Ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι σε εξέλιξη εδώ και πέντε μήνες, με τις ρωσικές δυνάμεις να έχουν σημειώσει μια σημαντική επιτυχία τον τελευταίο καιρό, καταλαμβάνοντας το Λισιτσάνσκ, την τελευταία πόλη στο Λουχάνσκ που ήταν υπό τον έλεγχο του Κιέβου- ένα σημαντικό ορόσημο στην εκστρατεία για την κατάληψη ολόκληρου του Ντονμπάς και μια σημαντική τόνωση ηθικού.
Κάποιες δυνάμεις αποσύρθηκαν ενώ άλλες προχώρησαν σε νέα επίθεση: Όπως αναφέρεται σε εκτενές δημοσίευμα των Financial Times για την πορεία του πολέμου, πρόκειται για μια επίθεση σε τρεις άξονες από τα βόρεια, τα ανατολικά και τα νοτιοανατολικά προς το Σλοβιάνσκ, το Κραματόρσκ και το Μπαχμούτ.
Οι Ρώσοι χρειάστηκαν περίπου τρεις μήνες για να πάρουν το τελευταίο 1/5 της περιοχής στο Λουχάνσκ μετά τη στροφή που πραγματοποίησε το Κρεμλίνο τον Απρίλιο, εστιάζοντας στην ανατολική Ουκρανία. Ο πόλεμος φαίνεται να έχει εισέλθει πλέον σε μια νέα φάση, όπως σημειώνεται στο δημοσίευμα- όπου η εξάντληση των δυνάμεων των δύο πλευρών αποτελεί κρίσιμο παράγοντα: Η Ρωσία μπορεί να σφυροκοπά ασταμάτητα με το πυροβολικό της, στο πλαίσιο μιας αργής προώθησης προς τα εμπρός, προκειμένου να πάρει κάποια στιγμή τον πλήρη έλεγχο του Ντονμπάς (αυτή τη στιγμή ελέγχει περίπου τα 3/4). Τότε ο Πούτιν θα μπορούσε να κηρύξει νίκη και να επιδιώξει ειρηνευτική συμφωνία με όρους ευνοϊκούς για τη Μόσχα, ειδικά με τη Δύση υπό πίεση λόγω της κατάστασης στην ενέργεια.
«Το πιο ενδιαφέρον ερώτημα δεν είναι ποιος καταλαμβάνει 5 χλμ...μα ποιες είναι οι μακροπρόθεσμες προοπτικές των δύο δυνάμεων» είπε ο Μάικλ Κόφμαν, διευθυντής Ρωσικών Μελετών στο στρατιωτικό think tank CNA, στο πλαίσιο του podcast War on the Rocks- υποστηρίζοντας πως τα εδαφικά κέρδη στην ανατολική Ουκρανία κρύβουν την ευρύτερη εικόνα.
Πόλεμος φθοράς
Η Ουκρανία έχει παραλάβει τις τελευταίες εβδομάδες συστήματα ρουκετών/ πυραύλων μακράς εμβέλειας από τις ΗΠΑ, με σκοπό να πληγούν ο ρωσικές γραμμές ανεφοδιασμού και να προκληθούν προβλήματα στο ρωσικό πυροβολικό. Όπως υπογραμμίζεται στο δημοσίευμα των FT, το πώς θα χρησιμοποιήσει το Κίεβο τις νέες του δυνατότητες τις επόμενες εβδομάδες θα μπορούσε να κρίνει τη σύγκρουση.
Παρά τα προβλήματα – τα οποία φάνηκαν ξεκάθαρα στην αποτυχημένη επίθεση εναντίον του Κιέβου στην αρχή του πολέμου- η ρωσική πολεμική μηχανή προχωρά με αργούς ρυθμούς προς τα εμπρός: Αν το Σλοβιάνσκ, το Κραματόρσκ και το Μπαχμούτ βρεθούν εντός εμβέλειας πυροβολικού, θα ήταν αδύνατη η υπεράσπισή τους, παρά την ισχυρή οχύρωσή τους.
Παρά την αργή πρόοδο και τις βαριές απώλειες, η Ρωσία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τη μεγάλη της υπεροχή στο πυροβολικό (Ουκρανοί αξιωματούχοι λένε ότι υπάρχουν 10 ρωσικά πυροβόλα για κάθε ένα ουκρανικό) για να καταβάλει την Ουκρανία σε έναν αργό πόλεμο φθοράς.
