Το Κοινοβούλιο της Ισπανίας ενέκρινε την Πέμπτη το αμφιλεγόμενο νομοσχέδιο αμνηστίας με στόχο τη συγχώρεση εγκλημάτων - αποδεδειγμένων και υποτιθέμενων - που διαπράχθηκαν από Καταλανούς αυτονομιστές κατά τη διάρκεια μιας χαοτικής προσπάθειας διεξαγωγής δημοψηφίσματος για την ανεξαρτησία της περιοχής πριν από έξι χρόνια.
Ο σοσιαλιστής πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ προώθησε το νομοσχέδιο για την αμνηστία ως έναν τρόπο να ξεπεραστεί η κρίση μετά την απόπειρα απόσχισης του 2017 από τους τότε ηγέτες της Καταλονίας.
Ωστόσο, το νομοσχέδιο έχει επίσης προκαλέσει την αντίδραση εκατομμυρίων Ισπανών που πιστεύουν ότι οι άνθρωποι που προκάλεσαν μια από τις μεγαλύτερες πολιτικές κρίσεις της Ισπανίας θα πρέπει να αντιμετωπίσουν κατηγορίες όπως η υπεξαίρεση και η διασάλευση της κοινής τάξης.
Ο Σάντσεθ έχει ήδη δώσει χάρη σε εννέα φυλακισμένους ηγέτες του κινήματος της καταλανικής ανεξαρτησίας, μια κίνηση που βοήθησε στην επούλωση των πληγών με μικρό πολιτικό κόστος. Αλλά η αμνηστία αποδεικνύεται πολύ πιο διχαστική.
Το νομοσχέδιο εγκρίθηκε με 178-172 ψήφους υπέρ στην Κάτω Βουλή των 350 εδρών στη Μαδρίτη.
Η κρίση απόσχισης ξέσπασε το 2017, όταν η περιφερειακή διοίκηση υπό τον Κάρλες Πουτζδεμόν διοργάνωσε δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Καταλονίας, αψηφώντας τις εντολές της ισπανικής κυβέρνησης και την απόφαση του ανώτατου δικαστηρίου της Ισπανίας ότι παραβιάζει το σύνταγμα. Η Μαδρίτη έστειλε την αστυνομία σε μια προσπάθεια να σταματήσει το δημοψήφισμα, στο οποίο αντιτάχθηκαν διαδηλωτές μ΄αποτέλεσμα να ξεσπάσουν βίαιες συγκρούσεις.
Το καταλανικό κοινοβούλιο ανακήρυξε την ανεξαρτησία στις 27 Οκτωβρίου του ίδιου έτους, αλλά δεν κατάφερε να συγκεντρώσει διεθνή υποστήριξη. Ο Πουτζδεμόν και αρκετοί άλλοι ανώτεροι αξιωματούχοι διέφυγαν αργότερα από την Ισπανία.
Εκατοντάδες ή χιλιάδες άνθρωποι στην Καταλονία αντιμετωπίζουν την απειλή διώξεων που σχετίζονται με το δημοψήφισμα ή τις διαδηλώσεις, ενώ ο Πουτζδεμόν και άλλοι ηγέτες παραμένουν στο εξωτερικό.
Πρόσφατες δικαστικές έρευνες έχουν κατηγορήσει τον πρώην πρόεδρο της περιφέρειας για τρομοκρατία επειδή φέρεται να οργάνωσε μαζικές διαδηλώσεις που συγκρούστηκαν βίαια με την αστυνομία και έκλεισαν δρόμους, σιδηροδρομικές γραμμές και το αεροδρόμιο της Βαρκελώνης το 2019.
Η πολιτική συμφωνία με τον Σάντσεθ
Ο Σάντσεθ αποδέχτηκε την αμνηστία για να εξασφαλίσει την υποστήριξη των δύο καταλανικών αυτονομιστικών κομμάτων, αφού οι εθνικές εκλογές του περασμένου Ιουλίου, δεν έδωσαν σε κανένα κόμμα τη βουλευτική πλειοψηφία.
Η συντηρητική αντιπολίτευση κατηγορεί τον Σάντσεθ ότι ξεπούλησε το κράτος δικαίου με αντάλλαγμα μια ακόμη θητεία στο Μεγάρο Μονκλόα και έχει οργανώσει μεγάλες διαδηλώσεις στους δρόμους τους τελευταίους μήνες.
Ιστορική συμφιλίωση ή υποταγή;
Ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του κυβερνώντος Σοσιαλιστικού Κόμματος, Πάτσι Λόπεθ υπερασπίστηκε την Πέμπτη το νομοσχέδιο ως μια κίνηση για την επιδίωξη μιας ιστορικής «συμφιλίωσης» με την Καταλονία.
Ο ηγέτης του αντιπολιτευόμενου Λαϊκού Κόμματος Αλμπέρτο Νούνιεθ Φέιγιο αντεπιτέθηκε λέγοντας ότι «αυτό δεν είναι συμφιλίωση αλλά υποταγή».
