Οι πρόσφατες αντιεμβολιαστικές συγκεντρώσεις σε πολλές πόλεις της Ελλάδας, ανέδειξαν το ότι το ζήτημα των υποχρεωτικών εμβολιασμών έχει δημιουργήσει οξείες αντιδράσεις, τις οποίες θα ήταν εξαιρετικά απλουστευτικό να αποδώσουμε αποκλειστικώς στο ιδεολογικό προφίλ των «αντιρρησιών».
Παρότι στις διαδηλώσεις κυριαρχούσαν ελληνικές σημαίες και σταυροί, επιτρέποντας στην μερίδα του Τύπου να αναφέρεται σε «αρνητές-μακεδονομάχους», αντίστοιχες αντιρρήσεις είχε προβάλλει εξ αριστερών και ο ομόσταυλός της Παύλος Πολάκης, αλλά και μέλη του αναρχικού χώρου, πράγμα που σχολιάσθηκε και από οικεία μέσα ενημέρωσης– ενδεχομένως ο Αριστερός ο χώρος να επέλεξε να αποφύγει τις διαδηλώσεις για να μην συσχετισθεί με τους ιδεολογικούς του αντιπάλους.
Ρίζες των αντιρρήσεων προφανώς ανιχνεύονται σε στοιχεία των εκάστοτε ιδεολογιών και σε απειλές που καθεμία θεωρεί κρίσιμες–π.χ. η Νέα Τάξη Πραγμάτων για τους μεν, ή τα καπιταλιστικά μονοπώλια των φαρμακευτικών για τους δε. Όμως για να συναντηθούν αυτοί οι χώροι σε μια κοινή θέση, θα πρέπει να αναζητήσουμε κάποιους κοινούς παρονομαστές.
Εντοπίζω τους εξής:
Πρώτον, την λάθος στρατηγική της Κυβέρνησης, όχι απλώς επικοινωνιακή, αλλά και οραματική.
Δεύτερον, κάποια εύλογα ζητήματα που ήγειραν όλοι αυτοί οι χώροι, σε σχέση με την συγκεκριμένη κρίση και τα συγκεκριμένα εμβόλια.
Τρίτον, ειλικρινείς αλλά αβάσιμους φόβους πολλών αντιεμβολιαστών, φόβοι που εν συνεχεία ιδεολογικοποιήθηκαν.
Τέταρτον, στην σπάνια ευκαιρία αντισυστημικής καριέρας που παρέχει η παρούσα κρίση, στην λαμπρή παράδοση των οικονομολόγων, εργατολόγων και συνταγματολόγων της περιόδου των μνημονίων.
Κυβερνητικοί χειρισμοί προ εμβολίων
Πριν καν φτάσουμε στο ζήτημα των εμβολίων, η Κυβέρνηση είχε επιχειρήσει να αποκρύψει τις αστοχίες της στο θέμα των μασκών: όσο οι μάσκες ήταν σε έλλειψη λόγω της αποστέωσης της εγχώριας παραγωγής, συνιστούσε την μη χρήση τους, ενώ μόλις η Κίνα κατάφερε να μας καλύψει, οι μάσκες έγιναν ξαφνικά υποχρεωτικές.
Δεν ήταν η μόνη που αντιμετώπισε έτσι το θέμα–βλ. π.χ. την γαλλική–και βεβαίως δεν είναι οι παρούσες κυβερνήσεις αποκλειστικώς υπεύθυνες για τέσσερις δεκαετίες καταστροφής της ευρωπαϊκής βιομηχανικής παραγωγής.
Όμως η καιροσκοπική αλλαγή στάσης δεν πέρασε απαρατήρητη, και υπέσκαψε μακροπρόθεσμα την αξιοπιστία της Κυβέρνησης αλλά και των επιστημόνων που συμμετείχαν στην δικαιολόγηση αυτής της αλλαγής.
Εν συνεχεία έθεσε το θέμα της τήρησης του εγκλεισμού ως θέμα «ατομικής ευθύνης» και όχι κοινωνικού καθήκοντος, πράγμα που δεν θα ενέπιπτε στην φιλελεύθερη ιδεολογία της και τον σύγχρονο δικαιωματισμό.