«Η Ρωσία θα μπορούσε και πάλι να εξαντλήσει τα ουκρανικά αποθέματα πυρομαχικών, τις εφεδρείες ικανών στρατευμάτων της και την υπομονή της διεθνούς κοινότητας για να ανοίξει αργά έναν δρόμο προς την επίτευξη των στόχων της» έγραψαν δύο ερευνητές, ο Τζακ Γουότλινγκ και ο Νικ Ρέινολντς, σε αναφορά για το RUSI (Royal United Services Institute) την προηγούμενη εβδομάδα. Πέρα από τη χρόνια έλλειψη πυρομαχικών, υπογράμμισαν και άλλες ουκρανικές αδυναμίες, όπως η έλλειψη κατάλληλα εκπαιδευμένου πεζικού και τεθωρακισμένων για επιθετικές επιχειρήσεις, η έλλειψη ασφαλούς εξοπλισμού τηλεπικοινωνιών και η αδυναμία αντιμετώπισης των ρωσικών δυνατοτήτων ηλεκτρονικού πολέμου.
Ο Νικολάι Πατρούσεφ, γραμματέας του ρωσικού συμβουλίου εθνικής ασφαλείας φάνηκε ιδιαίτερα αισιόδοξος μετά τις πρόσφατες επιτυχίες, σε βαθμό που επανέφερε τους αρχικούς στόχους περί ανατροπής της ουκρανικής ηγεσίας και «αποναζιστικοποίησης» της χώρας, ωστόσο και η Ρωσία έχει μεγάλες αδυναμίες, καθώς υπάρχει έλλειψη σε έμψυχο δυναμικό και σύγχρονα τεθωρακισμένα, όπως λένε Ουκρανοί αξιωματούχοι και δυτικοί αναλυτές.
Κατά την Κόρι Σάκε, διευθύντρια εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής στο American Enterprise Institute, τα «βασικά μαθηματικά» ευνοούν το Κίεβο, καθώς η Μόσχα δυσκολεύεται να αναπληρώσει επαρκώς τις απώλειες σε έμπειρα στρατεύματα ενώ η Ουκρανία δέχεται συνέχεια προηγμένα όπλα από τη Δύση.
Ο Πούτιν μέχρι τώρα αρνείται να προχωρήσει σε γενική κινητοποίηση, καθώς κάτι τέτοιο θα προκαλούσε έντονη δυσαρέσκεια στην κοινή γνώμη και θα έδειχνε πως η «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» απέτυχε. «Περίπου το 80% του στρατού του μάχεται ήδη στην Ουκρανία, έχοντας εξαντληθεί και σημειώνοντας πολύ μικρή πρόοδο» λέει η Σάκε. «Εκτός και αν ο Πούτιν κηρύξει στα αλήθεια κινητοποίηση σε εθνικό επίπεδο...αυτές οι συμβολικές επιτυχίες (στο Λουχάνσκ) δεν συμβάλλουν σε μια ενισχυμένη στρατηγική θέση και ακόμα και σε περίπτωση εθνικής κινητοποίησης θα χρειάζονταν μήνες για να επιστρατευτούν όλοι, μήνες για να εκπαιδευτούν. Η Ουκρανία έχει ένα παράθυρο ευκαιρίας μέσα στους επόμενους έξι μήνες να κερδίσει αυτόν τον πόλεμο».
