Της Χριστίνας Ι. Σταμούλη, Δικηγόρου – Διαχειρίστριας του Αρχείου Ι.Ε.Σταμούλη
Η φιλία είναι μια υπέροχη ανθρώπινη ιδιότητα, η οποία όμως υποχωρεί και εξαφανίζεται όταν οι ίδιοι άνθρωποι πράττουν ως εκπρόσωποι πολιτικών συμφερόντων, διεθνών ή και εθνικών. Αυτός είναι ο λόγος που αδιαμφισβήτητα οι διεθνείς σχέσεις, όπως και η πολιτική θεωρούνται άφιλοι τομείς!
Με δεδομένη την πιο πάνω παραδοχή, σας καλώ μαζί μου σε ένα ταξίδι υποθέσεων. Με αφορμή την επέτειο του Διστόμου, 80 παρά ένα χρόνια από την αποφράδα εκείνη μέρα, ελάτε να απαντήσουμε σε δέκα ερωτήσεις που ξεκινούν ως εξής: «Τι θα γινόταν αν…»
Ας ξεκινήσουμε λοιπόν:
1. Τι θα γινόταν αν το Γραφείο και το Δικαστήριο Εγκληματιών Πολέμου είχε ολοκληρώσει το έργο του (λειτούργησε μεταξύ 1945-1959);
Στα τέλη του 1946 ξεκίνησαν στην Ελλάδα οι δίκες εναντίον Γερμανών υπηκόων οι οποίοι κατηγορούνταν για εγκλήματα πολέμου Η διαμόρφωση του ψυχροπολεμικού σκηνικού εκτός Ελλάδος και οι, οικονομικού χαρακτήρα, πιέσεις της ΟΔΓ προς τη χώρα μας, ιδίως γύρω από το θέμα της εμπορίας του ελληνικού καπνού, οδήγησαν στην πρώτη απώλεια ενός ισχυρού ελληνικού μέσου πίεσης.
Στη ταραγμένη πολιτική δεκαετία του ’50, γίνεται αισθητό για πρώτη φορά πόσο σημαντική είναι η έλλειψη συνολικής, σχεδιασμένης εθνικής στρατηγικής, ενώ οι προσπάθειες και οι πρωτοβουλίες μεμονωμένων προσώπων (όπως του αντιεισαγγελέα του Αρείου Πάγου Ανδρέα Χ. Τούση), δεν εξασφαλίζουν, όπως ήταν αναμενόμενο, τη διάσωση αυτού του σπουδαίου εργαλείου για την άσκηση διεθνούς πολιτικής.
Σήμερα και από το 2010 (Ν.3849 αρθ 22), υπάρχει πλέον το νομοθετικό πλαίσιο για να καθαρίσουμε τις αδίκαστες αυτές υποθέσεις, χωρίς να έχει γίνει -13 χρόνια τώρα- κάποια κίνηση (π.χ. επανασύσταση του Γραφείου Εγκληματιών Πολέμου). Ποιος θα το τολμήσει;
2. Τι θα γινόταν αν είχε προχωρήσει ουσιαστικά η λεγόμενη «κίνηση των οκτώ» που εκδηλώθηκε το 1956;
Με πρωτεργάτη τη Γαλλία, στην κίνηση αυτή, εκτός από την Ολλανδία, το Βέλγιο και το Λουξεμβούργο, συνέπραξαν και η Νορβηγία, η Δανία, η Βρετανία, η Ελλάδα αλλά και οι ΗΠΑ. Επρόκειτο για μια κίνηση που έφερε τη Γερμανία σε δύσκολη θέση και έφτασε μέχρι το «παρά πέντε» μιας ευρωπαϊκής συμφωνίας. Δυστυχώς το ρήγμα προήλθε από την αποχώρηση της Ολλανδίας -η οποία προχώρησε σε απ’ευθείας διμερείς διαπραγματεύσεις με τη Γερμανία (!)- και η κοινή αυτή προσπάθεια σταμάτησε.
