Μία γυναίκα οικονομολόγος, δημοσιογράφος και διπλωμάτης με θητεία σε υψηλά αξιώματα στην Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν δεν θα μπορούσε να περνάει απαρατήρητη σε διεθνές επίπεδο
Η Τατιάνα Βολόβαγια αποτελεί σήμερα μία σπάνια εξαίρεση στο σκηνικό απομόνωσης της Μόσχας, καθώς κατέχει τη θέση της Γενικής Διευθύντριας στην έδρα του ΟΗΕ στην Γενεύη και παραμένει στενή συνεργάτης του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών Αντόνιο Γκουτέρες. Την περασμένη δεκαετία εργάστηκε αρχικά στην αντιπροσωπεία της Ρωσίας στην ΕΕ και θήτευσε ως διευθύντρια διεθνούς συνεργασίας υπό την διακυβέρνηση του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν.
Λίγα 24ωρα πριν από την άφιξή της στην Ελλάδα, με αφορμή την συμμετοχή της στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, δέχθηκε να απαντήσει σε πέντε ερωτήσεις της Huffpost, κάνοντας αποτίμηση των παρενεργειών που έχει ο πόλεμος στην Ουκρανία σε επίπεδο ενεργειακής ασφάλειας στον κόσμο, σε μία χρονική στιγμή όπου οι αγορές ”χορεύουν” (για να χρησιμοποιήσουμε μία έκφραση που έχουν συζητήσει στο παρελθόν οι Έλληνες) στον ρυθμό του φυσικού αερίου και του πετρελαίου, με τις τιμές να εκτοξεύονται.
Βρισκόμαστε ”στο έλεος της γεωπολιτικής” τονίζει η Βολόβαγια, επισημαίνοντας με δραματικό τρόπο πως η ανεξέλεγκτη άνοδος των τιμών στην ενέργεια συμπαρασύρει βασικά αγαθά, τις προμηθευτικές αλυσίδες ανά τον πλανήτη, απειλώντας να φτωχοποιήσει πολλά εκατομμύρια ανθρώπους.
H πρώτη απάντηση της Δύσης είναι: στροφή στην καθαρή, πράσινη ενέργεια και απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα. Όλα αυτά όμως, την ώρα που η Ρωσία μάχεται για να διατηρήσει γεωπολιτική ισχύ την οποία αντλεί σε μεγάλο βαθμό από το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο που εξάγει. Πρέπει να κάνει άραγε η Ευρώπη και η διεθνής κοινότητα τώρα το μεγάλο βήμα της μετάβασης;
Η Τατιάνα Βολόβαγια, ως Γενική Διευθύντρια στην έδρα των Ηνεμένων Εθνών, είναι ανώτερος αξιωματούχος του ΟΗΕ και τονίζει ότι εργάζεται με αφοσίωση στον Οργανισμό που υπηρετεί με υπερηφάνεια. Εκπροσωπεί τον Γενικό Γραμματέα στη Γενεύη και καθοδηγεί το δεύτερο μεγαλύτερο γραφείο του ΟΗΕ.
Οι απαντήσεις που θα δώσει αυτή την εβδομάδα, δίνοντας το παρών στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, αποκτούν τεράστιο ενδιαφέρον...
Ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι ένας από τους πολλούς που δείχνουν ότι τα ορυκτά καύσιμα προκαλούν κρίσεις σε όλο τον κόσμο. Είναι τελικά η ενέργεια ευλογία ή κατάρα, όταν μιλάμε για ειρήνη και ασφάλεια;
Όπως είπε ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών μόλις την περασμένη εβδομάδα, τα τρέχοντα γεγονότα καθιστούν πολύ σαφές ότι η συνεχής εξάρτησή μας από τα ορυκτά καύσιμα θέτει την παγκόσμια οικονομία και την ενεργειακή ασφάλεια στο έλεος γεωπολιτικών κρίσεων.
