Τον ισχυρισμό πως η Ελληνική Ακτοφυλακή/Λιμενικό Σώμα έχει προκαλέσει το θάνατο δεκάδων μεταναστών στη Μεσόγειο κατά τη περίοδο 2000-2023, διατυπώνουν αυτόπτες μάρτυρες στο ντοκιμαντέρ του BBC “Dead Calm: Killing in the Med?” που θα προβληθεί απόψε, Δευτέρα.
Οι δε αρχικές πηγές, όπως αναφέρεται, ήταν κυρίως τοπικά μέσα ενημέρωσης, ΜΚΟ και η τουρκική ακτοφυλακή ενώ η Ελληνική Ακτοφυλακή δηλώνει πως απορρίπτει κατηγορηματικά όλες τις κατηγορίες για παράνομες δραστηριότητες.
Στο ντοκιμαντέρ γίνεται λόγος για διάφορα περιστατικά στα οποία καταγγέλλεται πως τουλάχιστον εννέα μετανάστες πετάχτηκαν εσκεμμένα στο νερό και αυτοί οι εννέα είναι μεταξύ των τουλάχιστον 40 ανθρώπων που φέρεται να έχασαν τη ζωή τους ως αποτέλεσμα της αναγκαστικής, όπως αναφέρεται, απομάκρυνσης τους από τα ελληνικά χωρικά ύδατα ή της ”επιστροφής” τους στη θάλασσα αφού είχαν καταφέρει να φτάσουν σε ελληνικά νησιά.
Πηγές υπ.Ναυτιλίας για BBC: αφήγημα των διακινητών τα περί puschbacks από το ΛΣ- ”Προβληματικές” οι καταγγελίες
Μαρινάκης για BBC:”Δεν αποδεικνύεται” τίποτα περί νεκρών μεταναστών λόγω ”επιχειρήσεων” του Λιμενικού Σώματος
Το BBC, αναφέρει πως έδειξε πλάνα 12 ατόμων να φορτώνονται σε ένα σκάφος της Ελληνικής Ακτοφυλακής και στη συνέχεια να εγκαταλείπονται σε μια λέμβο, σε έναν πρώην ανώτερο αξιωματικό της υπηρεσίας.
Όταν σηκώθηκε από την καρέκλα του, και με το μικρόφωνό του ακόμα ανοιχτό, είπε ότι πρόκειται ″προφανώς για παράνομη (πράξη)” και ”διεθνές έγκλημα”.
Η ελληνική κυβέρνηση έχει κατηγορηθεί και στο παρελθόν για παράνομα push backs (ώθηση ανθρώπων πίσω, προς την Τουρκία, από όπου πέρασαν) κάτι που είναι παράνομο σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο.
Όμως αυτή είναι η πρώτη φορά που, όπως αναφέρει το BBC, υπολογίζει τον αριθμό των περιστατικών που υποστηρίζουν ότι σημειώθηκαν θάνατοι ως αποτέλεσμα των ενεργειών της ελληνικής ακτοφυλακής.
Ανάλυση 15 περιστατικών
Τα 15 περιστατικά που αναλύθηκαν - με ημερομηνία Μαΐου 2020-2023 - υποστηρίζεται πως είχαν ως αποτέλεσμα 43 θανάτους.
Οι αρχικές πηγές ήταν κυρίως τοπικά μέσα ενημέρωσης, ΜΚΟ και η τουρκική ακτοφυλακή και όπως επισημαίνεται η επαλήθευση τέτοιων πληροφοριών είναι εξαιρετικά δύσκολη - οι μάρτυρες συχνά εξαφανίζονται ή φοβούνται πολύ για να μιλήσουν.
Αλλά σε τέσσερις περιπτώσεις το BBC αναφέρει πως κατάφερε να επιβεβαιώσει τις καταγγελίες μιλώντας με αυτόπτες μάρτυρες και τονίζει μάλιστα πως στην σχετική έρευνα που παρουσιάζεται στο ντοκιμαντέρ Dead Calm: Killing in the Med? προβάλλει μια σαφής μέθοδο δράσης.
Σε πέντε από τα περιστατικά, μετανάστες είπαν ότι πετάχτηκαν απευθείας στη θάλασσα από τις ελληνικές αρχές. Σε τέσσερις από αυτές τις περιπτώσεις εξήγησαν πώς είχαν αποβιβαστεί σε ελληνικά νησιά αλλά κυνηγήθηκαν. Σε πολλά άλλα περιστατικά, μετανάστες είπαν ότι τους είχαν βάλει σε φουσκωτές σχεδίες χωρίς μοτέρ, οι οποίες στη συνέχεια ξεφούσκωσαν ή φαινόταν πως ήταν τρυπημένες.
