Με πληθυσμό λίγο μικρότερο από αυτόν της Νέας Ορλεάνης, η Ισλανδία έχει πλέον γίνει ένα ερευνητικό εργαστήριο για τον κορονοϊό. Ωστόσο, ο μικρός πληθυσμός της χώρας (περίπου 360.000 κάτοικοι) δεν είναι ο κύριος παράγοντας που έχει γίνει αυτό.
Από τις 17 Απριλίου, υπήρξαν 1.739 κρούσματα κορονοϊού και οκτώ θάνατοι στην Ισλανδία - αριθμοί που είναι πολύ χαμηλοί. Και πιο πραγματικός συγκριτικά με άλλες χώρες αν σκεφτεί κανείς τον μεγάλο αριθμό των τεστ που γίνονται. Υπολογίζεται ότι έχει γίνει τεστ στο 10% περίπου του πληθυσμού, ποσοστό που είναι πέντε φορές μεγαλύτερο από το ποσοστό των τεστ που πραγματοποιήθηκαν όχι μόνο στην Ισπανία, αλλά και στη Γερμανία, μία από τις ευρωπαϊκές χώρες που αντιμετώπισε την κρίση πιο αποτελεσματικά.
Και πάλι, ο παράγοντας πληθυσμός είναι σημαντικός εδώ, αλλά υπάρχουν περισσότερα στην ιστορία. Στην Ισλανδία έχει έδρα η βιοφαρμακευτική εταιρεία deCODE Genetics. Ηγείται τον τομέα των μελετών γενετικής του πληθυσμού για πάνω από δύο δεκαετίες και τώρα η εταιρεία προσφέρει σε όλους τους Ισλανδούς δωρεάν και εθελοντική εξέταση κορονοϊού, ακόμη και σε όσους δεν έχουν συμπτώματα.
Η σημασία των τεστ - Ασυμπτωματικοί το 50%
Για τον Κάρι Στέφανσον, ιδρυτή της εταιρείας, δεν υπάρχει κανένα μυστήριο σχετικά με τη στρατηγική της Ισλανδίας για ton κορονοϊό. «Το έχουμε παρακολουθήσει περισσότερα από οποιονδήποτε άλλον, είχαμε κάνει επιθετική παρακολούθηση των επαφών αυτών που έχουν μολυνθεί και είμαστε πολύ επιθετικοί στο να μπαίνουν άνθρωποι στην καραντίνα», εξήγησε ο Στέφανσον σε συνέντευξή του στο TRT World. Εκτός από την αντιμετώπιση της επιδημίας στη ρίζα της, αυτά τα προκαταρκτικά τεστ έδειξαν ότι το 50% περίπου των ατόμων που βγήκαν θετικοί στον ιό, ήταν ασυμπτωματικοί, τουλάχιστον κατά τη στιγμή της εξέτασης. Αλλά αυτό είναι μόνο τα πιο επιφανειακό δεδομένο.
Ξέρουν από πού προέρχεται κάθε κρούσμα στη χώρα
Η ισλανδική εταιρεία κατάφερε να εντοπίσει κάθε κρούσμα και έχει εντοπίσει 40 διαφορετικά στελέχη του ιού. Αυτό είναι που ονομάζεται «μελέτη γονότυπου του κορονοϊού», διευκρινίζει ο Ισπανός γενετιστής Χουάν Ζοζέ Τελέρια, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Valladolid.
Όπως εξηγεί ο Τελέρια, «από τότε που εμφανίστηκε στη Γουχάν, υπήρξαν μικρές μεταλλάξεις του ιού που δημιουργούν διαφορετικές οικογένειες». Η deCODE «μελετά πρώτα αυτές τις παραλλαγές των ιών στην Ισλανδία, βλέποντας σε ποιο στέλεχος ανήκουν, και έτσι προσδιορίζει από ποια περιοχή του κόσμου προέρχεται ο ιός».
Τι ρόλο παίζουν τα γονίδια στον COVID-19
Από την άλλη πλευρά, «η πρόθεση είναι να συνδυάσουμε δεδομένα σχετικά με τα στελέχη με δεδομένα για ασθενείς και την εξέλιξή τους, για να δούμε αν οι διαφορές στην εξέλιξη της ασθένειας μεταξύ των ασθενών έχουν γενετική προέλευση, είτε λόγω της γενετικής του ασθενούς, είτε του κορονοϊού, είτε μεταξύ των δύο», προσθέτει. Με άλλα λόγια, το έργο στοχεύει να ανακαλύψει ποιους μηχανισμούς χρησιμοποιεί ο ιός και αν τα γονίδια διαδραματίζουν συγκεκριμένο ρόλο στο γεγονός ότι είναι θανατηφόρο για ορισμένους ασθενείς, ενώ είναι σχεδόν αόρατος σε άλλους.
