Η ξενάγηση που έχουν προγραμματίσει το ερχόμενο Σάββατο (11/11) ο Κώστας Βαρώτσος με τον Σωτήρη Σόρογκα στην κοινή τους έκθεση με τίτλο «Γλώσσα μυστική» στη Sianti Gallery πίσω από την Εθνική Πινακοθήκη (μαζί με έργα του αείμνηστου ζωγράφου Κώστα Πανιάρα), αναμένεται γενναιόδωρη, εξομολογητική και ταυτόχρονα εγκάρδια.
Εξαιρετικά αγαπητοί δημιουργοί στο φιλότεχνο κοινό, έχουν διαγράψει και οι δύο μια πλούσια πορεία στην εικαστική σκηνή, ενώ ακόμη σήμερα εμβολιάζουν με νέα έργα την όραση και την ευαισθησία μας. Τέτοια έργα παρουσιάζονται στην αθηναϊκή αίθουσα σε μία απρόσμενη συνάντηση που θα μπορούσε να φιλοξενηθεί σε κάποιο από τα μεγάλα μουσεία μας.
Ο Σωτήρης Σόρογκας, ζωγράφος χαμηλόφωνος αλλά με στιβαρό δημόσιο λόγο στις επιφυλλίδες του στον Τύπο, σπάνια μιλάει δημοσίως για τα έργα του. Αντίστοιχα, ο Κώστας Βαρώτσος τα τελευταία χρόνια περνά το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου του είτε στο εξωτερικό στήνοντας εγκαταστάσεις μνημειακής κλίμακας (με πιο πρόσφατη στις Πυραμίδες της Γκίζας), είτε στο εργαστήριό του στην Αίγινα. Επομένως, είναι μια ευκαιρία για τους φιλότεχνους της πρωτεύουσας να γνωρίσουν από πρώτο χέρι τους σημαντικούς δημιουργούς μπροστά στα έργα τους.
Την ξενάγηση – συζήτηση συντονίζει ο συνάδελφος δημοσιογράφος και ιστορικός τέχνης Γιώργος Μυλωνάς, ο οποίος αναφέρει για το έργο των δύο:
Καλλιτέχνης του κόσμου είναι ο Κώστας Βαρώτσος (1955), ένας δρομέας που σπέρνει το έργο του σε πυκνοκατοικημένα κέντρα ή απάτητα μέρη. Την περίοδο αυτή υψώνει μέσα στην έρημο ένα μνημειακό γλυπτό ανάμεσα στις Πυραμίδες, δίνοντας έτσι τη δική του απάντηση μπροστά στη Σφίγγα του ερωτήματος. Ψηλά, πάνω από την γκαλερί «Σιαντή», σε τυλίγει η αύρα του περίφημου «Δρομέα».
Είναι ένα σώμα ερωτευμένο με τον άνεμο. Τα χέρια του με την κίνησή τους κάνουν τον άνεμο να είναι όχι αβρός αλλά παραδομένος, αφημένος στο έλεός τους. Τα πόδια του μετατρέπουν το βάρος σε υπόσχεση, τη διάσταση των πραγμάτων σε φωτιά.
Αυτό είναι το χαρακτηριστικό του Βαρώτσου. Στη γλυπτική του επιδιώκει την αλληλεπίδραση του έργου με τον χώρο, γι’ αυτό συχνά δημιουργεί τα έργα in situ, ως εικαστικές παρεμβάσεις στην πόλη ή στο φυσικό τοπίο. Όποιος έχει αντικρίσει το βουνό της Μόρτζα στα Απέννινα όρη, χωρίς να ξέρει τίποτα γι’ αυτό, έχει μία σπάνια οπτική: θαυμάζει το έργο από απόσταση, ενώ παράλληλα φαντάζει στα μάτια του σαν φυσικό υλικό, πέτρα ή παγωμένο νερό.
Το έργο δε «μιλά» για τον εαυτό του, είναι ενσωματωμένο μέρος ενός συνόλου και γίνεται καθρέφτης του κόσμου. Παρόμοια, ο γλύπτης εκφράζει την εποχή του. Ανάμεσα στα μνημειακά γλυπτά του, δεν μπορώ να μην σταθώ στο κουφάρι ενός αλβανικού πλοίου που βούλιαξε το 1997 και πήρε στο βυθό δεκάδες ψυχές με το όνειρο μιας καλύτερης ζωής στη Δύση.
