Ο σεισμός των 7,9 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ που έπληξε την Τουρκία προκαλώντας εκατόμβες νεκρών και ισοπεδώνοντας ολόκληρες περιοχές, ξύπνησε μνήμες καθώς τον Αύγουστο του 1999 σεισμός παρόμοιου μεγέθους κόστισε τη ζωή σε περισσότερους από 18.000 ανθρώπους και άφησε εκατομμύρια άστεγους. Όμως ο Εγκέλαδος του 1999 είχε και πολιτικές συνέπειες καθώς γκρέμισε την ελίτ της εποχής και έφερε το κόμμα του Ερντογάν, το AKP στην εξουσία.
Σήμερα με τις τουρκικές εκλογές προ των πυλών είναι εύλογο να διερωτηθεί κανείς πως η αντιμετώπιση της σημερινής καταστροφής θα επηρεάσει το εκλογικό αποτέλεσμα ή εάν θα προκαλέσει πολιτική αστάθεια στη γειτονική μας χώρα. Μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα καθώς η χώρα μας αλλά και η Κύπρος θα βρεθούν αντιμέτωπες με τους όποιους πολιτικούς «μετασεισμούς».
Η ελληνική κυβέρνηση από την πρώτη στιγμή προσφέρθηκε να βοηθήσει. Μια κίνηση ανθρώπινης αλληλεγγύης με ισχυρούς συμβολισμούς. Κάτι αντίστοιχο είχε κάνει και το 1999 ο τότε Έλληνας υπουργός Εξωτερικών και πράγματι οι ελληνικές ομάδες διάσωσης πρόσφεραν πολύτιμες υπηρεσίες κάτι που ανταπέδωσαν οι Τούρκοι τρεις εβδομάδες αργότερα όταν ο Εγκέλαδος έπληξε την Ελλάδα. Τότε ήταν επίσης που ακούσαμε την περίφημη έκφραση περί ελληνοτουρκικής διπλωματίας των σεισμών.
Ωστόσο είναι αμφίβολο κατά πόσο θα λειτουργήσει το ίδιο, δεδομένου ότι ο Τούρκος πρόεδρος κλιμακώνει όλο και περισσότερο τη ρητορική του και τις απειλές του έναντι της χώρας μας, ενώ μεγάλο μέρος της προεκλογικής του καμπάνιας έχει βασιστεί στο αφήγημα του κακού και μεγαλοϊδεάτη Έλληνα.
Μπορεί λοιπόν να ζητήθηκε από την Τουρκία η διεθνής συνδρομή αλλά εναπόκειται στην ίδια την τουρκική κυβέρνηση να ανταποκριθεί άμεσα κα αποτελεσματικά έτσι ώστε να προλάβει αντιδράσεις.
Ο σεισμός στην Τουρκία έγινε εν μέσω του χειμώνα και όχι καλοκαίρι όπως είχε γίνει το 1999 γεγονός που σημαίνει ότι η οποιαδήποτε ολιγωρία θα έχει αντίκτυπο.
Το 1999 ο Εγκέλαδος εκτός από την καταστροφή και τον θάνατο που προκάλεσε αποκάλυψε και την τεράστια κυβερνητική διαφθορά που σχετιζόταν μεταξύ άλλων και με τον κατασκευαστικό και χωροταξικό τομέα. Όλοι οι άνθρωποι του προέδρου και του πρωθυπουργού Μπουλέντ Ετσεβίτ που είχαν πλουτίσει βρέθηκαν αντιμέτωποι με την πραγματικότητα.
Μάλιστα η περαιτέρω αποτυχία της τότε κυβέρνησης να επιβάλει κάθαρση εξόργισε ακόμη περισσότερο τον λαό. Οι Τούρκοι είδαν την αποτυχία του κράτους και ένιωσαν ότι η ανθρώπινη ζωή, η ζωή τους, είχε μικρή αξία.
