Του Μιχάλη Μαθιουλάκη αναλυτή ενεργειακής στρατηγικής. (Ακαδημαϊκός Διευθυντής του Greek Energy Forum και Επιστημονικός Συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ για θέματα ενέργειας.)
Οι εξελίξεις των τελευταίων ημερών μετά την επίθεση του Ιράν στο Ισραήλ έχουν επαναφέρει τις ανησυχίες για μια ευρύτερη ανάφλεξη στην περιοχή και για τις αναπόφευκτες συνέπειες που αυτή θα μπορούσε να έχει στις διεθνείς τιμές της ενέργειας. Ενώ όμως οι προβληματισμοί για τις εξελίξεις ασφάλειας στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής είναι εν πολλοίς δικαιολογημένοι, οι ανησυχίες για μια σοβαρή επιδείνωση της ασφάλειας ενεργειακού εφοδιασμού και αύξησης των τιμών ενέργειας είναι μάλλον υπερβολικές.
Καθώς η ενεργειακή κρίση του 2021-22 είναι ακόμα πρόσφατη στη μνήμη των αγορών, κάθε αναταραχή στη Μέση Ανατολή συνδέεται στο συλλογικό υποσυνείδητο με τις μεγάλες πετρελαϊκές κρίσεις του ’70 και του ’90. Τα πράγματα όμως σήμερα είναι πολύ διαφορετικά από τη δεκαετία του ’70 ή του ’90, ενώ μία ενεργειακή κρίση με επίκεντρο το Ιράν είναι πολύ διαφορετική από την πρόσφατη κρίση με τη Ρωσία.
Η διαφορά σε σχέση με άλλες κρίσεις είναι ότι το Ιράν δεν έχει το ενεργειακό εκτόπισμα για να μπορέσει να δημιουργήσει πραγματικές εξελίξεις στις αγορές. Το Ιράν παράγει περί τα 3 εκ. βαρέλια πετρελαίου τη μέρα, ποσοστό που αντιπροσωπεύει το 3,5% της συνολικής παγκόσμιας παραγωγή των 85 εκ βαρελιών/μέρα. Ενώ λοιπόν το 3,5% δεν είναι λίγο, ακόμα και αν σταματήσει εντελώς τις εξαγωγές του το Ιράν, δεν θα πάθουμε και τίποτα. Η Σαουδική Αραβία, με παραγωγή 9 εκ. βαρέλια/μέρα με χαρά θα τρέξει να πάρει τα μερίδια του Ιράν αν για κάποιο λόγο διακοπεί η παραγωγή του. Ποιο εύκολα ακόμα, οι ΗΠΑ, με 13 εκ. βαρέλια/μέρα, θα χαρούν να σβήσουν από το χάρτη όλα τα μερίδια του Ιράν αν τους δοθεί η ευκαιρία.
Εκτός από την παραγωγή του ίδιου του Ιράν, οι ανησυχίες των ημερών εστιάζονται στο ότι από μια πιθανή κλιμάκωση των εχθροπραξιών Ιράν-Ισραήλ, το Ιράν θα κλείσει τα Στενά του Ορμούζ, διακόπτοντας τη ροή πετρελαίου από τον Περσικό στον υπόλοιπο κόσμο. Αυτός όμως που θα έχει το μεγαλύτερο πρόβλημα σε μια τέτοια περίπτωση είναι το ίδιο το Ιράν το οποίο εξαρτάται σχεδόν πλήρως από την ελεύθερη κίνηση στα Στενά. Η Σαουδική Αραβία έχει διέξοδο για εξαγωγές μέσω αγωγών που καταλήγουν στην ερυθρά θάλασσα και μεταφέρουν έως 5 εκ. βαρέλια/μέρα.
Από κει και πέρα όμως η ουσία είναι ότι, παρά τα όσα έχουμε συνηθίσει τις τελευταίες δεκαετίες, από τα Στενά του Ορμούζ διακινείται το 20% της παγκόσμιας κίνησης πετρελαίου. Το υπόλοιπο 80% δεν επηρεάζεται από τα Στενά ή το τι θα κάνει το Ιράν.
