγαλώνω τα «αγκαλιάζω».
Το μίνιμαλ είναι «τέχνη»;
Οντως, προσπαθώ να πετάξω περιττά πράγματα από τη ζωή μου, γιατί αυτά είναι που μας ταλαιπωρούν περισσότερο. Οταν φτάσει κάποιος στη ζωή του σε ένα σημείο «μάξιμαλ», έχοντας γεμίσει με υπερβολικό άγχος και πληροφορία, ενεργοποιείται μια άμυνα του εγκεφάλου που λέει: «ώπα, πάμε παρακάτω». Η κωμωδία βγαίνει πάντα από κάτι που είναι δύσκολο, στενάχωρο, τραγικό ή περίεργο. Ολα αυτά τα αστεία που λέω στην παράσταση είναι πράγματα που με έχουν ταλαιπωρήσει και με έχουν ζορίσει αλλά εν τέλει είναι αστεία, οπότε θα μπορούσα να μην έχω χάσει τον ύπνο μου για αυτά.
Αρα, κατά κάποιο τρόπο, είναι «τέχνη» να το καταφέρεις αυτό. Το stand up είναι τέχνη;
Φυσικά και είναι τέχνη. Αρχικά, είναι θεατρικό είδος. Το να γράψεις ένα κωμικό κείμενο, να το σκηνοθετήσεις και να το μετατρέψεις σε παράσταση είναι τέχνη, όπως και να κάνεις τον άλλον να γελάσει.
Δουλειά είναι;
Πολλοί νομίζουν ότι εγώ παίζω κάθε Πέμπτη βράδυ για 1-2 ώρες και την υπόλοιπη εβδομάδα κάθομαι. Είναι δουλειά πλήρους απασχόλησης, σε τέτοιο βαθμό που πολλές φορές το καλλιτεχνικό κομμάτι μένει τελευταίο. Πρέπει να γράφω κείμενα, να οργανώσω την περιοδεία, να διαφημίσω την παράσταση, να κάνω τα λογιστικά μου, να ασχοληθώ ενεργά με τα social media ως αναπόσπαστο κομμάτι αυτής της δουλειάς και να κάνω άπειρα τηλέφωνα για διαδικαστικά θέματα. Και δεν αναφέρομαι καν στα άλλα πράγματα με τα οποία ασχολούμαι παράλληλα επαγγελματικά (εκπομπές, podcast κ.λπ.). Μπορεί για κάποιους να λειτουργεί απλά ως χόμπι που το κάνουν περιστασιακά, αλλά γενικά αρχίζει να αποτελεί δουλειά όταν βιοπορίζεσαι από αυτό.
Εσύ, επομένως, ζεις από αυτό…
Σωστά, αλλά με πολύ «τρέξιμο». Είμαι ελεύθερος επαγγελματίας της σόουμπιζ, το οποίο εμπεριέχει μια αβεβαιότητα. Αλλά τη φύση της συγκεκριμένης εργασίας την «παντρεύεσαι», εφόσον ασχολείσαι επαγγελματικά με αυτό. Βέβαια, για να φτάσεις σε αυτό το σημείο θέλει πάρα πολλή δουλειά, επιμονή και συγκυρίες. Δεν ξεκινάς ξαφνικά με ένα 5λεπτο perform σε open mic (σ.σ. βραδιές stand up με επίδοξους και εκκολαπτόμενους κωμικούς) και μέσα σε έναν χρόνο βγάζεις λεφτά. Νομίζω πως μπορείς να πεις ότι ζεις από αυτό όταν έρχεται η πρώτη σόλο παράσταση.
Εφόσον γίνεται δουλειά, δεν χάνει κάπως την πλάκα του;
Οταν μπαίνεις σε αυτό το τρυπάκι δεν έχεις το περιθώριο να πεις «για 3 μήνες δεν θέλω να γράψω κείμενα». Υπάρχουν deadlines και ρυθμοί που πρέπει να ακολουθήσω. Για αυτό και όταν «μπουκώνω» με όλα τα γραφειοκρατικά, γυρνάει ένας διακόπτης μέσα μου και λέω «δεν με νοιάζει, εγώ θέλω να γράψω». Είναι σαν ένα ασφαλές μέρος, στο οποίο με οδηγεί ο οργανισμός μου. Προσπαθώ να βρω μέσα από τα αστεία μια διέξοδο, που μου υπενθυμίζει ποια είμαι και τι κάνω. Γιατί πολλές φορές ξεχνάμε ότι παίζουμε, κυριολεκτικά παίζουμε…
Πότε είπες «αυτό θέλω να κάνω, να γίνω stand up κωμικός»;
Εγώ σπούδασα οικονομικά και παράλληλα πήγα σε μια σχολή θεάτρου. Ασχολούμουν με την κωμωδία ενώ δούλευα παράλληλα στη διαφήμιση. Η πρώτη μου επαφή με το είδος, όπως και των περισσότερων κωμικών, ήταν η παράσταση «Delirious» του Εντι Μέρφι σε… dvd, στα 18 μου. Αλλά από τότε που το ανακάλυψα, έστω και αν στην αρχή το «κακοποιούσα», συνειδητοποίησα ότι μου άρεσε και ήθελα να το ακολουθήσω. Εκεί που «κλείδωσε», όμως, η απόφαση ήταν όταν μια μικρή διαφημιστική εταιρεία, που είχα ανοίξει εν τω μεταξύ με έναν συνεργάτη, δεν πήγαινε καλά εν μέσω οικονομικής κρίσης. Εκανα το stand up ερασιτεχνικά και η σκηνή είχε αρχίσει να παίρνει τα πάνω της στην Ελλάδα και να λαμβάνει υπόσταση. Οπότε έκανα «στροφή» από τη διαφήμιση στην κωμωδία. Πλέον, ασχολούμαι πάνω από 10 χρόνια με το stand up επαγγελματικά.
