Οι συγκεντρώσεις σε όλη την Καμπούλ, που βρίσκεται πλέον στα χέρια των Ταλιμπάν, είναι σκυθρωπές καθώς η συζήτηση επανέρχεται πάντα στις ίδιες ερωτήσεις: «Να περιμένουμε πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση ή να φύγουμε από την χώρα; Θα μπορούμε να αποδράσουμε μετά το κλείσιμο του αεροδρομίου ή να δοκιμάσουμε μια διαφυγή οδικώς προς το Ισλαμαμπάντ, την Τασκένδη και αλλού;» διερωτώνται φοβισμένοι οι Αφγανοί.
Η Ευρώπη πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι ένα νέο προσφυγικό κύμα φαίνεται πλέον αναπόφευκτο. Και παρόλο που πολλοί Αφγανοί πρόσφυγες έχουν εγκαταλείψει τη χώρα σε μεγάλο αριθμό ήδη από το 2015, αυτή τη φορά δεν θα έχουν άλλη επιλογή.
«Η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει μια νέα μεταναστευτική κρίση όπως αυτή του 2015 και θα πρέπει να προσπαθήσει να αποτρέψει τη φυγή ανθρώπων εξαιτίας της εντεινόμενης σύγκρουσης στο Αφγανιστάν», τόνιζε με νόημα ο Ελληνας υπουργός Μετανάστευσης, Νότης Μηταράκης, την περασμένη εβδομάδα στο πρακτορείο Reuters.
Ταυτόχρονα, έξι ευρωπαϊκές χώρες - ανάμεσά τους και η Ελλάδα - προειδοποιούσαν: «Οχι σε ανοιχτά σύνορα για Αφγανούς πρόσφυγες».
«Ολοι όσοι γνωρίζω σχεδιάζουν να φύγουν», είπε στο Politico ένας πρώην Αφγανός υπουργός. «Και ξέρω πολλούς ανθρώπους», πρόσθεσες. Αλλά δεν είναι μόνο οι άνθρωποι της ελίτ που αισθάνονται και σκέφτονται κατ’αυτόν τον τρόπο.
Τις ημέρες ακριβώς πριν οι σκληροί ισλαμιστές μαχητές μπουν στην πρωτεύουσα, ήδη υπήρχαν εσωτερικοί πρόσφυγες που είχαν στήνει σκηνές στα πάρκα ή να έφταναν στην Καμπούλ με όλα τα υπάρχοντά τους δεμένα στις σχάρες των αυτοκινήτων τους. Εφευγαν από τις πόλεις στο βορρά που είχαν πέσει νωρίτερα στα χέρια των Ταλιμπάν.
Τώρα που έφτασε η σειρά της Καμπούλ, δεν τους έχει μείνει πουθενά να πάνε για να ξεφύγουν.
Πού θα πάνε, όμως; Οι Ταλιμπάν δεν θα τους εμποδίσουν να φύγουν από τη χώρα. Τουλάχιστον αυτή είναι η πρώιμη ένδειξη από τα ιρανικά σύνορα και άλλες θέσεις όπου οι μαχητές έχουν τον έλεγχο. Μάλλον στους Ταλιμπάν αρέσει η ιδέα της απομάκρυνσης των αντίθετων φωνών με το άνοιγμα των συνόρων.
Το Πακιστάν θα έχει πιθανώς παρόμοιες απόψεις. Δεν θα υποδεχτεί τους πρόσφυγες από την γείτονά του, καθώς οι περισσότεροι Αφγανοί που εγκαταλείπουν τη χώρα θεωρούν το Πακιστάν υπεύθυνο για την τραγωδία που εκτυλίσσεται.
Οσον αφορά το Ιράν, οι περισσότεροι υπολογισμοί ήδη εκτιμούν ότι ο συνολικός αριθμός των Αφγανών προσφύγων στη χώρα είναι περίπου τρία εκατομμύρια. Το Ιράν μπορεί να είναι πρόθυμο να κατασκευάσει καταυλισμούς προσφύγων στα ανατολικά σύνορά του. Θα χρειαζόταν όμως υποστήριξη για αυτό και η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει ακόμη κάνει κάποια ενέργεια προς αυτή την κατεύθυνση. Πολιτικά, εξάλλου, θα ήταν πολύ δύσκολο να συνεργαστεί στενά με την Τεχεράνη. Και οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν από τους Αμερικανούς μπορεί να καταστήσουν αδύνατη την παροχή υποστήριξης με τα ποσά που θα απαιτήσει η χώρα.