Στο δε φυσικό αέριο, η κατάσταση δεν είναι και πολύ διαφορετική. Το Ιράν παράγει πολύ φυσικό αέριο (240 δις κυβικά/χρόνο) αλλά τα καταναλώνει σχεδόν όλα το ίδιο. Μόνο 18 δις κυβικά εξάγονται και αυτά στο Ιράκ και την Τουρκία. Αν λοιπόν θα έχει κάποιος πρόβλημα στην τροφοδοσία φυσικού αερίου από μια κλιμάκωση Ισραήλ-Ιράν, αυτή θα είναι η Τουρκία. Ο επόμενος που θα έχει πρόβλημα από μια κλιμάκωση θα είναι το ίδιο το Ιράν, που δεν θα μπορεί να πουλήσει πετρέλαιο αλλά και η Κίνα που είναι ο βασικός αγοραστής του.
Το Ιράν δεν είναι λοιπόν ο δυνατός παίχτης στα ενεργειακά που φανταζόμαστε. Τα πράγματα έχουν αλλάξει. Στην παγκόσμια αγορά πετρελαίου κυρίαρχος παίχτης είναι αυτή τη στιγμή οι ΗΠΑ η παραγωγή και εξαγωγές των οποίων καθιστούν ακόμα και τις κινήσεις του OPEC ανίσχυρες, πολλώ δε μάλλον του Ιράν.
Δεν βλέπω λοιπόν καμία ουσιαστική επίδραση στην ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού ακόμα και αν απαντήσει το Ισραήλ στην ιρανική επίθεση και δεν έχει βάση κάποια ουσιαστική αύξηση των τιμών από τις τρέχουσες εξελίξεις, ακόμα και αν απαντήσει άμεσα το Ισραήλ. Οι τιμές του πετρελαίου είναι πιθανό να ανέβουν βραχυπρόθεσμα, αλλά αυτό θα είναι αποτέλεσμα ψυχολογίας και όχι δεδομένων. Όταν οι τιμές ανεβαίνουν από ψυχολογία, τότε μπορεί να κάνουν υπερβολές αλλά μάλλον γρήγορα θα επανέλθουν στα γνωστά τους επίπεδα.
Μέχρι στιγμής, η αίσθηση που δημιουργείται και από την αγορά, είναι ότι δεν υπάρχει κάποιος πραγματικός λόγος ανησυχίας οπότε πέρα από μια-δυο δοκιμές προς τα πάνω για λίγο, δεν θα πρέπει να αναμένουμε κάποιο ιδιαίτερο τίναγμα των τιμών.
Ειδικά δε για το φυσικό αέριο στην Ευρώπη, ακόμα και μια άμεση κλιμάκωση δεν πρόκειται να φέρει κανένα πρόβλημα στην τροφοδοσία οπότε οι τιμές δεν είναι για πάνω. Το φυσικό αέριο ήδη πριν γίνουν όλα αυτά, είχε πάει από τα χαμηλά των 22 ευρώ/ΜWh του Φλεβάρη, στα 28 ευρώ στα τέλη Απριλίου, οπότε τα 30-32 ευρώ δεν αντιπροσωπεύουν κάποια σοβαρή αύξηση. Η πτωτική τάση βέβαια στο Φ.Α. έχει τελειώσει εδώ και 1-2 μήνες αλλά στα τρέχοντα επίπεδα των 30 ευρώ/KWh οι τιμές δείχνουν να έχουν βρει την ισορροπία τους.
Λίγο ψυχραιμία λοιπόν με τα ενεργειακά θα είναι χρήσιμη. Πολλές ανησυχητικές εξελίξεις έχουμε στην περιοχή μας, αλλά οι ενεργειακές δεν συγκαταλέγονται μέσα σε αυτές.