Χιούμορ: Τελικά είναι μέσο άμυνας ή επίθεσης;
Δεν χρειάζεται απαραίτητα να είναι κάτι από τα δύο. Μπορεί να είναι απλά παρατήρηση, τρόπος σκέψης. Ισχύει ότι το χιούμορ είναι άμυνα ανθρώπων που περνούν ή έχουν περάσει δύσκολες καταστάσεις και ουσιαστικά όταν περνάει ο καιρός καταλαβαίνεις πόσο «αστείες» ήταν. Είναι σαν να τρως τη σοκολάτα από τα δημητριακά με βρώμη: Βρίσκεις τα σοκολατάκια και επιλέγεις αυτά. Επίθεση δεν είναι, και αν είναι είναι άδικη ή καταδικασμένη να αποτύχει. Οταν κάνεις κάτι επιτηδευμένα, δεν είναι αληθινό ή όπως θα ήθελες να είναι. Εκτός και αν μιλάμε για «επίθεση» σε πράγματα που σε καταπιέζουν. Πολλές φορές είναι απλά τυχαίες σκέψεις, μιας και η καθημερινότητα έχει πολύ περισσότερο χιούμορ από όσο νομίζουμε.
Υπάρχουν αστεία που έχεις γράψει και έχεις μετανιώσει για αυτά;
Φυσικά. Πέρα από κάποια αστεία που μου φαίνονται τώρα χαζά, από άποψη περιεχομένου ήταν άλλες οι εποχές και κάποια πράγματα ακούγονται πλέον πιο άκομψα, επομένως δεν θα τα ξανάλεγα. Περισσότερο αναφέρομαι στην αισθητική, δεν έχω πει ποτέ κάτι ακραίο.
Αυτολογοκρίνεσαι γενικά;
Ξανακοιτάω πάντα τα κείμενά μου, όχι για την πολιτική τους ορθότητα αλλά για την ποιότητα του χιούμορ. Γενικά δεν υπάρχουν θεματικές τις οποίες λέω ότι «δεν ακουμπάω». Αν έχω να πω κάτι για οποιοδήποτε θέμα, μπορώ να το στοιχειοθετήσω κιόλας. Και πάντα με γνώμονα να μην προσβάλλω κάποιον.
Είχες ποτέ κάποια περίεργη αντίδραση από το κοινό; Ενα περιστατικό που δεν ξεχνιέται;
Πριν πολλά χρόνια στη Θεσσαλονίκη, έπαιζα σε μια παράσταση η οποία πηγαίνει εξαιρετικά στο πρώτο μέρος. Κάνουμε διάλειμμα και στην επιστροφή όλο το κοινό είναι μουδιασμένο. Εγώ τότε είχα στο κείμενό μου αστεία για τα άχρηστα δώρα και έκανα μια αναφορά στα δώρα των Τριών Μάγων. Εκείνη την παράσταση παρακολουθούσε, μεταξύ άλλων, ένα ζευγάρι και εκ των υστέρων πληροφορήθηκα ότι ο άνδρας στο διάλειμμα πλάκωσε στο ξύλο την σύντροφό του στο φουαγιέ, μπροστά σε όλο τον κόσμο. Ο λόγος: είχε στραβώσει με το αστείο για τα δώρα των Μάγων στην Παναγία και ήθελε να φύγει ενώ η κοπέλα επέμενε να μείνουν. Εν προκειμένω δεν έφταιγε ούτε το αστείο, ούτε η κοπέλα, ούτε εγώ. Απλά ο τύπος ήταν μ***κας. Ηταν πολύ άσχημο όλο αυτό.
Γελάει πιο δύσκολα πλέον ο κόσμος, με όλα αυτά που βιώνει;
Οχι, δεν νομίζω. Το γέλιο είναι μια έκφραση του οργανισμού. Σκέψου ότι γελάμε από μωρά, χωρίς καν να έχουμε αίσθηση του χιούμορ. Ο άνθρωπος γελάει γενικά για διάφορους λόγους. Ενας από αυτούς είναι και η αποσυμπίεση, η ανακούφιση. Το γέλιο δεν μπορεί να το σταματήσει κάτι, είναι σαν να μου λες «σταμάτησα να πεινάω» - δεν γίνεται. Υπάρχει ένα «deal» ξεκάθαρο και δομημένο με το κοινό: Εγώ θα είμαι εκεί, εσείς θα έρθετε για να γελάσετε. Αυτό είναι το stand up, άλλωστε, όπως και ο στόχος κάθε κωμικού.
