Όταν πρόκειται για το θέμα του ποιο γάλα είναι καλύτερο για τον πλανήτη - γαλακτοκομικό ή φυτικό - οι περιβαλλοντολόγοι θα πουν ότι δεν υπάρχει αμφιβολία: Το γάλα που παράγεται από φυτά κερδίζει κάθε φορά.
Η πρόοδος στις κορυφαίες χώρες παραγωγής γαλακτοκομικών προϊόντων, όπως η Κίνα, η Ιταλία, η Νέα Ζηλανδία και οι Ηνωμένες Πολιτείες, έχει αυξήσει δραματικά τη σύγχρονη παραγωγή γάλακτος ανά αγελάδα — μία αγελάδα στις ΗΠΑ παράγει τώρα τέσσερις φορές περισσότερο γάλα από μια αγελάδα στην Ινδία — ενώ μειώνει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις . Υπάρχει ακόμη και μια αγελάδα στο Ουισκόνσιν, με το όνομα Σελζ Πρέιλ Αφτερσοκ 3918, η οποία κατέχει το παγκόσμιο ρεκόρ για την παραγωγή γάλακτος...
Η γαλακτοκομική βιομηχανία χρησιμοποιεί περίπου 10 φορές περισσότερη γη και δύο έως 20 φορές περισσότερο νερό από την παραγωγή γάλακτος σόγιας, βρώμης, αμυγδάλου ή ρυζιού, σύμφωνα με μια ανάλυση της μελέτης του 2018 από το μη κερδοσκοπικό Εργαστήριο δεδομένων Global Change και το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης στο το Ηνωμένο Βασίλειο.
Τα γαλακτοκομικά παράγουν επίσης περίπου τρεις φορές περισσότερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, σύμφωνα με την ανάλυση. Ρεψίματα και ακαθαρσίες από μηρυκαστικά ζώα όπως τα βοοειδή, τα πρόβατα και οι κατσίκες παράγουν μεθάνιο, ένα αέριο του θερμοκηπίου 80 φορές πιο ισχυρό από το διοξείδιο του άνθρακα στη θέρμανση του πλανήτη σε διάστημα 20 ετών, σύμφωνα με το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα του ΟΗΕ.
Ωστόσο, οι άνθρωποι πίνουν γάλα για διατροφικούς λόγους και είναι μια σημαντική πηγή πρωτεΐνης και θρεπτικών συστατικών σε ορισμένα μέρη του κόσμου. Αυτό θα μπορούσε να κάνει πιο περίπλοκη την απάντηση για το ποιο γάλα είναι καλύτερο για τον πλανήτη και για εμάς και τα παιδιά μας.
Να τι λέει η επιστήμη
Η διαφήμιση με ένα μαργαριταρένιο λευκό μουστάκι από αγελαδινό γάλα σε ένα χαμογελαστό πρόσωπο στέλνει ένα μήνυμα που επαναλαμβάνεται συχνά στο σπίτι: Το γαλακτοκομικό γάλα είναι καλό για εμάς. Έχει ασβέστιο, πρωτεΐνες και άλλα θρεπτικά συστατικά που βοηθούν τους ανθρώπους να γίνουν ψηλοί και δυνατοί.
«Το γάλα είναι πραγματικά εκπληκτικό διατροφικά, γιατί ένα νεαρό θηλαστικό δεν μπορεί να ζήσει με τίποτα άλλο εκτός από το γάλα για πολλούς μήνες και να αναπτυχθεί», δηλώνει στο CNN ο κορυφαίος διατροφολόγος δρ Γουόλτερ Γουίλετ. «Αλλά αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι είναι η βέλτιστη τροφή για όλη μας τη ζωή».
Ο Γουίλετ, καθηγητής επιδημιολογίας και διατροφής στο Harvard T.H. Chan School of Public Health και καθηγητής ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ, και ο συνάδελφός του από το Χάρβαρντ, ενδοκρινολόγος και παιδίατρος δρ. Ντέιβιντ Λούντβιγκ, ασχολήθηκαν με το θέμα του γάλακτος και της ανθρώπινης υγείας σε μια ανασκόπηση του 2020 για το The New England Journal of Medicine.
Γερά κόκκαλα
Οι δυο τους εξέτασαν προσεκτικά την κοινή πεποίθηση ότι η κατανάλωση γάλακτος δημιουργεί υγιή οστά που θα είναι λιγότερο πιθανό να σπάσουν. Αυτή είναι η κύρια αιτιολόγηση, λέει ο Γουίλετ για το ότι οι τρέχουσες διατροφικές συστάσεις των ΗΠΑ είναι τρία φλιτζάνια γάλακτος χωρίς λιπαρά την ημέρα ή άλλα γαλακτοκομικά για παιδιά 9 έως 18 ετών και ενήλικες και 2½ φλιτζάνια την ημέρα για παιδιά ηλικίας 2 έως 8 ετών.