Αυτό που συμβαίνει στην Ουκρανία επηρεάζει πράγματι πολλούς τομείς, συμπεριλαμβανομένων των τροφίμων και της ενέργειας. Οι τιμές τους εκρήγνυνται, οι αλυσίδες εφοδιασμού διαταράσσονται, προκαλώντας καθυστερήσεις στην αλυσίδα της εισαγωγής αγαθών. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, αντιμετωπίζουμε την πρώτη μας παγκόσμια ενεργειακή κρίση, η οποία επηρεάζει το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο, τον άνθρακα, την ηλεκτρική ενέργεια. Αυτό θέτει την ενεργειακή ασφάλεια, τη δράση για το κλίμα και την παγκόσμια οικονομία στο έλεος της γεωπολιτικής και απειλεί τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια.
Η Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη (UNCTAD), που είναι φορέας του ΟΗΕ με έδρα τη Γενεύη, προέβλεψε πρόσφατα μια ταχέως επιδεινούμενη προοπτική για την παγκόσμια οικονομία. Η αύξηση των τιμών των ενεργειακών προϊόντων, αλλά και της παραγωγής τροφίμων, θα πλήξει περισσότερο τους πιο ευάλωτους. Σε όλο τον κόσμο, από το Αφγανιστάν μέχρι την Υεμένη ή τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες, αυτά τα αγαθά θα είναι ακόμα λιγότερο προσιτά.
Ο αντίκτυπος στους πιο ευάλωτους σε όλο τον κόσμο θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει σε μεγαλύτερη πολιτική αστάθεια.
“Οι επενδύσεις σε καθαρή και οικονομικά προσιτή ενέργεια μπορούν να διασφαλίσουν την ευημερία δισεκατομμυρίων ανθρώπων, μεταξύ άλλων με τη δημιουργία πράσινων θέσεων εργασίας που χρειαζόμαστε για να ανακάμψουμε ταχύτερα από την πανδημία του COVID-19 και να προωθήσουμε όλους τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης.”
Διατρέχουμε επίσης τον κίνδυνο να αντιστρέψουμε όλες τις προσπάθειες που έγιναν για την οικοδόμηση ενός πιο βιώσιμου κόσμου. Η σημαντική αύξηση των τιμών της ενέργειας είναι πιθανό να οδηγήσει σε αναβολή πολλές επενδύσεις σε εξορυκτικές βιομηχανίες και ορυκτά καύσιμα. Μια τέτοια κατάσταση θα έθετε σε δεύτερη μοίρα τις περιβαλλοντικές πολιτικές και θα μας εμπόδιζε να διατηρήσουμε την παγκόσμια άνοδο της θερμοκρασίας κάτω από 1,5 βαθμούς, όπως ορίζεται από την Διάσκεψη COP26 (OΗΕ).
Είστε επικεφαλής του Γραφείου του ΟΗΕ στη Γενεύη, της ευρωπαϊκής έδρας του ΟΗΕ. Ποιος είναι ο ρόλος του Οργανισμού στην προσπάθεια για την ενεργειακή μετάβαση;
Ο κόσμος πρέπει επειγόντως να επιταχύνει τη μετάβασή του από τα ορυκτά καύσιμα στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Είμαστε η πιο καλά εξοπλισμένη γενιά για τον τερματισμό της κλιματικής κρίσης και πρέπει να συνεχίσουμε τις προσπάθειές μας για να οικοδομήσουμε έναν πιο βιώσιμο κόσμο. Το οφείλουμε στις επόμενες γενιές.
Το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών και η Γενεύη αποτελούν ένα παγκόσμιο κόμβο πολυμερούς και διεθνούς περιβαλλοντικής διακυβέρνησης. Φιλοξενούν ένα εξαιρετικά ποικιλόμορφο και εξειδικευμένο οικοσύστημα – 181 κράτη μέλη, πάνω από 40 διεθνείς οργανισμούς, περισσότερες από 700 ΜΚΟ, ένα δυναμικό ιδιωτικό τομέα, διάσημα ακαδημαϊκά και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και μια πλειάδα άλλων.
Δουλεύοντας ο ένας κοντά στον άλλο, μπορούν να μοιράζονται γνώσεις και να δημιουργούν συνεργασίες για την εξεύρεση καινοτόμων λύσεων για τους Παγκόσμιους Στόχους, οι οποίοι περιλαμβάνουν την ενεργειακή μετάβαση. Εργάζονται επίσης μαζί με ένα δίκτυο χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και τραπεζών στην Γενεύη και την Ελβετία που τους επιτρέπει να ξεκλειδώσουν περισσότερα κεφάλαια για τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDG).