Οι σχέσεις με τους άλλους κωμικούς ποια είναι; Υπάρχει ανταγωνισμός;
Το stand up είναι ατομικό «άθλημα», στη σκηνή είσαι μόνος σου. Προφανώς υπάρχουν συνεργασίες και φιλίες. Είμαστε καμία 50αρια στη χώρα που το κάνουμε επαγγελματικά, δεν μπορείς να κάνεις παρέα με όλους. Στο ξεκίνημα πέρασα από μια φάση «ζήλειας» για κωμικούς που γνώριζαν επιτυχία, αλλά στην πορεία κατάλαβα ότι είναι μάταιο και τοξικό. Δεν μου αρέσει η νοοτροπία «να πεθάνει η κατσίκα του γείτονα». Αντί να κάθεσαι να ζηλεύεις την απήχηση κάποιου άλλου, καλό είναι να βλέπεις τι κάνει αυτός καλά. Από όλους έχουμε να μάθουμε πράγματα, ακόμη και από αυτούς που δεν μας αρέσουν. Είναι πιο έξυπνο και πιο αποδοτικό αυτό. Και από τη στιγμή που είμαστε καλλιτέχνες, καλό είναι να τιμούμε αυτόν τον όρο.
Ο υπόλοιπος καλλιτεχνικός χώρος πώς σας αντιμετωπίζει;
Οι ηθοποιοί δεν μας θεωρούν καλλιτέχνες, νομίζω δεν μας έχουν σε μεγάλη εκτίμηση. Είμαστε για αυτούς η επιθεώρηση της κωμωδίας, χωρίς να έχουν δει απαραίτητα ή να γνωρίζουν το stand up. Βέβαια, πολλοί ηθοποιοί μας αντιμετωπίζουν κανονικά.
Ερχεται ένα νέο παιδί και σου λέει ότι σκέφτεται να ξεκινήσει stand up. Τι τον συμβουλεύεις;
Να το κάνει. Να μπει στη σελίδα του Open Mic Athens, όπου είναι αναρτημένα όλα τα προγραμματισμένα open mics, να δηλώσει συμμετοχή, να γράψει 5 λεπτά πρωτόλειο δικό του υλικό και να το δοκιμάσει. Γιατί είναι από τα πράγματα, που αν δεν τα δοκιμάσεις, δεν ξέρεις αν πραγματικά σου αρέσουν.
Πότε και πού σε βλέπουμε αυτόν τον καιρό;
Για λίγες παραστάσεις ακόμη, μέχρι τον Ιανουάριο, κάθε Πέμπτη στον Μικρό Κεραμεικό, στις 21.30. Θα ακολουθήσουν περιοδείες στην Ελλάδα, από Κρήτη μέχρι Βορρά, και στην Ευρώπη τον Απρίλιο.
Με τι άλλο ασχολείσαι αυτή την περίοδο;
Κάνω το MINIMAL-The Podcast Game, ένα τηλεπαιχνίδι χωρίς εικόνα (Spotify, Youtube, Apple κ.λπ), με έναν καλεσμένο κάθε φορά, με τον οποίο παίζουμε παιχνίδια. Δεν έχει καμία συνέντευξη, καμία λογική, καμία συνοχή. Πρόσφατα έδωσα το μεγαλύτερο έπαθλο μέχρι σήμερα σε παίκτη/καλεσμένο: Ο Γιώργος Λέντζας κέρδισε ένα παπάκι τουαλέτας, αχρησιμοποιήτο. Η επόμενη καλεσμένη θα πάρει δώρο-«φωτιά», μια πλαστική τάπα για σιφώνι… Γενικά, η παραγωγή δεν φοβάται τα έξοδα! Πέρα από το podcast, κάνω γυρίσματα για μια σειρά ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ, που λέγεται «45 μάστοροι και 60 μαθητάδες», το οποίο έχει να κάνει με επαγγέλματα που χάνονται και θα βγει στον αέρα το προσεχές διάστημα.
Και δύο κουβέντες για τη «μη κωμικό» Ηρα Κατσούδα...
Φοβάμαι πάρα πολύ τις κατσαρίδες, έχω ψυχαναγκασμούς, μου αρέσουν πολύ τα ταξίδια, μου αρέσει να παρτάρω και είναι κάτι που δεν έχω ξεπεράσει ακόμη, θεωρώ την φιλία πολύ σημαντική όπως και την ειλικρίνεια, μου αρέσει να είμαι σε easy καταστάσεις, είμαι φυγόπονη. Μου αρέσουν και τα άκρα και η αδρεναλίνη, αλλά μου αρέσει να είμαι και στο σπίτι με Netflix. Αυτά…
Facebook: Ira Katsouda
Youtube: ira katsouda
Instagram: ira_katsouda