Αυτό που καθιστά αυτήν την πρωτοβουλία τόσο ελπιδοφόρα είναι οι συνθήκες που υπάρχουν στην Ισλανδία - ένας μικρός και γενετικά σταθερός πληθυσμός - και η εταιρεία deCODE, η οποία έχει μελετήσει το γονιδίωμα σχεδόν του ενός τρίτου των κατοίκων. «Από όσο γνωρίζω, είναι μια περίπτωση εντελώς μοναδική σε ολόκληρο τον κόσμο. Δεν υπάρχει παρόμοια εμπειρία», σημειώνει ο Τελέρια.
«Γενετικά μιλώντας, είναι ένας πολύ «καθαρός γενετικά» πληθυσμός, γιατί σχεδόν όλοι είναι παιδιά, εγγόνια ή συγγενείς ανθρώπων που είχαν ήδη ζήσει στο νησί για εκατοντάδες χρόνια», επισημαίνει. Επιπλέον, προσθέτει, ότι «πρόκειται για μια σχεδόν κλειστή κοινωνία, επειδή υπήρξε πολύ λίγη μετανάστευση».
Γενετικές μελέτες για την καταπολέμηση ασθενειών
Σύμφωνα με τον Τελέρια, αυτό που έκανε η deCODE όλα αυτά τα χρόνια είναι να εκμεταλλευτεί αυτή τη «χαμηλή γενετική μεταβλητότητα» για να «εντοπίσει παράγοντες κινδύνου σε κοινές ασθένειες όπως υψηλή χοληστερόλη, καρδιακές παθήσεις, άσθμα και αλλεργίες». Ωστόσο, απλώς και μόνο επειδή ο πληθυσμός είναι τόσο ομοιογενής, δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει ακόμη πολλή δουλειά που πρέπει να γίνει, αν και κάνει τα πράγματα ευκολότερα. «Λάβετε υπόψη ότι εάν συγκρίνουμε τα γονιδιώματα δύο ατόμων, υπάρχουν τρία εκατομμύρια διαφορές, οπότε είναι πραγματικά δύσκολο να προσδιοριστεί ποια γονίδια είναι υπεύθυνα για ορισμένα χαρακτηριστικά», λέει ο Τελέρια.
Αυτό το γενετικό πλεονέκτημα, ωστόσο, καθώς και η καλή χρηματοδότηση, επέτρεψαν στην deCODE «να μελετήσει και να παρακολουθήσει ένα τεράστιο μέγεθος πληροφοριών» από γενετικές μελέτες για τις οποίες έχουν υποβληθεί χιλιάδες Ισλανδοί, πολίτες των οποίων τα ιατρικά αρχεία διατηρούνται επίσης από την εταιρεία. Κατά συνέπεια, «μπορούν να συγκρίνουν εκατομμύρια δεδομένα που τους επιτρέπουν να αναγνωρίζουν γενετικές παραλλαγές που σχετίζονται με κοινές παθολογίες», εξηγεί ο Τελέρια.
Εάν υπάρχει κάτι που χαρακτηρίζει τον μεσογειακό πληθυσμό, είναι η γενετική ανομοιογένεια
Ενώ ο Τελέρια δεν κρύβει τον ενθουσιασμό του για την ισλανδική έρευνα - «η περίπτωση της deCODE μελετάται στο πανεπιστήμιο»- αναγνωρίζει επίσης ότι ένα παρόμοιο πείραμα θα ήταν αδύνατο στην Ισπανία. «Ο μεσογειακός πληθυσμός είναι εξαιρετικά ανομοιογενείς, επειδή η Μεσόγειος ήταν η «εθνική οδός» των κλασικών χρόνων», επισημαίνει. «Αν υπάρχει κάτι που μας χαρακτηρίζει, είναι η γενετική ανομοιογένεια».
Επιπλέον, ελάχιστες μελέτες γονιδιώματος έχουν γίνει στην Ισπανία. «Γίνονται μόνο για κλινική χρήση», λέει. Μόνο δηλαδή σε ασθενείς όπου αναζητείται μια συγκεκριμένη μετάλλαξη για ιατρικούς λόγους.
Σε κάθε περίπτωση, εάν η ισλανδική πρωτοβουλία έχει αποτελέσματα στο μέλλον, θα ωφεληθεί επίσης και ο πληθυσμός της Μεσογείου (και του υπόλοιπου κόσμου). «Σίγουρα», συμφωνεί ο Τελέρια. «Η σύγκριση δεδομένων γονιδιώματος από τον ιό και τους ασθενείς σημαίνει ότι είναι σε θέση να μάθουν πώς αλληλεπιδρούν ο ιός και ο ξενιστής, και αυτό είναι παγκόσμιο».
*Μετάφραση/αναδημοσίευση από την αμερικάνικη HuffPost