Και όταν επεχείρησε να επιβάλλει τον εγκλεισμό, το έκανε με δύο μέτρα και δύο σταθμά, σχεδόν σαν το καπρίτσιο κάποιου που αυθαιρετεί απλώς και μόνο για να επιβεβαιώσει την απόλυτη εξουσία του.
Επέβαλλε πρόστιμα για την περιφορά με αγροτικό της εικόνας της Παναγίας της Τρυπητής στο Αίγιο, ενώ μόλις την προηγουμένη (27/4/2020) ο κ. Μητσοτάκης είχε παρευρεθεί στην περιφορά με νταλίκα της συναυλίας της Άλκηστης Πρωτοψάλτη στην Αθήνα.
Επέτρεψε διαδηλώσεις του ΚΚΕ την Πρωτομαγιά και την 17η Νοεμβρίου, καθώς και την συγκέντρωση για την δίκη της Χρυσής Αυγής, όμως στα Θεοφάνια συνέλαβε ιερέα και 40 πιστούς στην Λάρισα.
Η δε πληροφόρηση από τον ΕΟΔΥ ήταν εξαιρετικά αδιαφανής. Π.χ. στις 5/10/2020 δημοσίευσα, εξ’όσων γνωρίζω, την πρώτη στατιστική ανάλυση δεικτών θετικότητας στην Ελλάδα, με μηδενική συνδρομή από τον ΕΟΔΥ παρά τις οχλήσεις μου. Αυτός ο τελευταίος δημοσίευσε τις πρώτες δικές του τέτοιες στατιστικές πάνω από δύο μήνες αργότερα (έκθεση της 16/12/2020).
Όταν φτάσαμε στο θέμα του εμβολιασμού, γραμμές αντιπαράθεσης είχαν ήδη δημιουργηθεί κατά τους προηγούμενους μήνες, ενώνοντας χώρους που κάλυπταν όλο το ιδεολογικό φάσμα από παραεκκλησιαστικές οργανώσεις έως αναρχικές συλλογικότητες. Και παρά τα ομολογουμένως καλά επιδημιολογικά αποτελέσματα των πρώτων μηνών, οι αναφερθείσες Κυβερνητικές αστοχίες είχαν δημιουργήσει καχυποψία σε πολλούς.
Πραγματικά ζητήματα
Πολλές αντιρρήσεις σχετικά με τα εμβόλια εντοπίζονταν στον αντιεμβολιαστικό χώρο που είχε δημιουργηθεί τουλάχιστον από δεκαετίας, και για τον οποίο τα εμβόλια εν γένει είναι από ύποπτα έως επικίνδυνα. Στις υπερβολές όμως αυτού του χώρου ταίριαξαν γάντι και κάποια πραγματικά δεδομένα σχετικά με τα συγκεκριμένα εμβόλια.
Κατ’ αρχάς, με εξαίρεση το «παραδοσιακής» τεχνολογίας Sinovac, αυτά βασίζονταν σε πειραματικές τεχνολογίες. Εμβόλια τεχνολογίας χιμαιρικών αδενοϊών (AstraZeneca, Sputnik V, Johnson & Johnson) στους οποίους εισήχθη το γονιδίωμα της πρωτεΐνης-ακίδας με την μέθοδο CRISPR, δεν έχουν ξαναχρησιμοποιηθεί επιτυχώς σε ανθρώπους.
Εντελώς καινοφανή είναι τα εμβόλια mRNA (Pfizer, Moderna) που δίνουν την εντολή έκφρασης της πρωτεΐνης-ακίδας του SARS-CoV-2 στα ριβοσώματα των ανθρωπίνων κυττάρων.
Επιπλέον, για την προστασία του mRNA από το ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα, τα εμβόλια αυτά χρησιμοποιούν λιπιδικά νανοσωματίδια (Lipid Nanoparticles, LNP) εντός των οποίων τα μόρια mRNA βρίσκονται προστατευμένα. Τέτοιου τύπου «μεταφορείς» είναι μεν γνωστοί εδώ και δεκαετίες, αλλά έχουν αδειοδοτηθεί για λίγα φάρμακα σπανίων ασθενειών. Για τα LNP των εμβολίων κατά του COVID-19, οι λεπτομέρειες για την εσωτερική τους δομή, σύσταση και σταθερότητα βρίσκονται ακόμα υπό διερεύνηση.