Είδαν ότι η διαφθορά είχε «ποτίσει» κάθε πτυχή της ζωής. Το τοπικό παράρτημα του Ερυθρού Σταυρού-Ερυθράς Ημισελήνου φάνηκε αναποτελεσματικό να αντιδράσει και αποδείχθηκε ότι οι υπάλληλοί του για χρόνια έκαναν πάρτι με τα λεφτά που προορίζονταν για την οργάνωση.
Η αναλγησία του κράτους έφτασε σε δυσθεώρητα ύψη. Ο τότε πρωθυπουργός Μπουλέντ Ετσεβίτ είχε παραλύσει και διαβεβαίωνε ότι όλα είναι υπό έλεγχο. Έκανε τρεις ημέρες να πάει στο σημείο της καταστροφής.
Την ίδια ώρα οι ομάδες αρωγής, ιδιωτικές και ξένες έκαναν άριστη δουλειά. Ο λαός έβλεπε ότι η μόνη βοήθεια που είχε ήταν από αυτές τις ομάδες και όχι από το κράτος και το στρατό. Τρόφιμα, κουβέρτες και άλλη βοήθεια διανέμονταν με ταχύτατους ρυθμούς από αυτές τις ομάδες όταν κυβερνητικά στελέχη δήλωναν ότι δεν μπορούν να φτάσουν στο σημείο της καταστροφής, λόγω των κατεστραμμένων δρόμων.
Τότε ήταν που το κατεστημένο, πολιτικοί και στρατηγοί διαπίστωσαν ότι κάτι πάει λάθος και όλο αυτό θα τους γυρίσει μπούμερανγκ και η αντίδρασή τους ήταν να απαγορεύσουν την πρόσβαση αυτών των ομάδων στους χρήζοντες βοήθεια, ζητώντας να δώσουν τα απαραίτητα εφόδια στον στρατό για να τα διανείμει.
Εκείνη την εποχή τα μέσα ενημέρωσης, η ιδιωτική τηλεόραση, είχε μεγαλύτερο βαθμό ανεξαρτησίας απ΄ό,τι σήμερα και μετέδιδε αυτές τις εικόνες. Ο κόσμος έκλαιγε κυριολεκτικά και διαμαρτύρονταν για την έλλειψη της κρατικής βοήθειας. Όλοι έβλεπαν τι συνέβαινε και η οργή φούντωνε.
Θυμάται ο Soner Cagaptay με άρθρο στο Washington Institute, ότι ο στρατηγός Hüseyin Kivrikolu, κάλεσε στο γραφείο του μια χούφτα συντάκτες τουρκικών εφημερίδων και τους είπε ότι το κύριο πρόβλημα δεν ήταν η προσπάθεια αρωγής αλλά οι ανεύθυνοι δημοσιογράφοι που έδιναν έμφαση στις αποτυχίες της έναντι των επιτυχιών της κατηγορώντας ορισμένους εξ΄αυτών ότι εξυπηρετούν ξένα συμφέροντα.
Η λαϊκή οργή δεν καταλάγιασε ποτέ. Η τραγωδία του σεισμού είχε αντίκτυπο και η άθλια αντιμετώπισή του και τα λάθη δεν εκλήφθηκαν ως μεμονωμένες αποτυχίες ορισμένων. Στις βουλευτικές εκλογές του 2002 οι ψηφοφόροι έθεσαν προ των ευθυνών τους όλα τα πολιτικά κόμματα που συμμετείχαν σε κυβερνήσεις κατά την τελευταία δεκαετία με αποτέλεσμα το νεοσύστατο Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) να γίνει ο αποδέκτης των ψήφων όλων εκείνων που απαιτούσαν δικαιοσύνη και διαφάνεια.
Τώρα όπου το κράτος δικαίου είναι σε κατάρρευση στην Τουρκία, η ελευθερία του λόγου σε περιορισμό, τα μέσα ενημέρωσης είναι ελεγχόμενα, η λίρα κατρακυλά χωρίς σταματημό και η φτώχεια έχει καλύψει την κοινωνία εκτός από μια συγκεκριμένη ελίτ που πρόσκειται στον Ερντογάν, η υποβόσκουσα οργή είναι πιθανό να ξεπηδήσει μέσα από το ρήγμα που προκάλεσε ο Εγκέλαδος. Ωστόσο υπάρχουν ορισμένες θεμελιώδεις διαφορές σε σχέση με το 1999.