Σήμερα, το έργο του με τίτλο «L’Approdo, Opera all’Umanita Migrante» (Άφιξη, έργο για τη μεταναστεύουσα ανθρωπότητα») στέκει στο Ότραντο της Απουλίας (λιμάνι νοτιοανατολικά της Ιταλίας), συνεχίζοντας το ταξίδι του με ισχυρό πολιτικό συμβολισμό.
Αλλά και στα μικρά σε διάσταση έργα του ο Βαρώτσος νιώθει εραστής της στιγμής, κοιτάζει μέσα στα μάτια της∙ εκεί όπου φτερουγίζει το φευγαλέο. Στη στιγμή βλέπεις αυτό που δεν παρίσταται, παρατηρείς αυτό που θέλει να κρύβεται – κρύπτεσθαι φιλεί. Χειρονομίες που δεν αρχίζουν και δεν τελειώνουν, εκφράσεις που δεν βγαίνουν στην προφάνεια.
Μεγάλοι καλλιτέχνες είναι αυτοί που δεν μας δείχνουν κάτι που δεν ξέραμε, αλλά αυτοί που μας λένε «μην το προσπερνάς! Σκύψε και δες το!». Τέτοιος είναι ο Σωτήρης Σόρρογκας (1936).
Η ποίηση του ζωγράφου δεν οδηγεί σε λέξεις και κρίσεις, σε σχόλια. Οδηγεί μάλλον σε σιωπή και απόπειρα ενόρασης. Ο Σόρογκας εξεγείρεται απέναντι στον χρόνο. Τα έργα του – για περισσότερο από μισό αιώνα – διακρίνονται από μια σταθερή διέπουσα: τη συνεχή και αξεπέραστη εμμονή του να ακινητοποιήσει μια χρονική στιγμή, κάτι ακατόρθωτο αφού ο χρόνος συνδέεται με την σκληρή γνώση της απώλειας.
«Από τότε που ξεκίνησα να ζωγραφίζω, έπιανα τον εαυτό μου να γοητεύεται από συγκεκριμένα πράγματα: τα ερείπια ενός γκρεμισμένου σπιτιού, το χαλασμένο παράθυρο, τον πεσμένο τοίχο. Αργότερα περιδιάβαινα σε αρχαιολογικούς χώρους και είχα την αίσθηση μιας ζωής που υπήρχε «κάποτε» και απουσιάζει «τώρα», γράφει ο ίδιος. Όλα σχεδόν τα έργα του φέρουν το ίχνος της αλλοτινής χρήσης των πραγμάτων, του ανθρώπινου μόχθου, του χρόνου αυτοπροσώπως. Σαν γύρισμα του χρόνου, ο Σόρογκας «επιστρέφει» εκεί όπου πραγματοποίησε την πρώτη του έκθεση (Αίθουσα Τέχνης Αθηνών Χίλτον, 1972).
Είναι στ’ αλήθεια εντυπωσιακό πως από την αρχή της πορείας του, ο υψιπετής δημιουργός δεν αρκέστηκε στην πλαστική περιγραφή των στοιχείων ενός τοπίου, αλλά στη μετατροπή στοιχείων, όπως η πέτρα και η ξερολιθιά, σε σύμβολα. Οι μυθολογικές επινοήσεις του Σόρογκα επαναδιατυπώνουν την πραγματικότητα μέσα από τη σφαίρα των αρχετύπων. Σύμβολα τα ίδια μιας απουσίας ζωής, παράγουν με τη σειρά τους την άλλη ζωή, το επέκεινα και γίνονται οδηγοί μιας ευρύτερης αφαίρεσης που επεκτείνει τη λογική της όρασης.
Σάββατο 11 Νοεμβρίου 2023, ώρα : 12.30 Sianti Gallery, Βασ. Αλεξάνδρου 2, πίσω από Εθνική Πινακοθήκη