Απώλειες και κόπωση
Σύμφωνα με τους Ουκρανούς, η Μόσχα έχει χάσει 37.400 στρατιώτες στον πόλεμο ως τώρα. Η βρετανική κυβέρνηση εκτιμά πως οι απώλειες ανέρχονται στις 25.000. Όποιο και να είναι το πραγματικό νούμερο, η Ρωσία δυσκολεύεται να ανασυντάξει εξαντλημένες μονάδες και αναγκάζεται να προσφέρει μεγάλες χρηματικές αμοιβές για να πείσει πρώην στρατιωτικούς να υπογράψουν νέα συμβόλαια. Στο Λουχάνσκ σε μεγάλο βαθμό πολεμούν στρατιώτες που έχουν στρατολογηθεί, ακόμα και κατόπιν πίεσης, στις υποστηριζόμενες από τη Ρωσία περιοχές των αυτονομιστών. Επίσης, οι ρωσικές δυνάμεις τεθωρακισμένων έχουν υποβαθμιστεί τόσο πολύ που χρησιμοποιούνται ακόμα και άρματα μάχης Τ-62, που ανάγονται στη δεκαετία του 1960, και τεθωρακισμένα οχήματα μεταφοράς προσωπικού της δεκαετίας του 1950. Ουκρανός αξιωματούχος είπε ότι τα ρωσικά στρατεύματα στα νότια χρησιμοποιούν πυραύλους S-300, που κανονικά είναι για αντιαεροπορική/ αντιπυραυλική άμυνα, εναντίον χερσαίων στόχων, κάτι που δείχνει έλλειψη άλλων πυραύλων.
«Είναι ακόμα πολύ επικίνδυνοι. Όταν σκέφτεσαι τους 25.000 νεκρούς, οποιοδήποτε άλλο σύστημα θα τα είχε απλά παρατήσει» είπε ο Μπεν Γουάλας, υπουργός Άμυνας του Ηνωμένου Βασιλείου. «Μα απλά προχωρούν με δυσκολία. Προχωρούν με δυσκολία, σε επίπεδα προέλασης Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, μέτρα, όχι χιλιόμετρα, την ημέρα. Ίσως καταλαμβάνουν κάποια άδεια χωριά. Και κάποιες φορές απωθούνται. Χάνουν πολύ εξοπλισμό και πολλούς στρατιώτες κάνοντάς το».
Σύμφωνα με υπολογισμούς των Financial Times, με βάση δεδομένα από το Institute for the Study of War, ως τις 12 Ιουλίου η Ρωσία είχε αυξήσει τα εδάφη υπό τον έλεγχό της μόνο κατά περίπου 5% σε σχέση με την 1η Μαΐου.
Οι Ρώσοι φαίνεται να σημειώνουν πρόοδο, μα το Σλοβιάνσκ και το Κραματόρσκ είναι πολύ καλά οχυρωμένα και οι ρωσικές δυνάμεις μπορεί να έχουν εξαντληθεί πολύ για να κάνουν μεγάλες επιθέσεις εκεί.
Ανώτερος Βρετανός αξιωματούχος εκτιμούσε πως στα τέλη του Ιουνίου και οι δύο πλευρές ήταν στα πρόθυρα της εξάντλησης- ωστόσο τις τελευταίες εβδομάδες η άφιξη δυτικών συστημάτων μακράς εμβέλειας άρχισε να αλλάζει τα πράγματα ως προς τις ουκρανικές επιχειρήσεις, βοηθώντας στην ανάκτηση του «Φιδονησίου» στη Μαύρη Θάλασσα και σε πλήγματα αποθηκών πυρομαχικών πίσω από την πρώτη γραμμή.
HIMARS
Κατά τον Λόρενς Φρίντμαν, επίτιμο καθηγητή πολεμικών σπουδών στο King’s College London, ο πόλεμος έχει μπει σε μεταβατική φάση, όπου οι Ρώσοι προσπαθούν να προχωρήσουν μα ενδεχομένως να πρέπει και να αμύνονται , ενώ η Ουκρανία ετοιμάζεται για αντεπιθέσεις.
Σημαντικό ρόλο φαίνεται να παίζει η άφιξη των αμερικανικών πολλαπλών εκτοξευτών πυραύλων HIMARS, με εμβέλεια 70-80 χλμ και δυνατότητα για πλήγματα υψηλής ακριβείας.
«Οι Ουκρανοί δεν είχαν κάτι για να κάνουν σοβαρή δουλειά αντιπυροβολικού. Τώρα έχουν» είπε ο Φρίντμαν. Οι επίδραση ήταν άμεση, καθώς μέσα στις τελευταίες δύο εβδομάδες οι Ουκρανοί έχουν χρησιμοποιήσει HIMARS για πλήγματα σε ρωσικές αποθήκες πυρομαχικών και καυσίμων, σταθμούς διοικήσεως και στρατiώτες, κατά τον Πέτρο Πιατάκοφ, πρώην αναπληρωτή διοικητή των πυραυλικών δυνάμεων και του πυροβολικού της Ουκρανίας.