Ο σεισμός τότε έγινε σε περιοχή που απείχε περίπου 100 χιλιόμετρα από την Κωνσταντινούπολη. Ο σεισμός σήμερα έπληξε περιοχές όπου ζουν κυρίως Κούρδοι και Σύροι πρόσφυγες. Τα περισσότερα από τα σπίτια που κατέρρευσαν είχαν αγοραστεί από αυτούς τους πρόσφυγες και θεωρούνται ότι ήταν κακής κατασκευής. Ωστόσο πολλοί από αυτούς τους Σύρους έχουν πάρει τουρκικά διαβατήρια με αντάλλαγμα την ψήφο τους στον Ερντογάν. Όσον αφορά τις κουρδικές περιοχές είναι γνωστό πως εκλαμβάνονται από την τουρκική κεντρική διοίκηση.
Επίσης, ο Ερντογάν βρίσκεται 20 χρόνια στην εξουσία και το βαθύ κράτος είναι πραγματικά ισχυρό. Το 1999 δεν υπήρχαν νόμοι που να μπορούσαν να σταματήσουν τον Ερντογάν που αναδυόταν. Σήμερα αυτό δε ισχύει και έχει φανεί και στην περίπτωση του Ιμάμογλου. Άλλωστε οι νόμοι και το Σύνταγμα είναι σχεδιασμένα στα μέτρα του Τούρκου προέδρου.
Αναλυτές εκτιμούν ότι ο σεισμός μάλλον θα ωφελήσει τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Η διπλωματία των σεισμών θα τον φέρει πάλι σε κάποια συνεννόηση με την Δύση η οποία σπεύδει να βοηθήσει υπακούοντας και ορθώς κάνει, στις ανθρωπιστικές της αξίες. Ο Τούρκος πρόεδρος θα το εκμεταλλευτεί τόσο στις διεθνείς σχέσεις όσο και στο εσωτερικό. Θα προβάλει τον εαυτό του ως εκείνος που μπορεί να ολοκληρώσει το μεγάλο έργο για την αναβάθμιση της Τουρκίας και με αφορμή τον σεισμό και την επικείμενη ανοικοδόμηση θα απευθύνει κάλεσμα για την επίτευξη αυτού του στόχου ζητώντας τα επιπλέον πέντε χρόνια στην εξουσία.
Η δε κριτική που θα προκύψει από την αντιπολίτευση για τις φτηνές κατασκευές, ο Ερντογάν έχοντας την εμπειρία θα την αντιμετωπίσει. Το πιο πιθανό να μετακυλίσει τις ευθύνες στους εργολάβους και να τιμωρήσει κάποιους από αυτούς προσφέροντας έτσι μια αίσθηση κάθαρσης και δικαιοσύνης και σε συνδυασμό με παροχές και υποσχέσεις να κατευνάσει το λαϊκό αίσθημα στις απομακρυσμένες από την Κωνσταντινούπολη περιοχές.
Θα μπορούσε επίσης να ενεργοποιήσει και το άρθρο 119 του Συντάγματος το οποίο προβλέπει την κήρυξη κατάστασης εκτάκτου ανάγκης και δίνει τη δυνατότητα αναβολής των εκλογών, όμως ο Ερντογάν μάλλον δεν το χρειάζεται αφού είναι ξεκάθαρο ότι δεν έχει ισχυρό αντίπαλο στην αντιπολίτευση και θα του υπολείπεται μόνο ένα 10% στον δεύτερο γύρο για να κερδίσει και όπως όλα δείχνουν θα το καταφέρει.
Όπως και να έχει μένει να δούμε πως θα χειριστεί το σημερινό κατεστημένο τη νέα κρίση.