Μια από τις πιο ”ανατριχιαστικές αναφορές”, σύμφωνα με την έρευνα, ήταν ενός Καμερουνέζου, ο οποίος λέει ότι κυνηγήθηκε από τις ελληνικές αρχές μετά την απόβαση στο νησί της Σάμου τον Σεπτέμβριο του 2021.
Όπως είπε, σχεδίαζε με τη άφιξή του σε ελληνικό έδαφος να κάνει αίτηση για χορήγηση ασύλου.
″Μόλις είχαμε αγκυροβολήσει και η αστυνομία ήρθε από πίσω...Ήταν δύο αστυνομικοί ντυμένοι στα μαύρα και άλλοι τρεις με πολιτικά ρούχα. Ήταν μασκοφόροι, έβλεπες μόνο τα μάτια τους”, είπε.
Αυτός και άλλοι δύο - ένας άλλος από το Καμερούν και ένας άνδρας από την Ακτή Ελεφαντοστού - υποστηρίζουν πως μεταφέρθηκαν σε σκάφος της ελληνικής ακτοφυλακής.
″Ξεκίνησαν με τον [άλλο] Καμερουνέζο. Τον πέταξαν στο νερό. Ο άνδρας από το Ελεφαντοστού είπε: «Σώσε με, δεν θέλω να πεθάνω»...και τελικά μόνο το χέρι του ήταν πάνω από το νερό και το σώμα του κάτω. Σιγά-σιγά το χέρι του γλίστρησε από κάτω και το νερό τον τύλιξε”.
Ο συνεντευξιαζόμενος είπε στο BBC ότι τον χτύπησαν. ”Μπουνιές έπεφταν βροχή στο κεφάλι μου. Ήταν σαν να γρονθοκόπησαν ένα ζώο.” Και μετά λέει ότι τον έσπρωξαν επίσης στο νερό - χωρίς σωσίβιο.
Λέει πως κατάφερε να κολυμπήσει μέχρι την ακτή ενώ τα πτώματα των άλλων δύο - Σίντι Κέιτα και Ντιίντιερ Μάρσιαλ Κουαμού Νάνα- Sidy Keita και Didier Martial Kouamou Nana - ανασύρθηκαν στην τουρκική ακτογραμμή.
Οι δικηγόροι του επιζώντος ζητούν από τις ελληνικές αρχές να αρχίσουν έρευνα με την κατηγορία της διάπραξης διπλής δολοφονίας.
″Με πέταξαν δεμένο στην μέση της θάλασσας”
Ένας άλλος άνδρας, από τη Σομαλία, είπε στο BBC πώς τον Μάρτιο του 2021 συνελήφθη από τον ελληνικό στρατό κατά την άφιξή του στο νησί της Χίου και στην συνέχεια των παρέδωσαν στην ελληνική ακτοφυλακή.
Ισχυρίζεται πως μέλη της ακτοφυλακής του έδεσαν τα χέρια πισθάγκωνα και πριν τον ρίξουν στην θάλασσα.
″Με πέταξαν με δεμένο στη μέση της θάλασσας. Ήθελαν να πεθάνω”, είπε.
Όπως λέει, κατάφερε να επιβιώσει επιπλέοντας ανάσκελα πριν καταφέρει να απεγκλωβίσει το ένα από τα χέρια του. Αλλά η θάλασσα ήταν τρικυμιώδες και άλλοι τρεις μετανάστες που ήταν μαζί του, πέθαναν.
Ο συνεντευξιαζόμενος αναφέρει πως τελικά εντοπίστηκε από την τουρκική ακτοφυλακή.
Στο περιστατικό με τις μεγαλύτερες απώλειες ζωών -τον Σεπτέμβριο του 2022- ένα σκάφος που μετέφερε 85 μετανάστες αντιμετώπισε προβλήματα κοντά στο ελληνικό νησί της Ρόδου όταν κόπηκε η μηχανή του.
Ο Μοχάμεντ, από τη Συρία, λέει ότι κάλεσαν την ελληνική ακτοφυλακή για βοήθεια και πως μέλη αυτής τους φόρτωσαν σε μια βάρκα, τους οδήγησαν ξανά στα τουρκικά ύδατα και τους έβαλαν σε σωσίβιες λέμβους.