Τα Ηνωμένα Έθνη στη Γενεύη διαδραματίζουν ενεργό ρόλο σε αυτή την ανταλλαγή ιδεών και γνώσεων. Ορισμένα παραδείγματα:
Η Γενεύη φιλοξενεί το Δίκτυο Περιβάλλοντος (GEN), το οποίο περιλαμβάνει περισσότερους από 100 οργανισμούς για το περιβάλλον και την αειφόρο ανάπτυξη που εδρεύουν σε μια κοινή έδρα - το International Environment House. Το GEN διοργανώνει εκδηλώσεις και προωθεί την ευαισθητοποίηση σε περιβαλλοντικά ζητήματα, μεταξύ άλλων σε σχέση με τον ενεργειακό τομέα, από το 1999. Συντονίζεται από το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον.
“Η επένδυση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας δημιουργεί τρεις φορές περισσότερες θέσεις εργασίας από τον τομέα των ορυκτών καυσίμων. Μπορεί να οδηγήσει σε υψηλότερη παραγωγικότητα, πιο ανθεκτικές οικονομίες και μεγαλύτερη κοινωνική ένταξη.”
Το πρόγραμμα της Οικονομικής Επιτροπής του ΟΗΕ για την Ευρώπη (UNECE) για τη βιώσιμη ενέργεια προωθεί τον διεθνή πολιτικό διάλογο και τη συνεργασία μεταξύ των κυβερνήσεων, των ενεργειακών βιομηχανιών και άλλων ενδιαφερομένων - μεταξύ άλλων και μέσω της Επιτροπής Αειφόρου Ενέργειας της UNECE. Οι συζητήσεις διεξάγονται γύρω από την ενεργειακή απόδοση, την καθαρότερη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας έως την ενεργειακή ασφάλεια για να διασφαλιστεί η πρόσβαση σε οικονομικά προσιτή και καθαρή ενέργεια για όλους.
Το SDG Lab, μαζί με πολλούς εταίρους, διοργανώνει την ετήσια ”Εβδομάδα Χτίζοντας Γέφυρες”. Το 2021 συζήτησε πάνω σε συγκεκριμένες λύσεις για να καταστεί δυνατή η οικολογική μετάβαση στον ενεργειακό τομέα, με βήματα όπως η δέσμευση του μεθανίου σε χώρους υγειονομικής ταφής και η μετατροπή του σε χρήσιμο καύσιμο ως εναλλακτική λύση στα ορυκτά καύσιμα.
Η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη (UNCTAD) υποστηρίζει τις αναπτυσσόμενες χώρες στις προσπάθειές τους να αποκτήσουν πιο δίκαιη και αποτελεσματική πρόσβαση στα οφέλη μιας παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, διευκολύνοντας αυτές τις χώρες να χρησιμοποιήσουν το εμπόριο, τις επενδύσεις, τη χρηματοδότηση και την τεχνολογία ως μοχλούς ανάπτυξης, χωρίς αποκλεισμούς από την βιώσιμη ανάπτυξη. Ως εκ τούτου, υποστηρίζει μεταξύ άλλων, μια μετάβαση προς πιο πράσινες οικονομίες, με βάση τη βιωσιμότητα και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Τέλος, πιστεύω ακράδαντα ότι κάθε προσπάθεια μετράει. Στο δικό του επίπεδο, το Γραφείο του ΟΗΕ στη Γενεύη (UNOG) προσπαθεί επίσης να προχωρήσει στη συζήτηση και να δράσει για την κλιματική αλλαγή. Το Palais des Nations υφίσταται ένα ολοκληρωμένο έργο ανακαίνισης, ένα από τα μεγαλύτερα στην Ευρώπη. Πέρυσι, εγκαινιάσαμε ένα νέο και βιώσιμο κτίριο γραφείων, του οποίου η γυάλινη πρόσοψη βελτιστοποιεί τη χρήση του φυσικού φωτός και μειώνει τη χρήση ηλεκτρικής ενέργειας. Η θερμική ενέργεια από τη λίμνη της Γενεύης χρησιμοποιείται για την ψύξη του κτιρίου. Αυτά τα χαρακτηριστικά ωφελούν όχι μόνο τους χρήστες του, αλλά και το περιβάλλον. Η ανακαίνιση των ιστορικών κτιρίων θα βελτιώσει επίσης τις συνθήκες εργασίας και την ασφάλεια, θα παρέχει καλύτερη προσβασιμότητα για άτομα με αναπηρία και θα μειώσει το ενεργειακό κόστος.