Δεν ήταν σαφές αν η συμφωνία θα προσθέσει σταθερότητα στην κυβέρνηση μειοψηφίας του Σάντσεθ: Το Junts (σ.σ Μαζί για την Καταλονία), το αυτονομιστικό κόμμα του οποίου ηγείται ο Πουτζδεμόν, δήλωσε ότι ο Σάντσεθ τους χρωστάει την αμνηστία επειδή υποστήριξαν την προσπάθειά του να παραμείνει στην εξουσία και ότι η πιθανή υποστήριξή τους στις πολιτικές του θα εξαρτηθεί από το τι μπορούν να πάρουν ως αντάλλαγμα.
Αναμένεται να απορριφθεί από τη Γερουσία
Το νομοσχέδιο θα χρειαστεί να περάσει μια σειρά από διαδικαστικά βήματα προτού γίνει νόμος. Η Γερουσία, την οποία ελέγχει η κεντροδεξιά, αναμένεται να το απορρίψει, πράγμα που σημαίνει ότι η Κάτω Βουλή του Κοινοβουλίου θα πρέπει να το ψηφίσει για δεύτερη φορά για να το προωθήσει.
Το κόμμα του Σάντσεθ δυσκολεύτηκε πολύ να καταρτίσει ένα νομοσχέδιο που να ικανοποιεί τους αυτονομιστές και το οποίο σίγουρα θα εξεταστεί έντονα από τα δικαστήρια. Το κοινοβούλιο απέρριψε μια προηγούμενη έκδοση του νομοσχεδίου στα τέλη Ιανουαρίου, όταν ο Junts δήλωσε ότι δεν έκανε αρκετά για την προστασία του Πουτζδεμόν. Το νομοσχέδιο στη συνέχεια επέστρεψε σε κοινοβουλευτική επιτροπή, όπου τροποποιήθηκε για να ικανοποιήσει τις ανάγκες του Junts.
Ο Πουτζδεμόν ζει πλέον στο Βέλγιο, όπου έχει γίνει μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Φυγάς από την ισπανική δικαιοσύνη, αποκαλεί τον εαυτό του πολιτικό εξόριστο.
Ο Σάντσεθ κερδίζει χρόνο
Η ψηφοφορία της Πέμπτης έρχεται μία ημέρα μετά την προκήρυξη πρόωρων εκλογών από τον περιφερειακό ηγέτη της Καταλονίας. Η απόφαση αυτή πρόσθεσε περισσότερη αβεβαιότητα στην ισπανική πολιτική σκηνή και οδήγησε τον Σάντσεθ να ακυρώσει τα σχέδια για τον προϋπολογισμό του 2024, λόγω της δυσκολίας που θα είχε να προσπαθήσει να εξασφαλίσει την υποστήριξη των δύο αυτονομιστικών κομμάτων κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου.
Ο Oριόλ Μπαρτομέους, καθηγητής πολιτικών επιστημών του Αυτόνομου Πανεπιστημίου της Βαρκελώνης, δήλωσε ότι η κυβέρνηση του Σάντσεθ παραμένει αδύναμη παρά το γεγονός ότι ξεπέρασε το εμπόδιο της αμνηστίας. Όμως οι πρόωρες εκλογές στην Καταλονία του χαρίζουν τουλάχιστον κάποιο χρόνο.
«Το καλό για τον Σάντσεθ είναι ότι αντί να έχει τώρα να αντιμετωπίσει κάποιες εξαιρετικά δύσκολες διαπραγματεύσεις για τον προϋπολογισμό, μπορεί να πάρει μια ανάσα αν οι Σοσιαλιστές τα πάνε καλά στις καταλανικές εκλογές», δήλωσε ο Μπαρτομέους στο Associated Press.
Η Ισπανία χορήγησε μια σαρωτική αμνηστία κατά τη διάρκεια της μετάβασής της πίσω στη δημοκρατία μετά το θάνατο του δικτάτορα Φρανθίσκο Φράνκο το 1975. Όμως οι νομικοί είναι διχασμένοι ως προς τη συνταγματικότητα μιας αμνηστίας για τους Καταλανούς αυτονομιστές. Οι νομικοί επικριτές της λένε ότι παραβιάζει την αρχή της ισότητας μεταξύ των Ισπανών, ευνοώντας εκείνους μιας περιοχής.
Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι η αμνηστία θα μπορούσε να βοηθήσει εκατοντάδες ανθρώπους, ενώ η φιλοαυτοδιοικητική καταλανική οργάνωση Omnium Cultural λέει ότι θα ωφελήσει περίπου 4.400 ανθρώπους, κυρίως δευτερεύοντες αξιωματούχους και απλούς πολίτες που είτε βοήθησαν στην οργάνωση του δημοψηφίσματος είτε συμμετείχαν στις διαδηλώσεις.
Η εφαρμογή της αμνηστίας θα αποφασιστεί από τα δικαστήρια κατά περίπτωση.