Επιπλέον, για τα εμβόλια αυτά δεν έχουμε δεδομένα σε βάθος χρόνου που να μας επιτρέπουν να κατανοήσουμε την διάρκεια αποτελεσματικότητάς τους, καθώς και ενδεχόμενες μεσο-μακροπρόθεσμες παρενέργειες. Π.χ. η προδημοσιευθείσα μελέτη ασφάλειας και αποτελεσματικότητας του εμβολίου της Pfizer δείχνει πτώση αποτελεσματικότητας κατά 6% ανά δίμηνο για τους τέσσερις πρώτους μήνες μετά την δεύτερη δόση. Που σημαίνει ότι ο υπολογισμός κόστους-οφέλους καθίσταται πιο περίπλοκος.
Εξ ων και οι επείγουσες και όχι κανονικές άδειες χρήσης τους (FDA: Emergency Use Authorization, EMA: Conditional Marketing Authorization), και οι οποίες παρέκαμπταν τα συνήθη φαρμακευτικά πρωτόκολλα για να κερδηθεί χρόνος.
Τέλος, τα εμβόλια αυτά δεν υπόσχονται πλήρη «αποστειρωτική» ανοσία και αποτροπή μετάδοσης (sterilizing immunity) όπως τα εμβόλια κατά της ευλογιάς ή της ιλαράς. Υπόσχονται ασθενέστερα συμπτώματα αλλά με μεταδοτικότητα, όπως π.χ. τα εμβόλια κατά της ηπατίτιδας Β, της γρίπης, της παρωτίτιδας, της μηνιγγίτιδας, ή του κοκκύτη.
Σε κάθε περίπτωση, όταν οι παραπάνω εύλογες ανησυχίες ήλθαν να προστεθούν στις αβάσιμες ανησυχίες του αντιεμβολιαστικού κινήματος, το μείγμα έγινε εκρηκτικό. Οι ανησυχίες αυτές αντιμετωπίσθηκαν δε με πόλεμο των «αρνητών» στα ΜΜΕ, λογοκρισία στα κοινωνικά δίκτυα και μέτρα κατά της ελευθερίας κίνησής τους, κάτι φάνηκε να επαληθεύει τις καχυποψίες τους.
Λάθος χειρισμοί, καμμένες γέφυρες
Η κατάσταση είναι δύσκολη και ενέχει πολλές αβεβαιότητες, και είναι φυσιολογικό οι πολίτες να φοβούνται. Όμως στο παρελθόν, σε καταστάσεις πραγματικού πολέμου, χιλιάδες στρατιώτες έφυγαν για το μέτωπο «με το χαμόγελο στα χείλη», προς έναν σχεδόν βέβαιο θάνατο. Θεωρούσαν ότι η θυσία τους είναι για κάτι ανώτερο από τους ίδιους και ότι είναι απαραίτητη για να μην έρθει η καταστροφή. Η αυτοθυσία είναι ένα αρχετυπικό συναίσθημα και θα μπορούσε να βρει εφαρμογή στην στάση ως προς το εμβολιασμό.
Και εδώ δεν μιλάμε καν για αυτοθυσία, αλλά για μείγμα αυτοσυντήρησης και κοινωνικού καθήκοντος.
Για να αποφύγει την σύγκρουση, η κυβέρνηση θα μπορούσε αφενός να είχε μιλήσει με ειλικρίνεια, τόσο για τα λάθη της όσο και για τα πραγματικά ζητήματα, και αφετέρου να απευθυνθεί στο συναίσθημα κοινωνικού καθήκοντος:
«Ναι, πιαστήκαμε απροετοίμαστοι με το κλείσιμο των συνόρων, τις μάσκες και τις κλίνες ΜΕΘ. Ναι, βρεθήκαμε μπροστά σε μια πρωτόγνωρη κατάσταση και αναγκαστικά κάναμε κάποια στραβοπατήματα. Αλλά καταφέραμε να αντέξουμε και τώρα έχουμε λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα για να μην επαναληφθεί τίποτα από όλα αυτά.