“...αντιμετωπίζουμε την πρώτη μας παγκόσμια ενεργειακή κρίση, η οποία επηρεάζει το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο, τον άνθρακα, την ηλεκτρική ενέργεια. Αυτό θέτει την ενεργειακή ασφάλεια, τη δράση για το κλίμα και την παγκόσμια οικονομία στο έλεος της γεωπολιτικής και απειλεί τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια.”
Η μετάβαση στην πράσινη ενέργεια αποτελεί βασικό στόχο για τον ΟΗΕ και προϋπόθεση για την αντιμετώπιση της Κλιματικής Κρίσης. Ωστόσο, η καθαρή ενέργεια εξακολουθεί να είναι πολύ ακριβή, προκαλώντας οικονομικές δυσκολίες σε πολλές χώρες και σε δισεκατομμύρια ανθρώπους. Είναι η καθαρή ενέργεια αποδοτική από οικονομική άποψη;
Πάνω από το 90% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου παράγονται από πέντε τομείς – ενέργεια. γεωργία (συμπεριλαμβανομένων των τροφίμων, του νερού και της χρήσης της γης), λειτουργία πόλεων πόλεων, μεταφορές και κατασκευές. Για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την επίτευξη των παγκόσμιων στόχων, αυτοί οι πέντε τομείς πρέπει να μετασχηματιστούν. Ωστόσο, αυτό έχει κόστος και απαιτεί σημαντικές επενδύσεις από τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα. Οι επενδύσεις σε καθαρή και οικονομικά προσιτή ενέργεια μπορούν να διασφαλίσουν την ευημερία δισεκατομμυρίων ανθρώπων, μεταξύ άλλων με τη δημιουργία πράσινων θέσεων εργασίας που χρειαζόμαστε για να ανακάμψουμε ταχύτερα από την πανδημία του COVID-19 και να προωθήσουμε όλους τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης.
Αυτές οι επενδύσεις μπορεί να αποδειχθούν δύσκολες, ειδικά σε αναπτυσσόμενες χώρες και μικρά νησιωτικά αναπτυσσόμενα κράτη. Και ας είμαστε ξεκάθαροι: η μετάβαση προς τη βιώσιμη ενέργεια είναι μια χρονοβόρα διαδικασία και πρέπει να βρούμε μια ισορροπία μεταξύ της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης και της μείωσης της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα. Πρέπει να τηρήσουμε τη δέσμευση που ανέλαβε ο ανεπτυγμένος κόσμος πριν από μια δεκαετία να παρέχει 100 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως στον αναπτυσσόμενο κόσμο για τη στήριξη της δράσης για το κλίμα, συμπεριλαμβανομένων των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Αυτό πρέπει επίσης να αποτελεί προτεραιότητα για τα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα καθώς και για την ιδιωτική χρηματοδότηση υπό το πρίσμα του τρέχοντος παγκόσμιου πλαισίου.
Έχουμε όλα τα εργαλεία που χρειαζόμαστε για να υιοθετήσουμε την καθαρή ενέργεια. Η ηλιακή ενέργεια είναι πλέον η φθηνότερη πηγή ενέργειας στις περισσότερες χώρες σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ). Είναι επίσης φθηνότερη η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας παρά με ορυκτά καύσιμα, και είναι επισφαλές για τις αναπτυσσόμενες χώρες να επενδύουν σε σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με άνθρακα, γιατί σύντομα αυτές οι επενδύσεις θα αποτελούν επισφαλή περιουσιακά στοιχεία. Η επένδυση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας δημιουργεί τρεις φορές περισσότερες θέσεις εργασίας από τον τομέα των ορυκτών καυσίμων. Μπορεί να οδηγήσει σε υψηλότερη παραγωγικότητα, πιο ανθεκτικές οικονομίες και μεγαλύτερη κοινωνική ένταξη. Η Παγκόσμια Τράπεζα έχει πραγματοποιήσει πολλές μελέτες για αυτό το θέμα. Όπως είπε ο απεσταλμένος του ΟΗΕ για τη χρηματοδότηση του κλίματος, Μαρκ Κάρνι, η μετάβαση από τις γκρίζες σε πράσινες οικονομίες παρέχει τις καλύτερες επιχειρηματικές ευκαιρίες και όσοι κινηθούν νωρίτερα και με τόλμη θα δουν το μεγαλύτερο όφελος.