Είναι ενδιαφέρον ότι ανασκοπήσεις μετα-ανάλυσης μελετών που εξέτασαν την κατανάλωση έως και τεσσάρων φλιτζανιών γάλα την ημέρα δεν βρήκαν κάποιο σημαντικό όφελος για την πρόληψη των καταγμάτων, ακόμη και σε παιδιά, σύμφωνα με τα όσα ανέφερε ο Γουίλετ. Μια μελέτη του 2014 που διεξήγαγε ο ίδιος και οι συνάδελφοί του βρήκε 9% μεγαλύτερο κίνδυνο μεταγενέστερου κατάγματος ισχίου για κάθε επιπλέον ποτήρι γάλα την ημέρα που καταναλώνουν έφηβοι, αλλά όχι κορίτσια.
Και σε σύγκριση (των περιπτώσεων) ανά χώρα, οι Γουίλετ και Λουντβιγκ ανακάλυψαν υψηλότερα ποσοστά καταγμάτων ισχίου σε χώρες που κατανάλωναν τις υψηλότερες ποσότητες γάλακτος και ασβεστίου.
Ψηλά κι όμορφα παιδιά...
(Ακούμε ότι) το γάλα βοηθά τα παιδιά να ψηλώσουν — πάρα πολύ, λέει ο Γουίλετ. Ποιο είναι το λάθος σ′ αυτό; Οι ψηλοί άνθρωποι παθαίνουν περισσότερα κατάγματα οστών, είπε, γιατί «μηχανικά, αν έχεις ένα μακρύ ραβδί, είναι πιο εύκολο να σπάσεις από ένα κοντό ραβδί».
Μελέτες έχουν επίσης δείξει μια συσχέτιση μεταξύ του ύψους και του αυξημένου κινδύνου για πολλούς καρκίνους και προβλήματα των πνευμόνων. Οι ψηλοί φαίνεται να έχουν λιγότερες καρδιακές παθήσεις, αλλά διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο για κολπική μαρμαρυγή ή ακανόνιστο καρδιακό ρυθμό και κιρσούς.
Δυσανεξία στα γαλακτοκομικά
Τα γαλακτοκομικά προϊόντα εισαχθούν στην διατροφή ενός μωρού αφ′ ότου έχει κλείσει 12 μήνες ζωής λόγω της υπερβολικής αφθονίας πρωτεϊνών και μετάλλων που περιέχουν, λέει ο Γουίλετ. Τα γαλακτοκομικά προϊόντα που χορηγούνται πριν από την ηλικία του ενός έτους μπορεί να προκαλέσουν εντερική αιμορραγία και να βλάψουν τα νεφρά ενός μικρού μωρού, σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ...
Μελέτες έχουν εκτιμήσει ότι το 68% του παγκόσμιου πληθυσμού μπορεί να είναι ευαίσθητο στο γάλα, οδηγώντας σε κοιλιακό φούσκωμα, κράμπες και πόνο.
«Το γάλα και τα γαλακτοκομικά καταναλώνονταν κυρίως στις χώρες της Βόρειας Ευρώπης», λέει ο Γουίλετ. «Το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού δεν καταναλώνει γάλα μετά τη βρεφική ηλικία».
Ορμόνες και αντιβιοτικά
Οι αγελάδες γαλακτοπαραγωγής είναι σχεδόν πάντα έγκυες, λέει επίσης ο Γουίλετ, ενισχύοντας έτσι φυσικά τα επίπεδα προγεστίνης, οιστρογόνων και άλλων ορμονών στο γάλα. Για να αυξηθεί η παραγωγή γάλακτος, είπε, οι αγελάδες σήμερα εκτρέφονται επίσης για να παράγουν υψηλότερα επίπεδα ινσουλινοειδούς αυξητικού παράγοντα 1 ή IGF-1.
Η περίσσεια του IGF-1 στους ανθρώπους έχει συνδεθεί με καρκίνο, αντίσταση στην ινσουλίνη και μπορεί να παίζει ρόλο στη «μείωση» που σχετίζεται με την ηλικία. Στα ζώα μπορεί επίσης να χορηγηθούν αντιβιοτικά για να αποτρέψουν τις λοιμώξεις. Η ανησυχία των καταναλωτών για τον αντίκτυπο των ορμονών και της αντίστασης στα αντιβιοτικά έχει αυξηθεί.