Παρά ταύτα πρέπει να σημειωθεί πως την περίοδο εκείνη παρατηρούμε στη χώρα μας μια ουσιώδη αντίφαση: ενώ οι κυβερνήσεις υποκύπτουν στις πιέσεις για την παύση της δίωξης των εγκληματιών πολέμου, παράλληλα η διοίκηση κάνει μία από τις πιο σοβαρές προσπάθειες συλλογής στοιχείων για τον αριθμό θυμάτων, η οποία βέβαια αποδεικνύεται πολύ δύσκολη και η έλλειψη της έμπνευσης που δίνει η συλλογική προσπάθεια, αποβαίνει καταλυτικά αρνητική για το αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας. Σήμερα μια τέτοια πρωτοβουλία εκδιπλώνεται με πρωτοβουλία της Πολωνίας. Θα μπούμε στο διεκδικητικό μέτωπο που φαίνεται να διαμορφώνεται;
3. Τι θα γινόταν αν ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε παραμείνει στη θέση του Πρωθυπουργού μετά την 20η Σεπτεμβρίου 1995;
Είναι πλέον ιστορικά αποδεδειγμένο ότι το 1995, ζήσαμε τη μοναδική στιγμή όπου πολιτεία και κοινωνία πέτυχαν την απόλυτη σύμπραξη. Η εντολή του Ανδρέα, προς το ΥπΕξ, να επιδοθεί ρηματική διακοίνωση και η έγκριση της ιδέας του Γιάννη Σταμούλη να ασκηθεί αγωγή για τη διεκδίκηση ατομικών αποζημιώσεων, από τους συγγενείς των θυμάτων και τους επιζήσαντες των αποτρόπαιων ναζιστικών εγκλημάτων, ανέτρεψαν την πεπατημένη που είχε διαμορφωθεί όλα τα προηγούμενα χρόνια. Η Γερμανία χρειάστηκε να αναθεωρήσει την τακτική της. Αν ο Ανδρέας παρέμενε στο τιμόνι της χώρας η σύμπραξη αυτή θα είχε μάλλον αποδώσει κάποια αποτελέσματα και οι Διστομίτες δεν θα είχαν απομείνει μόνοι να παλέψουν με το θεριό .
4. Τι θα γινόταν αν ο Μιχάλης Σταθόπουλος, ως Υπουργός Δικαιοσύνης, είχε δώσει την άδεια για τη συντηρητική κατάσχεση γερμανικής περιουσίας στην Ελλάδα (2001);
Από το 1996, η ελληνική κοινωνία των πολιτών έμεινε και πάλι, χωρίς την απαιτούμενη υποστήριξη της πολιτείας. Η μοναχική δικαστική πορεία της «Υπόθεσης Δίστομο» και τα μνημειώδη αποτελέσματά της, απαιτούσαν πλέον την, εκ νέου, εμπλοκή της επίσημης πολιτείας. H ιδέα του Σταμούλη να ζητήσει την άδεια για «συντηρητική κατάσχεση» και όχι για «αναγκαστική κατάσχεση» -η πρώτη έχει προστατευτικό για τον δικαιούχο χαρακτήρα και είναι λιγότερο επιθετική για τον οφειλέτη-, μπορούσε να είναι για μια κυβέρνηση που «ήθελε», μία λύση! Η άδεια αυτή θα είχε δείξει ότι η Ελλάδα είναι αποφασισμένη. Άρα και σε αυτό το χρονικό σημείο -όπως το ’50 με τους εγκληματίες πολέμου- απεμπολήσαμε ένα «όπλο ειρήνης», το οποίο θα μας εξασφάλιζε μια ισχυρότερη θέση στον σκληρό, άφιλο κόσμο των διεθνών διαπραγματεύσεων.
5. Τι θα γινόταν αν δεν είχαμε παρέμβει στη δίκη ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης (2009-2010);
Η παρέμβαση (δια πολιτικού χειρός Χ. Καστανίδη) μας χάρισε ακόμη μια στιγμιαία σύμπραξη της πολιτείας με την κοινωνία των πολιτών. Οδήγησε στη διεθνοποίηση του ελληνικού αιτήματος, σε μια εποχή που όλο το δίκιο-Δίκαιο του κόσμου να έχει κανείς, αν δεν το επικοινωνήσει σωστά το χάνει οριστικά. Νομικά μας εξόπλισε με μια καταπληκτική μειοψηφούσα γνώμη, η οποία έδωσε λίγο αργότερα σπουδαία δικαστικά αποτελέσματα
6. Τι θα γινόταν αν κατά την έναρξη της οικονομικής κρίσης (2010), η Ελλάδα είχε τεκμηριωμένες και επίσημα κατατεθειμένες τις απαιτήσεις της κατά της Γερμανίας;
Απάντηση με ερώτηση: Θα είχε συμπεριφερθεί με τον ίδιο αλαζονικό και καταστροφικό τρόπο η σύγχρονη «δημοκρατική» Γερμανία απέναντι στη χώρα μας, την περίοδο αυτή;
7. Τι θα γινόταν αν η Κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, είχε τιμήσει την προεκλογική της δέσμευση και είχε δώσει άδεια εκτέλεσης της αποφάσεως του Διστόμου (2015) και αν η γνωμοδότηση της Διακομματικής Επιτροπής είχε εγκαίρως ψηφιστεί από το Ελληνικό Κοινοβούλιο το 2016;
Με τη χορήγηση της άδειας θα είχε απλά καταδείξει ότι αυτό που έλεγε το εννοούσε!