Από την άλλη υπάρχει η Τουρκία, η οποία έχει φτάσει στα όρια των αντοχών της με τα προσφυγικά κύματα που δέχεται τα τελευταία χρόνια. Πάνω από τρία εκατομμύρια Σύριοι πρόσφυγες αποκαλούν τώρα την Τουρκία νέα τους πατρίδα και η τουρκική κοινή γνώμη είναι ανοιχτά ενάντια σε κάθε άλλη άφιξη, ιδιαίτερα από το Αφγανιστάν, του οποίου ο πολιτισμός και τα έθιμα διαφέρουν σημαντικά.
Μπορεί, λοιπόν, κανείς να δει πού οδηγεί αναπόφευκτα αυτή η κρίση με μαθηματική ακρίβεια. Οι ταλαιπωρημένοι πρόσφυγες που θα φεύγουν από το Αφγανιστάν δεν θα έχουν άλλη επιλογή παρά να κατευθυνθούν προς την Ευρώπη.
Μέχρι στιγμής, οι Βρυξέλλες δεν έχουν κάνει τίποτα για να τους σώσουν από τον εφιάλτη που εξελίσσεται στο εσωτερικό τους και συνεχίζουν να επικεντρώνονται στις δικές τους υποθέσεις.
Από το 2015, η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει αναπτύξει μια νέα προσέγγιση στα ανατολικά της σύνορα. Φράχτες έχουν ορθωθεί σχεδόν παντού και τα drones χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο για επιτήρηση. Τον περασμένο Φεβρουάριο, οι ελληνικές αρχές εντυπωσίασαν τον κόσμο για την αποφασιστικότητα που έδειξαν κατά την αθρόα εισβολή ενός κύματος προσφύγων από την Τουρκία. Θα λειτουργήσει όμως αυτή η προσέγγιση τους επόμενους μήνες;
Η αλήθεια είναι ότι δεν λειτούργησε ούτε πριν. Οταν «χτύπησε» η πανδημία, οι προσφυγικές ροές σταμάτησαν για λίγο. Ηταν βέβαιο ότι θα επέστρεφαν και μάλιστα με ανανεωμένη ορμή.
«Οταν οι αριθμοί των προσφύγων είναι αρκετά υψηλοί, τίποτα δεν μπορεί να τους σταματήσει. Ούτε καν τανκς» τόνιζε χαρακτηριστικά ένας διπλωμάτης στην Καμπούλ.
Ενας άλλος διπλωμάτης, με μεγάλη γνώση όλων των αριθμών που συρρέουν στα σύνορα με το Ιράν, πρόσθετε σε δραματικούς τόνους: «Αυτοί τελικά θα πάρουν τον δρόμο για την Ευρώπη. Και τότε μπορεί να δούμε μια κυβέρνηση να πέφτει, και μετά μια άλλη, και μια άλλη».
Ισως πρόκειται για υπερβολή, αλλά έχει απόλυτο δίκιο σε ένα σημείο: Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, η προσφυγική κρίση του 2015 θεωρήθηκε ως μια έκτακτη κατάσταση, που δεν θα επαναλαμβανόταν ποτέ. Κάπως έτσι δικαιολογήθηκαν τα γεγονότα στο ευρωπαϊκό κοινό. Ηταν μια εσφαλμένη υπόθεση, η οποία τώρα θα βάλει αυτές τις χώρες σε νέες δοκιμασίες και περιπέτειες.
Υπάρχει χρόνος για να σταματήσει η τραγωδία; Αυτό μένει να το δούμε. Αλλά για την Ευρώπη, θα ήταν μοιραίο λάθος να θεωρήσει την παρούσα συγκυρία ως πρόβλημα κάποιου άλλου. Η πτώση της Καμπούλ εγείρει ερωτήματα για τη δική της πολιτική επιβίωση.
(με πληροφορίες από Politico)