Απώλεια βάρους
Το γάλα με χαμηλά ή χωρίς λιπαρά είναι προφανώς μια πιο υγιεινή επιλογή ροφήματος από τα ζαχαρούχα ή διαίτης αναψυκτικά, τσάγια και άλλα επεξεργασμένα ποτά στην αγορά. Ωστόσο, μελέτες για γαλακτοκομικά προϊόντα έχουν δείξει ότι μόνο το γιαούρτι σχετίζεται με λιγότερη αύξηση βάρους, είπε ο Γουίλετ.
Τα διαθέσιμα στοιχεία δεν βρίσκουν επίσης σαφές πλεονέκτημα στην κατανάλωση χαμηλών λιπαρών αντί για πλήρες γάλα για τον έλεγχο του βάρους για ενήλικες ή παιδιά, συμπληρώνει. Μια επισκόπηση μετα-ανάλυσης του 2020 διαπίστωσε ακόμη και ότι το πλήρες γάλα μπορεί να συμβάλλει σε λιγότερη παιδική παχυσαρκία.
«Πρέπει να δούμε ό,τι κάνουμε υπό περιβαλλοντικό πρίσμα», λέει ο Γουίλετ. Η απάντηση δεν είναι απλώς μηδενικά γαλακτοκομικά για όλους, αλλά ότι τρεις μερίδες την ημέρα δεν είναι απαραίτητες για την υγεία και (είναι) μια καταστροφή για το περιβάλλον».
Ο ίδιος επισημαίνει τον στόχο των 250 γραμμαρίων ή ενός φλιτζανιού γαλακτοκομικά την ημέρα που έχει τεθεί από την Επιτροπή EAT-Lancet, η οποία προσπαθεί να δημιουργήσει μια καθολική διατροφή που είναι υγιεινή και βιώσιμη.
«Αυτή η μία μερίδα γαλακτοκομιών την ημέρα είναι πιθανώς καλύτερη ως γιαούρτι χωρίς ζάχαρη ή ίσως τυρί, και στη συνέχεια, αν θέλουμε, μπορούμε να προσθέσουμε μερικές εναλλακτικές λύσεις γάλακτος φυτικής προέλευσης», αναφέρει ακόμα ο ίδιος. «Νομίζω ότι από άποψη υγείας και από περιβαλλοντική άποψη, αυτό είναι ένα εύλογο σημείο εκκίνησης».
«Σχεδόν κάθε ξηρός καρπός, καθώς και όσπρια και δημητριακά γίνεται επιλογή για γάλατα φυτικής προέλευσης. Η πιο πρόσφατη εναλλακτική που βρήκα είναι το γάλα μπανάνας!», λέει είπε ο διατροφολόγος Κρίστοφερ Γκάρντνερ, ερευνητής καθηγητής ιατρικής στο Stanford Prevention Research Center στην Καλιφόρνια, ο οποίος γράφει ένα κεφάλαιο βιβλίου για το θέμα του γάλακτος.
Μέχρι στιγμής, ο Γκάρντνερ έχει βρει γάλατα με βάση τα όσπρια (σόγια, μπιζέλι, φιστίκι, λούπινο και μπιζέλι), ξηρούς καρπούς (αμύγδαλο, καρύδα, φουντούκι, φιστίκι Αιγίνης, καρύδι, μακαντάμια και κάσιους), σπόρους (σησάμι, λινάρι, κάνναβη και ηλίανθο), δημητριακά (βρώμη, ρύζι, καλαμπόκι, ξόρκι, κινόα, τεφ και αμάρανθος) και ένα γάλα πατάτας.
Επιπτώσεις στο περιβάλλον
Η επιστήμη δεν έχει ακόμη εξετάσει τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο κάθε νέας εισόδου στην αγορά του εναλλακτικού γάλακτος, αλλά μπορούμε να συγκρίνουμε το γάλα ρυζιού με τη σόγια, το αμύγδαλο και τη βρώμη.
Ο νικητής
Σύμφωνα με την ανάλυση του Global Change Data Lab, εξαρτάται. Το ρύζι έχει τον μικρότερο αντίκτυπο στη χρήση γης, το αμύγδαλο έχει τη μικρότερη επίδραση στις εκπομπές θερμοκηπίου και η σόγια έχει τη χαμηλότερη επίδραση στη χρήση του γλυκού νερού και στην μόλυνση υδάτινων όγκων με θρεπτικά συστατικά που προκαλούν υπερβολική ανάπτυξη φυτών και φυκιών. Τα γάλατα βρώμης βρίσκονται κάπου στη μέση...