Και τώρα προτείνουμε εμβολιασμό. Ναι, τα εμβόλια είναι πειραματικά και κυκλοφορούν με επείγουσες άδειες. Ναι, ο εμβολιασμός με αυτά πιθανώς ενέχει μακροπρόθεσμα ρίσκα τα οποία δεν γνωρίζουμε. Ναι, η διάρκεια της προστασίας τους είναι μάλλον περιορισμένη και ίσως χρειαστεί αναμνηστική δόση.
Όμως κάναμε ό,τι περνούσε από το χέρι μας για να βρούμε εναλλακτικές, και αυτή είναι η μοναδική λύση που διαθέτουμε για να προστατεύσουμε την πατρίδα μας και την κοινωνία από τις συνεχείς μεταλλάξεις αυτού του ρετροϊού.
Σας καλούμε να πάρετε ένα μικρό ρίσκο για κάτι μεγαλύτερο από τον εαυτό σας.
Σας καλούμε να κάνετε το εμβόλιο εσείς για να μη χρειαστεί να το κάνουν τα παιδιά σας».
Δυστυχώς είχε κάψει όλες αυτές τις γέφυρες:
Ανάληψη ευθύνης. Εκεί υστερούν πολλοί επαγγελματίες πολιτικοί, πολλώ δε μάλλον ο κ. Μητσοτάκης, ο οποίος φαίνεται να διατηρεί μια αξίωση κληρονομικού δικαιώματος στην εξουσία–αντίστοιχη με την αξίωση του ηθικού πλεονεκτήματος της Αριστεράς. Αμφότεροι, με τις εκλογικεύσεις τους, θεωρούν ότι είναι αδύνατον να σφάλλουν.
Εναλλακτικές. Όλο τα βάρος έπεσε στον εμβολιασμό, και κάθε προταθείσα μέθοδος φαρμακευτικής αγωγής των βαρέων περιστατικών με υπάρχοντα και φθηνά μόρια (υδροξυχλωροκίνη, ιβερμεκτίνη, βιταμίνες, συμπληρώματα διατροφής κλπ) συνάντησε έναν επικοινωνιακό πόλεμο, και την επιλογή: «εμβόλιο ή αναπνευστήρας».
Προφανώς, αγωγή δεν συνιστά θεραπεία, και δεν σταματά τις συνεχείς μεταλλάξεις που μπορεί να κάνει ένας ρετροϊός. Μπορεί δε να αποδεικνυόταν ότι καμία τέτοια αγωγή δεν δουλεύει.
Όμως στην απελπιστική κατάσταση στην οποία βρισκόμασταν προ των εμβολίων, δεν έπρεπε να δοκιμασθούν τα πάντα, ακόμα και κόβοντας δρόμο; Αυτό άλλωστε δεν κάναμε και με τα εμβόλια;
Επιπλέον, ο κ. Μητσοτάκης κατάφερε να ρίξει νερό στον μύλο της καχυποψίας λέγοντας ευθέως ότι επέλεξε εμβόλια με κριτήριο πολιτικό και όχι αμιγώς επιστημονικό. Ανέφερε για το Sputnik V από βήματος της Βουλής(!) ότι «δεν έχ[ει] καμία αμφιβολία και κατά πάσα πιθανότητα είναι ένα καλό εμβόλιο» αλλά ότι δεν το επέλεξε διότι «θα ήταν λάθος να σπάσουμε το ευρωπαϊκό μέτωπο», αλλά και διότι αυτή η «σατανική σκέψη» αποσκοπούσε στο να πέσει η Κυβέρνησή του όπως εκείνη της Σλοβακίας!
Ο κ. Μητσοτάκης θα μπορούσε να μείνει στον ισχυρισμό ότι ο EMA δεν έχει γνωμοδοτήσει στην Κομισιόν επί του Sputnik V. Παρότι ο ΕΟΦ θα μπορούσε να λάβει την «τολμηρή» απόφαση να επικαλεσθεί εξαιρέσεις της συγκεντρωτικής διαδικασίας για να εξετάσει τον φάκελλο μέσω της αποκεντρωμένης διαδικασίας ή της αμοιβαίας αναγνώρισης, στον κ. Μητσοτάκη αρκούσε να πει ότι η Ρωσική παρασκευάστρια εταιρεία ποτέ δεν κατέθεσε φάκελλο στην Ελλάδα και να κλείσει το θέμα–στην υπόθεση της φαρμακαποθήκης «Κάζης Ελλάς ΑΕ», ορθώς ο ΕΟΦ απέρριψε το αίτημα, αφού η εν λόγω εταιρεία ήθελε να κάνει εισαγωγή χωρίς να έχει καν καταθέσει φάκελο.