Υποστηρίζει πως στην σχεδία που δόθηκε στον ίδιο και την οικογένειά του δεν είχε κλείσει σωστά η βαλβίδα. ”Αμέσως αρχίσαμε να βυθιζόμαστε, το είδαν αυτό... Μας άκουσαν όλους να ουρλιάζουμε και παρόλα αυτά μας άφησαν”, είπε στο BBC.
″Το πρώτο παιδί που πέθανε ήταν ο γιος του ξαδέρφου μου... Μετά ένα - ένα. Ένα άλλο παιδί, ένα άλλο παιδί, μετά ο ίδιος ο ξάδερφός μου εξαφανίστηκε. Μέχρι το πρωί είχαν πεθάνει επτά ή οκτώ παιδιά. Τα παιδιά μου πέθαναν μέχρι το πρωί… ακριβώς πριν φτάσει η τουρκική ακτοφυλακή”.
Όπως επισημαίνεται στο ρεπορτάζ, η ελληνική νομοθεσία επιτρέπει σε όλους τους μετανάστες που ζητούν άσυλο να καταθέσουν την αίτησή τους σε πολλά από τα νησιά σε ειδικά κέντρα καταγραφής.
″Μυστικές επιχειρήσεις”
Αλλά οι συνεντευξιαζόμενοι,- με τους οποίους επικοινώνησε με τη βοήθεια του οργανισμού υποστήριξης μεταναστών Consolidated Rescue Group - είπαν ότι συνελήφθησαν πριν προλάβουν να φτάσουν σε αυτά τα κέντρα.
Κάνουν λόγο για άνδρες που φαίνεται να δρούσαν μυστικά, δεν φορούσαν στολές και συχνά κάλυπταν τα χαρακτηριστικά τους με κουκούλες.
Οργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα ισχυρίζονται ότι χιλιάδες μετανάστες που ζητούν άσυλο στην Ευρώπη αναγκάστηκαν παράνομα να επιστρέψουν από την Ελλάδα στην Τουρκία και τους αρνήθηκαν το δικαίωμα να ζητήσουν άσυλο, το οποίο κατοχυρώνεται στο διεθνές και ενωσιακό δίκαιο.
Ο Αυστριακός ακτιβιστής, Φαγιαντ Μουλά είπεσ το BBC, είπε ότι ανακάλυψε και ο ίδιος του πόσο μυστικές φαίνεται να είναι τέτοιου είδους επιχειρήσεις, τον Φεβρουάριο του περασμένου έτους, στο νησί της Λέσβου.
Όπως υποστηρίζει, οδηγώντας προς την τοποθεσία μιας υποτιθέμενης αναγκαστικής επιστροφής, τον σταμάτησε ένας άνδρας με κουκούλα ο οποίος αργότερα- πάντα κατά τον καταγγέλλοντα- ”αποκαλύφθηκε” ότι εργαζόταν στην αστυνομία.
Καταγγέλλει μάλιστα πως στην συνέχεια η αστυνομία προσπάθησε να διαγράψει από την κάμερά του το βίντεο όπου είχε καταγράψει την στιγμή που τον σταμάτησαν και του απήγγειλλαν κατηγορίες για αντίσταση στις αρχές. Τελικά, δεν έγινε καμία περαιτέρω ενέργεια.
Δύο μήνες αργότερα, σε ένα παρόμοιο μέρος, ο Μουλλα κατάφερε να βιντεοσκοπήσει μια αναγκαστική επιστροφή, που δημοσιεύτηκε από τους New York Times.
Μια ομάδα που περιελάμβανε γυναίκες και μωρά κατέβηκε από το πίσω μέρος ενός φορτηγού που δεν έφερε διακριτικά. Οδηγήθηκε σε μια προβλήτα και ακολούθως σε επιβιβάστηκε σε μια μικρή βάρκα.
Στη συνέχεια, όπως καταγγέλλεται, όλοι μεταφέρθηκαν με ένα σκάφος της ελληνικής ακτοφυλακής πιο μακριά από την ακτογραμμή και μετά τους έβαλαν σε μια σχεδία που την άφησαν να παρασύρεται.
Όπως αναφέρει το BBC (που υποστηρίζει πως έχει επαληθεύσει την γνησιότητα του υλικού), έδειξε το βίντεο στον Δημήτρη Μπαλτάκο, πρώην επικεφαλής των ειδικών επιχειρήσεων της Ελληνικής Ακτοφυλακής.
Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης, αρνήθηκε να κάνει εικασίες για το τι έδειχναν τα πλάνα - αφού είχε απορρίψει νωρίτερα κάθε πιθανότητα η Ελληνική Ακτοφυλακή να έχει διαπράξει αξιόποινες πράξεις.
