Ο Αυστραλός Matthew Radalj, που πέρασε πέντε ολόκληρα χρόνια πίσω από τα κάγκελα σε κινεζική φυλακή, αφηγήθηκε στο BBC τις ακραίες συνθήκες κράτησης που βίωσε.

Όπως περιγράφει, μοιραζόταν ένα βρόμικο κελί με ακόμη δώδεκα άτομα∙ υπέμενε συνεχή στέρηση ύπνου με τα φώτα να μένουν ανοιχτά όλο το εικοσιτετράωρο, ζούσε σε καθεστώς κακής υγιεινής και καταναγκαστικής εργασίας – μια καθημερινότητα που, όπως λέει, ισοδυναμούσε με βασανιστήριο.

Ο Matthew Radalj, που πλέον ζει μακριά από την Κίνα, αποφάσισε να σπάσει τη σιωπή του και να περιγράψει δημόσια  όσα έζησε: βασανιστήρια, εξαναγκαστική εργασία, πείνα και αδιάκοπη ψυχολογική πίεση. Το ρεπορτάζ διασταύρωσε όσα λέει με άλλους πρώην κρατουμένους· κάποιοι ζήτησαν ανωνυμία φοβούμενοι αντίποινα, άλλοι απλώς θέλουν να θάψουν τις μνήμες. Η κινεζική κυβέρνηση, μέχρι στιγμής, δεν έχει σχολιάσει.

«Έφτασα σε άθλια κατάσταση», θυμάται. «Με χτυπούσαν δύο μέρες ασταμάτητα στο πρώτο τμήμα. Σαράντα οκτώ ώρες χωρίς ύπνο, φαγητό ή νερό – κι έπειτα με ανάγκασαν να υπογράψω έναν σωρό έγγραφα». Η σύλληψή του έγινε την 2α Ιανουαρίου 2020, έπειτα από φραστικό καβγά σε αγορά ηλεκτρονικών· κατέληξε να ομολογήσει –λέει ψευδώς– ληστεία, ελπίζοντας σε μικρότερη ποινή. Τελικά έλαβε τέσσερα χρόνια, σύμφωνα με τα δικαστικά έγγραφα.

Προτού μεταφερθεί στη φυλακή, πάλεψε για μήνες σε κέντρο κράτησης: απαγόρευση μπάνιου επί εβδομάδες, λύματα να στάζουν από τους επάνω ορόφους. Στην κύρια εγκατάσταση, οι φυλακισμένοι κοιμούνταν στριμωγμένοι σε κουκέτες∙ τα φώτα έμεναν συνεχώς αναμμένα· φαγητό, ύπνος και ιδιωτικότητα ήταν πολυτέλεια.

Το «σύστημα πόντων καλής διαγωγής» παρουσιαζόταν ως δρόμος για πρόωρη αποφυλάκιση μέσω εργασίας ή σπουδών, στην πράξη όμως λειτουργούσε ως μοχλός εξουθένωσης: «Όταν πλησίαζες τον στόχο, σε τιμωρούσαν για ασήμαντα παραπτώματα – πάτησες μια γραμμή στο πάτωμα, κρέμασες λάθος τις κάλτσες σου». Ο Βρετανός πρώην κρατούμενος Peter Humphrey περιγράφει όμοιες τακτικές στη Σαγκάη: τρεις κάμερες ανά κελί· τιμωρία ολόκληρου του θαλάμου αν ένα κρεβάτι δεν ήταν στρατιωτικά στρωμένο.

Όσοι αγνοούσαν το σύστημα, όπως ο Radalj, έχαναν τη δυνατότητα τηλεφωνημάτων ή προμηθειών. Το βασικό συσσίτιο: βρασμένα λάχανα, καρότα και σπάνια λίγο κρέας, με συνοδευτικό μάντου στον ατμό· «οι περισσότεροι ήμασταν μονίμως υποσιτισμένοι». Οι επιπλέον αγορές τροφίμων απαιτούσαν χρήματα από συγγενείς – προνόμιο που του στερήθηκε για 14 μήνες επειδή αρνήθηκε τη δουλειά στο εργοστάσιο της φυλακής.

Στο αγρόκτημα καλλιεργούσαν ντομάτες, λάχανα, πατάτες, χωρίς να δοκιμάζουν τίποτε∙ στο τέλος της σεζόν τα προϊόντα θάβονταν. Ο έλεγχος της κουζίνας έγινε αφορμή βίας: Νιγηριανοί κρατούμενοι έχασαν το «προνόμιο» από Ταϊβανέζους, ξέσπασαν συμπλοκές και ο Radalj τιμωρήθηκε με 194 ημέρες απομόνωσης. Εκεί, το φαγητό στο μισό, κελί 1,2 × 1,8 μέτρα, χωρίς βιβλία ή φως. «Μετά από τέσσερις μήνες μιλούσα μόνος μου· οι φρουροί ρωτούσαν αν είμαι καλά γιατί… γελούσα».

 

 

Προσθέτει πως συχνά στήνονταν «θεατρικές» επιθεωρήσεις: μια αίθουσα υπολογιστών με δήθεν πρόσβαση στο ίντερνετ, κρατούμενοι-κομπάρσοι μπροστά σε κάμερες. Όλο αυτό το διάστημα κρατούσε κρυφό ημερολόγιο σε μάσκες Covid: «Έγραφα μικροσκοπικά· οι Κορεάτες δίπλα μου έλεγαν “ακόμη πιο μικρά!”». Σημειώματα για οικογένειες συγκρατουμένων προσπάθησε να τα καταπιεί, δεν τα κατάφερε, τα έκρυψε.

Αποφυλακίστηκε στις 5 Οκτωβρίου 2024· τα σημειώματα ταξίδεψαν κρυμμένα στην επένδυση του σακακιού. Λίγο πριν επιβιβαστεί, αστυνομικός χρησιμοποίησε την κάρτα επιβίβασής του για duty free τσιγάρα και τον «συμβούλευσε» να μην επιστρέψει στην Κίνα επί δεκαετία· «Του είπα μόνο: “Το κάπνισμα βλάπτει”».

Στο Περθ αγκάλιασε τον πατέρα του, παντρεύτηκε την αγαπημένη του κι άρχισαν να φτιάχνουν χειροποίητα κεριά. «Η ανάρρωση θα πάρει καιρό», λέει, αλλά νιώθει χρέος: ήρθε σε επαφή με δεκάδες οικογένειες πρώην συγκρατουμένων, πιέζοντας διπλωματικές αρχές για βοήθεια. «Η ελευθερία φέρνει απέραντη ευγνωμοσύνη – και ευθύνη απέναντι σε όσους άφησα πίσω».