Σε κάθε περίπτωση, η Ουκρανία έχει μέχρι τώρα παραλάβει οκτώ HIMARS από τις ΗΠΑ, που έχουν υποσχεθεί άλλα 4, και άλλα 4 αναμένονται από το Ηνωμένο Βασίλειο- μα θα χρειάζονταν πολύ περισσότερα για να επηρεαστεί αποφασιστικά η έκβαση του πολέμου, ενώ οι ρωσικές δυνάμεις πιθανότατα θα προσαρμόσουν και αυτές ανάλογα τις τακτικές τους.
Στο μεταξύ το Κίεβο προσπαθεί να αυξήσει την πίεση στα νότια, όπου ανακτά περιοχές γύρω από τη Χερσώνα, η οποία έχει ιδιαίτερα μεγάλη στρατηγική σημασία, καθώς, μεταξύ άλλων, ελέγχει και την προμήθεια νερού προς την προσαρτηθείσα από τους Ρώσους Κριμαία.
Η Χερσώνα θα ήταν ένα σημαντικό τεστ για τις δυνατότητες της Ουκρανίας να ανακτήσουν κατεχόμενα εδάφη σε έναν παρατεταμένο πόλεμο- και αν πέσει, κάτι τέτοιο θα έδειχνε ότι η Ουκρανία έχει κάποιες ελπίδες να απωθήσει τους Ρώσους πίσω – ή έστω, πιο κοντά- στα εδάφη που έλεγχαν πριν τις 24 Φεβρουαρίου.
Σε κάθε περίπτωση, το κατά πόσον η Ουκρανία είναι σε θέση να πραγματοποιήσει μεγάλες αντεπιθέσεις είναι άγνωστο- κατά τον Φρίντμαν είναι η μεγαλύτερη πρόκληση.
Άλλωστε, κάποιοι από τους καλύτερα εκπαιδευμένους στρατιώτες της έχουν χαθεί στο Ντονμπάς και βασίζεται όλο και περισσότερο σε δυνάμεις εθελοντών. Παράλληλα είναι ιδιαίτερα σημαντική η δυτικού τύπου εκπαίδευση στο ουκρανικό πεζικό: Βρετανικό πρόγραμμα για εντατική εκπαίδευση σε 10.000 στρατιώτες κάθε τρεις μήνες άρχισε την προηγούμενη εβδομάδα, με σκοπό τον σχηματισμό μιας επιπλέον δύναμης για μια αντεπίθεση αργότερα μέσα στο έτος ή το 2023.
Πάντως, ακόμα και χωρίς μια μεγάλη αντεπίθεση η Ουκρανία μπορεί να συνεχίσει να φθείρει και αυτή τους Ρώσους. Κατά τον Φρίντμαν, είναι σημαντικό ζήτημα για τον Πούτιν να διατηρηθεί η ακεραιότητα του ρωσικού στρατεύματος, τη στιγμή που η Ουκρανία αυτό που έχει να κάνει είναι να υπερασπιστεί την επικράτειά της.
Το αέριο και ο υβριδικός πόλεμος της Ρωσίας
Ωστόσο, το σημαντικότερο όπλο της Ρωσίας δεν βρίσκεται στο πεδίο της μάχης: Ο αποκλεισμός στη Μαύρη Θάλασσα «στραγγαλίζει» την ουκρανική οικονομία, επηρεάζοντας και την παγκόσμια και προκαλώντας αύξηση στις τιμές των τροφίμων.
Επίσης, οι βομβαρδισμοί σε ουκρανικές υποδομές έχουν σκοπό να υπονομεύσουν το ηθικό του αντιπάλου. Παράλληλα η οικονομική κατάσταση στην Ουκρανία επιδεινώνεται διαρκώς λόγω της κατάρρευσης της οικονομικής δραστηριότητας, των εσόδων από φόρους και της απώλειας ροών συναλλάγματος από τις εξαγωγές χάλυβα και σιτηρών.
Κατά τον Όλεγκ Ουστένκο, οικονομικό σύμβουλο του προέδρου Ζελένσκι, η χώρα τώρα χρειάζεται 9 δισ. δολάρια τον μήνα από τη Δύση για να καλύψει τα κενά.