Και τι προβλέπετε ότι θα συμβεί με τις εθνικές οικονομίες που εξαρτώνται από ορυκτά καύσιμα/υδρογονάνθρακες; Ποιο θα είναι το μέλλον τους;
Χωρίς να απομακρυνθούμε από τα ορυκτά καύσιμα, δεν μπορούμε να επιτύχουμε τους στόχους της Συμφωνίας του Παρισιού, ούτε τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης και δεν θα μπορέσουμε ποτέ να αντιμετωπίσουμε την κλιματική αλλαγή.
Αλλά αυτό είναι ένα δύσκολο εγχείρημα για τις εθνικές οικονομίες που εξαρτώνται από ορυκτά καύσιμα και θα απαιτήσει υποστήριξη σε διαφορετικά επίπεδα – μακροοικονομικό, δημοσιονομικό, απασχόληση, κοινωνικό – καθώς και τη δημιουργία και προώθηση επενδύσεων/θέσεων εργασίας σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Είναι σημαντικό η στροφή σε μια παγκόσμια οικονομία καθαρών μηδενικών εκπομπών να είναι μια δίκαιη μετάβαση, που δεν αφήνει καμία κοινότητα και καμία χώρα πίσω.
“Οι αναπτυξιακές τράπεζες, τα ιδιωτικά ή/και δημόσια χρηματοπιστωτικά ιδρύματα πρέπει να κινητοποιηθούν και να υποστηρίξουν αυτές τις οικονομίες κατά την στροφή σε ενεργειακά συστήματα χωρίς λιγνίτη.”
Για να είμαστε δίκαιοι, η ενεργειακή μετάβαση πρέπει να ενσωματώνει οικονομικούς, περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς προβληματισμούς. Υποστηρίζω την έκκληση του Γενικού Γραμματέα για τη δημιουργία συνασπισμών χωρών, δημόσιων και ιδιωτικών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, επενδυτικών κεφαλαίων και εταιρειών που διαθέτουν την τεχνολογική τεχνογνωσία, ώστε να παρέχουν στοχευμένη οικονομική και τεχνική υποστήριξη σε κάθε χώρα που χρειάζεται βοήθεια.
Οι αναπτυξιακές τράπεζες, τα ιδιωτικά ή/και δημόσια χρηματοπιστωτικά ιδρύματα πρέπει να κινητοποιηθούν και να υποστηρίξουν αυτές τις οικονομίες κατά την στροφή σε ενεργειακά συστήματα χωρίς λιγνίτη. Οι αναπτυσσόμενες χώρες πρέπει να έχουν ευκολότερη πρόσβαση στη χρηματοδότηση. Το 2021, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ εξέδωσε έναν παγκόσμιο οδικό χάρτη για την εξασφάλιση πρόσβασης σε καθαρή ενέργεια για όλους έως το 2030 και μηδενικές εκπομπές έως το 2050. Αυτό το σχέδιο είναι ένα σημαντικό αποτέλεσμα του Διαλόγου Υψηλού Επιπέδου του ΟΗΕ για την ενέργεια που πραγματοποιήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου. 130 αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων και παγκόσμιοι ηγέτες από επιχειρήσεις και άλλους τομείς ανακοίνωσαν συνολικά νέα χρηματοδότηση άνω των 400 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ως νέες επενδύσεις για καθαρή ενέργεια στο πλαίσιο εθελοντικών δεσμεύσεων.
Είναι το φυσικό αέριο καθαρή πηγή ενέργειας ή όχι και σε ποιο βαθμό;
Όχι – το αέριο είναι ορυκτό καύσιμο. Όλα τα ορυκτά καύσιμα προκαλούν την κλιματική κρίση, και γι αυτό είναι σημαντικό να υπάρξει μια ταχύτερη στροφή από όλα τα ορυκτά καύσιμα στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.