Αλλά σε ένα διάλειμμα, όπως αναφέρει το ρεπορτάζ, καταγράφηκε (δείτε το βίντεο εδώ) να λέει σε κάποιον εκτός πλάνου στα ελληνικά: ″Δεν τους έχω πει πολλά, σωστά; Είναι πολύ σαφές. Έτσι δεν είναι; Δεν είναι πυρηνική φυσική. Δεν ξέρω γιατί το έκαναν υπό το φως της ημέρας... Είναι... προφανώς παράνομο. Είναι διεθνής έγκλημα”.
Η απάντηση του Υπουργείου Ναυτιλίας και της Ελληνικής Ακτοφυλακής
Το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής της Ελλάδας είπε στο BBC ότι το βίντεο διερευνάται επί του παρόντος από την ανεξάρτητη Εθνική Αρχή Διαφάνειας της χώρας.
Μια δημοσιογράφος που διεξάγει σχετικές έρευνες και με την οποία μίλησε το ΒΒC στη Σάμο, αναφέρει πως πως άρχισε να συνομιλεί με ένα μέλος των ελληνικών ειδικών δυνάμεων μέσω της εφαρμογής γνωριμιών Tinder.
Όταν της τηλεφώνησε από αυτό που περιέγραψε ως ”πολεμικό πλοίο”, η Ρόμι βαν Μπάαρσεν τον ρώτησε περισσότερα για τη δουλειά του και τι συνέβη όταν οι δυνάμεις του εντόπισαν μια βάρκα με πρόσφυγες.
Η ίδια ισχυρίζεται πως της απάντησε: ”τους έδιωξαν πίσω” προσθέτοντας ότι τέτοιες εντολές ήταν ”από τον υπουργό” ενώ υποστήριξε πως θα τιμωρρούνταν αν δεν σταματούσαν ένα σκάφος.
Επίσης, το ρεπορτάζ αναφέρει πως η Ελλάδα, πάντα αρνείται τις κατηγορίες για push backs ενώ τονίζεται πως η χώρα αποτελεί πύλη εισόδου στην Ευρώπη για πολλούς μετανάστες.
Συγκεκριμένα αναφέρει πως πέρυσι, σημειώθηκαν 263.048 αφίξεις δια θαλάσσης στην Ευρώπη, με την Ελλάδα να δέχεται 41.561 (16%) από αυτές ενώ τονίζεται πως η Τουρκία υπέγραψε συμφωνία με την ΕΕ το 2016 για να σταματήσει τη διέλευση μεταναστών και προσφύγων στην Ελλάδα, αλλά το 2020 είπε ότι δεν μπορούσε πλέον να την επιβάλει.
Το BBC καταλήγει αναφέροντας πως παρουσίασε τα ευρήματα της έρευνάς στην Ελληνική Ακτοφυλακή και αυτή απάντησε ότι το προσωπικό εργάζεται ”ακαταπόνητα με μέγιστο επαγγελματισμό, έντονο αίσθημα ευθύνης και σεβασμό για την ανθρώπινη ζωή και τα θεμελιώδη δικαιώματα” και ″σε πλήρη συμμόρφωση με τις διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας”. Και συνεχίζει: ”Να επισημανθεί ότι από το 2015 έως το 2024, η Ελληνική Ακτοφυλακή έχει διασώσει 250.834 πρόσφυγες/μετανάστες σε 6.161 περιστατικά στη θάλασσα. Η άψογη εκτέλεση αυτής της ευγενούς αποστολής έχει αναγνωριστεί θετικά από τη διεθνή κοινότητα”.
Τέλος το ΒΒC αναφέρει πως η ελληνική ακτοφυλακή έχει και στο παρελθόν επικριθεί για το ρόλο της στο μεγαλύτερο ναυάγιο μεταναστών στη Μεσόγειο εδώ και μια δεκαετία. Περισσότεροι από 600 άνθρωποι εκφράζονται φόβοι ότι έχασαν τη ζωή τους μετά τη βύθιση του σκάφους Adriana σε οριοθετημένη περιοχή διάσωσης της Ελλάδας τον περασμένο Ιούνιο.
Οι Έλληνες αξιωματούχοι επέμειναν ότι το σκάφος δεν αντιμετώπιζε προβλήματα και ήταν με ασφάλεια καθ′ οδόν προς την Ιταλία, και έτσι η ακτοφυλακή δεν επιχείρησε τη διάσωση.