Με την έγκαιρη υπερψήφιση της Έκθεσης της Διακομματικής, θα είχε εξασφαλιστεί στο θέμα των Επανορθώσεων και της Διεκδίκησης ο απαιτούμενος εκείνος χρόνος, για να γίνει η πληροφορία, κτήμα του πολιτικού προσωπικού και των πολιτών. Πρόκειται για δύσκολα και πολύπλοκα ζητήματα που δεν μπορούν να «μεταβολιστούν» γρήγορα και απαιτείται η μακροχρόνια κυκλοφορία της πληροφορίας και η διαρκής ανατροφοδότηση για να δημιουργηθεί η απαραίτητη πίστη στο εγχείρημα.
8. Τι θα γινόταν αν ο Πρόεδρος της Βουλής και γενικότερα η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας δεν «ξεχνούσε» σε ένα ντουλάπι τη σχετική Γνωμοδότηση (2019-2023);
Θα έδινε την ευκαιρία στο πολιτικό προσωπικό να λάβει την ενημέρωση και τη γνώση που σίγουρα δεν έχει. Θα αποδείκνυε «έμπρακτα» ότι η Ελλάδα δεν παραιτείται και δεν θα φτάναμε στις απαράδεκτες δηλώσεις του κυβερνητικού εκπροσώπου που δήλωσε προεκλογικά πως αυτά τα πράγματα είναι του παρελθόντος και δεν αξίζει να ασχολούμαστε, αν θέλουμε να κοιτάξουμε στο μέλλον.
9. Τι θα γινόταν αν όλα τα ελληνικά κόμματα ενέτασσαν το θέμα της διεκδίκησης στα πολιτικά τους προγράμματα (1995-2023);
Όλες οι, κοινωνικές και πολιτικές, δυνάμεις του τόπου θα ασχολούνταν ουσιαστικά και με διάρκεια με το τεράστιο αυτό εθνικό ζήτημα και θα παράγονταν πολιτικές και πληροφορία, οι οποίες σήμερα παράγονται, ανέλπιστα, αποκλειστικά και μόνον, επειδή το 1995 ασκήθηκε μια σπουδαία αγωγή και εκδόθηκαν σπουδαίες δικαστικές αποφάσεις, τόσο εντός όσο και εκτός Ελλάδος.
10. Τι θα γινόταν αν ο Υπουργός Δικαιοσύνης έδινε σήμερα την απαιτούμενη άδεια εκτέλεσης της απόφασης του Διστόμου (2023);
Ουσιαστικά τίποτα, σημειολογικά όμως, τα πάντα! Η Γερμανία έχει φροντίσει, από τότε που πάγωσε η κατάσχεση του Σταμούλη σε βάρος του Γκαίτε και άλλων ακινήτων της, εντός Ελλάδος, να βάλει τα περισσότερα περιουσιακά της στοιχεία υπό καθεστώς προστασίας, κυρίως μέσω της εξασφάλισης διπλωματικής προστασίας. Ετσι λοιπόν δεν είναι βέβαιο ότι, όντως, οι Διστομίτες θα «έβρισκαν» περιουσία να κατάσχουν. Θα ήταν όμως σίγουρα το μεγαλύτερο σήμα ότι η Γερμανία δεν θα ξεμπερδέψει τόσο εύκολα, όση δύναμη και αν της εξασφάλισε μεταπολεμικά η διεθνής κοινότητα και ότι η Ελλάδα διεκδικεί μια ισχυρότερη θέση στον σκληρό άφιλο κόσμο των διεθνών διαπραγματεύσεων!
- Οφείλω ένα μεγάλο δημόσιο ευχαριστώ στον συνοδοιπόρο και συνεργάτη Μάρκο Χαρίτο για τις πολύωρες εποικοδομητικές συζητήσεις.