Παράλληλα η Ρωσία πιέζει την Ευρώπη μειώνοντας τις ροές αερίου αυτό το καλοκαίρι και απειλώντας με πλήρη διακοπή, στέλνοντας τους λογαριασμούς των νοικοκυριών στα ύψη και προκαλώντας ανησυχία για διακοπές λειτουργίας σε βιομηχανίες ανά την ήπειρο τον χειμώνα.
«Ο υβριδικός πόλεμος της Ρωσίας έχει αυξηθεί κατά τον κινητικό πόλεμο, και δεν το βλέπουμε αυτό» είπε δυτικός αμυντικός αναλυτής. «Αν η ρωσική χερσαία επίθεση κάνει όντως παύση το καλοκαίρι, ή περάσει στην άμυνα, αυτό είναι ΟΚ από την οπτική της Μόσχας. Στο μεταξύ ο υβριδικός και οικονομικός πόλεμος μπορεί να κλιμακωθεί».
Ουκρανοί αξιωματούχοι λένε πως ο Πούτιν υπολογίζει στην οικονομική πίεση από τον πληθωρισμό και τις ελλείψεις αερίου για να αναγκάσει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να πιέσουν το Κίεβο να δώσει τέλος στον πόλεμο με ευνοϊκούς για τη Μόσχα όρους. Ωστόσο ο Ρώσος πρόεδρος ίσως υποτιμά την αποφασιστικότητα της Δύσης- ακριβώς όπως έπεσε έξω ως προς το πόσο θα στήριζαν οι χώρες της Δύσης την Ουκρανία μετά την εισβολή του Φεβρουαρίου.
Εγκλήματα πολέμου και κυρώσεις
Δυτικοί αξιωματούχοι κατηγόρησαν τη Ρωσία εκ νέου για εγκλήματα πολέμου την Παρασκευή, αφού ρωσικοί πύραυλοι έπληξαν πόλη πολύ πίσω από τη πρώτη γραμμή, σε μια επίθεση που Ουκρανοί αξιωματούχοι λένε ότι κόστισε τις ζωές τουλάχιστον 23 ανθρώπων (με τη Ρωσία να λέει πως το πλήγμα στη Βινίτσια είχε στόχο κτίριο όπου Ουκρανοί αξιωματούχοι συναντούσαν προμηθευτές ξένων όπλων). O επικεφαλής εισαγγελέας του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου ζήτησε την Πέμπτη μια ευρεία στρατηγική για βρεθούν ενώπιον της Δικαιοσύνης οι υπεύθυνοι για εγκλήματα πολέμου στην Ουκρανία, και εκπρόσωποι από πολλές χώρες δεσμεύτηκαν να βοηθήσουν στις έρευνες.
Παράλληλα η Κομισιόν φαίνεται να οδεύει προς την υιοθέτηση ενός έβδομου πακέτου κυρώσεων σε βάρος της Ρωσίας, που θα προσθέτει απαγόρευση εισαγωγών ρωσικού χρυσού και θα τροποποιεί τα υπάρχοντα περιοριστικά μέτρα ως προς τις εξαγωγές τροφίμων, σύμφωνα με δύο αξιωματούχους.
Η Αμερικανίδα υπουργός Εξωτερικών Τζάνετ Γέλεν καταδίκασε τον «κτηνώδη και άδικο πόλεμο» της Ρωσίας στην Ουκρανία και είπε ότι οι Ρώσοι αξιωματούχοι που συμμετείχαν σε συνάντηση της G20 στην Ινδονησία είχαν και αυτοί ευθύνη. Από πλευράς του ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν είπε ότι η ΕΕ «αυτοπυροβολήθηκε στους πνεύμονες» με τις οικονομικές κυρώσεις στη Ρωσία, που, αν δεν ανακληθούν, εμπεριέχουν κίνδυνο καταστροφής της ευρωπαϊκής οικονομίας.
Σε μια άλλη εξέλιξη, ανακοινώθηκε ο θάνατος ενός Βρετανού κρατουμένου στα χέρια των αυτονομιστών που υποστηρίζονται από τη Ρωσία, ο οποίος είχε κατηγορηθεί πως ήταν μισθοφόρος.
Με πληροφορίες από Financial Times, Reuters, Associated Press.