Ο κ. Μητσοτάκης όμως αποφάσισε να πυροβολήσει το ποδάρι του επιχειρώντας να κάνει εφηβικό χιούμορ σε ένα ζήτημα ζωής και θανάτου.
Πρόληψη. Επίσης, παρότι κατανοήσαμε ότι η υπερμετάδοση του ιού γίνεται και μέσω των συνόρων, γιατί δεν φροντίσαμε να πάρουμε μέτρα για τον σταδιακό απογαλακτισμό μας από τον τουρισμό; Γιατί συνεχίζουμε να εκλιπαρούμε τους Βρετανούς τουρίστες να μας επισκεφθούν, μαζί με τις μεταλλάξεις τους, μόνο για να κλείσουμε πανικόβλητοι τα μαγαζιά της Μυκόνου, όταν αυτοί δεήσουν να καταφθάσουν;
Εφόσον δε έγινε ορατή η ζωτική σημασία της ντόπιας παραγωγής, αλλά και φάνηκαν οι κίνδυνοι του «lean management» και του «just in time» της παγκόσμιας εφοδιαστικής αλυσίδας, τι κάναμε για τους στρατηγικούς εγχώριους παραγωγικούς τομείς;
«Όλα τριγύρω αλλάζουνε κι όλα τα ίδια μένουν» που τραγουδούσε ο Παπάζογλου, και πολλοί πολίτες δεν είναι διατεθειμένοι να συνεργασθούν όταν θεωρούν ότι είναι οι μόνοι που κάνουν την προσπάθεια.
«Για τα παιδιά». Επιπλέον, ενώ πολλοί θα ήταν ευαίσθητοι στο επιχείρημα «θα ρισκάρω εγώ για να μη ρισκάρουν τα παιδιά μου», η Κυβέρνηση μιλάει για εμβολιασμούς παιδιών και εφήβων.
Σύμφωνα με όσα γνωρίζουμε μέχρι στιγμής σχετικά με το ηλικιακό προφίλ ρίσκου από την μόλυνση με SARS-CoV-2, προτείνει τον εμβολιασμό της ομάδας που κινδυνεύει λιγότερο, με όλα τα πιθανά βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα ρίσκα, για να προστατεύσει από την διάδοση τις ομάδες που κινδυνεύουν περισσότερο, δηλαδή τους μεσήλικες και ηλικιωμένους.
Αν πέρυσι δεν ανεχόμασταν τον επιλεκτικό εγκλεισμό των ηλικιωμένων, τώρα γιατί μας φαίνεται φυσιολογικό να βάλουμε τα παιδιά μας να αναλάβουν μεγαλύτερο ρίσκο για χάρη τους;
Τι κάνουμε;
Στην ενδεχόμενη ερώτηση «να εμβολιαστώ;», είναι αρκετά βαρύ φορτίο η ευθύνη για το σώμα ενός τρίτου, ιδίως όταν στερείσαι ιατρικής αυθεντίας. Το πιο ειλικρινές είναι να πεις τι έκανες εσύ ο ίδιος και γιατί.
Όταν λοιπόν γράφονται αυτές οι γραμμές, έχω ήδη κάνει την δεύτερη δόση του εμβολίου–δεν έχει σημασία ποιου–χωρίς την παραμικρή μέχρι στιγμής παρενέργεια. Δεν εμβολιάστηκα περιχαρής, φωτογραφιζόμενος επιδεικτικά στα κοινωνικά δίκτυα σαν σε ορκωμοσία πτυχίου. Εμβολιάστηκα στοχαστικός, έχοντας στο μυαλό όλες τις παραπάνω επιφυλάξεις και τα προαναφερθέντα κυβερνητικά στραβοπατήματα.
Γιατί τελικά το αποφάσισα;
Πρώτον: Διότι όλες οι παραπάνω αβεβαιότητες σχετικά με τα καινοφανή εμβόλια ισχύουν ακέραιες και για τον SARS-CoV-2 και τον COVID-19: είναι ένας καινοφανής ιός που προκαλεί μια καινοφανή ασθένεια, της οποίας τις μεσο-μακροπρόθεσμες παρενέργειες δεν γνωρίζουμε.
Δεύτερον: Διότι όποια κι αν είναι η ενδεχόμενη κυτοτοξικότητα της πρωτεΐνης-ακίδας που εκφράζουν τα εμβόλια, την ίδια κυτοτοξική πρωτεΐνη φέρει και ο ιός, σέρνοντας από πίσω ένα ολόκληρο βιοχημικό οπλοστάσιο. Ευλόγως υποθέτω ότι με αυτό θα είναι έτι περαιτέρω κυτοτοξική.
Τρίτον: Διότι ευελπιστώ βάσει του ανωτέρω ότι οι τυχόν παρενέργειες του εμβολίου θα είναι προτιμότερες από εκείνες του ιού. Ακόμη κι αν δεν έμπαινα σε κάποια επίσημη στατιστική λόγω νοσηλείας ή θανάτου, δεν θα το θεωρούσα επιτυχία μου να υποφέρω από όλα τα συμπτώματα του Long covid.
Τέταρτον: Διότι αν το εμβόλιο παρέχει περιορισμένης διάρκειας προστασία, το ίδιο υπέθεσα ότι ισχύει και για την ανοσία μέσω νόσησης.
Αυτά ήταν τα κριτήρια με βάσει αυστηρά το ατομικό μου όφελος. Όμως έλαβα υπόψη και τα εξής:
Πέμπτον: Ότι όταν ένας ρετροϊός μολύνει ξανά και ξανά, πειραματίζεται στο να μεταλλαχθεί σε μια ενδεχομένως πιο βλαβερή μετάλλαξη. Ακόμη κι αν μια συμπτωματική θεραπεία (π.χ. ιβερμεκτίνη) προσωπικά με σώσει από ένα στέλεχος, υποθέτω ότι αυξάνεται η πιθανότητα να αναπτυχθεί μια βλαβερότερη στο άμεσο μέλλον. Άρα ο εμβολιασμός προστατεύει ευρύτερα τον πληθυσμό.
Έκτον: Διερωτήθηκα, όπως λένε οι Αμερικανοί, «which hill am I prepared to die on», δηλαδή «για ποιο διακύβευμα είμαι διατεθειμένος να πεθάνω»;
Προσωπικά, με τις βόλτες του Ερντογάν στα Βαρώσια και του Ράμα στην Χιμάρα, δεν θεωρώ πρόσφορο να αναγκάζω την οποιαδήποτε κυβέρνηση και οποιοδήποτε σύστημα Πολιτικής Προστασίας να δίνει μάχες οπισθοφυλακής, είτε απέναντι σε διαδηλώσεις, είτε απέναντι σε μαζικές νοσηλείες.
[Σημείωση: το άρθρο είχε σχεδόν ολοκληρωθεί πριν τις καταστροφικές πυρκαγιές σε Αττική και Εύβοια. Το κριτήριο αυτό έγινε έκτοτε απελπιστικά πιο επίκαιρο.]
Έβδομον: Αποφάσισα να μην αφήσω τις αστοχίες και γκάφες της Κυβέρνησης να με αποπροσανατολίσουν από την καλύτερη δυνατή απόφαση, όπως τουλάχιστον μπορώ να την αξιολογήσω με βάση τις ελλιπείς πληροφορίες που διαθέτω. Αποφάσισα να μην πεισμώσω... «κρατώντας την ανάσα μου μέχρι να σκάσω», διότι δεν ελήφθησαν όλα τα μέτρα που θα θεωρούσα ιδανικά. Αποφάσισα και να μην «τιμωρήσω» την κυβέρνηση χτυπώντας το κεφάλι μου στον τοίχο.
Όγδοον: Προτιμώ να εμβολιασθώ εγώ αν αυτό σημαίνει ότι δεν θα χρειαστεί να εμβολιασθούν τα παιδιά μου.
Αυτά σκέφτηκα, σωστά ή λάθος. Ελπίζω σωστά.