Κάλλιο: Το χωριό φάντασμα που αναπαύεται στην υδάτινη αγκαλιά του Μόρνου

Σήμερα, 40 ολόκληρα χρόνια μετά, το χωριό αναδύεται για ακόμα μια φορά μέσα από την υδάτινη κρυψώνα του
.
Μαρίνος Χαραλαμπόπουλος
.

Πολλές φορές, ατενίζοντας από ψηλά μια λίμνη, μαγεύεσαι με την ομορφιά και το καθαρό της χρώμα που λαμπυρίζει κάτω από το φως του ήλιου. Όταν μάλιστα περιβάλλεται από πυκνή βλάστηση με ψηλά καταπράσινα δέντρα και πολύχρωμα λουλούδια, τότε μπορεί να συγκριθεί άνετα με πίνακα ζωγραφικής και να μείνει χαραγμένη βαθιά μέσα στο μυαλό και την καρδιά σου.

Τι γίνεται όμως όταν αυτή η λίμνη είναι τεχνητή;

Τι συμβαίνει όταν ο άνθρωπος έχει συνεισφέρει ώστε να γίνει αυτή που είναι;

Κανένας δεν μπαίνει στην διαδικασία να σκεφτεί τι έχει καλύψει αυτή η λίμνη και πόσο βαθιά είναι κρυμμένα τα μυστικά που έχει παρασύρει στα δροσερά νερά της. Το μόνο σίγουρο σε αυτή την περίπτωση, είναι πως ο άνθρωπος έχει δημιουργήσει μια νέα πραγματικότητα και έχει διαφοροποιήσει τον χάρτη προς όφελός του… Και τα μυστικά θα μείνουν για πάντα κρυμμένα σε μια νέα υγρή πραγματικότητα…

Κι όμως…

Υπάρχουν χρονιές που η ανομβρία είναι το ουσιαστικό που τις χαρακτηρίζει και τα πάντα ξεραίνονται. Η γη τότε διψά, τα ποτάμια χάνουν την ορμητικότητα τους και οι λίμνες σιγά – σιγά τείνουν να εξατμιστούν. Και τότε, όταν πρόκειται για τεχνάσματα των ανθρώπων, τα θαμμένα μυστικά βγαίνουν στην επιφάνεια και μαρτυρούν τις δικές τους αλήθειες, που όσο πικρές και αν είναι, δεν παύει να είναι αληθινές.

Φωκίδα, έτος 1969: Ξεκινούν οι εργασίες για την κατασκευή ενός φράγματος με σκοπό την υδροδότηση της Αθήνας που τα χρόνια εκείνα, με την αστυφιλία να είναι πλέον αδιαμφισβήτητο γεγονός, άρχισε να παρουσιάζει τα πρώτα έντονα προβλήματα. Το φράγμα, ύψους 125 μέτρων, όταν πλέον θα έχει ολοκληρωθεί, θα έχει δημιουργήσει την τεχνητή λίμνη του Μόρνου και θα έχει καλύψει την πεδιάδα που βρίσκεται βορειοδυτικά του Λιδωρικίου και περιβάλλεται από τα Βαρδούσια όρη και την Γκιώνα.

Και εάν τα γεφύρια των ποταμών που ρέουν στην πεδιάδα δεν αποτελούν ιδιαίτερο πρόβλημα, υπάρχει ένα πετρόχτιστο χωριό, το Κάλλιο, που με τους υπολογισμούς όλων θα χαθεί για πάντα κάτω από το νερό της λίμνης. Και μαζί του θα χαθεί και μια ιστορία πολλών χιλιάδων χρόνων…

Η αρχαία Καλλίπολις, το ανατολικότερο μέρος της αιτωλικής φυλής των Οφιονέων κατά τον Θουκυδίδη αλλά και από μαρτυρίες του Παυσανία, όπου το 1915 μετονομάστηκε από το Σλάβικο όνομα Βελούχοβο που είχε την εποχή εκείνη, σε Κάλλιο, πλησιάζει στην οριστική του πλέον εξαφάνιση από τον χάρτη της Ελλάδας. Και είναι πραγματικά κρίμα, ένα χωριό που κατά το παρελθόν ανοικοδομήθηκε εκ νέου δύο ακόμα φορές, να χαθεί οριστικά. Η ιδιαίτερα στρατηγική του θέση οδήγησε σε ολοκληρωτική καταστροφή κατά την επέλαση των Γαλατών το 279 π.Χ. , ενώ εκατό περίπου χρόνια αργότερα, το 167 π.Χ. καταστρέφεται και πάλι, από πυρκαγιά αυτή τη φορά που ενδεχομένως οφειλόταν σε εμπρησμό.

/
Μαρίνος Χαραλαμπόπουλος
/

Στα λίγα χρόνια που του απομένουν λοιπόν, οι κάτοικοι του χωριού σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού και τον καθηγητή Π. Θέμελη, αποκαλύπτουν δημόσια κτίσματα, νεκροταφεία, τα ιερά της Δήμητρας και της Κόρης, το θέατρο, την αγορά, τον οχυρωματικό περίβολο αλλά και διάφορους άλλους θησαυρούς της περίφημης «Οικίας του αρχείου», που σώζονται σήμερα στο αρχαιολογικό μουσείο Λιδωρικίου και Αμφίσσης και που για πολλά χρόνια έμεναν θαμμένοι κάτω από το χώμα, μαρτυρώντας την πολύ σπουδαία ιστορίας τους ανά τους αιώνες. Όμως είναι γραπτό τους να χαθούν και πάλι από το οπτικό μας πεδίο μιας και η κατασκευή του φράγματος έχει πια ολοκληρωθεί.

Φωκίδα, έτος 1979: Η ολοκλήρωση του φράγματος είναι πλέον γεγονός.

Στα δύο επόμενα χρόνια, η πεδιάδα γεμίζει με νερό και τα πέτρινα σπίτια του Καλλίου, φωλιάζουν για πάντα στην υδάτινη κρυψώνα τους. Οι κάτοικοι στεναχωρημένοι, αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, αφήνοντας τις περιουσίες του με δάκρυα στα μάτια, τη στιγμή που το νερό φτάνει κυριολεκτικά στις αυλές των σπιτιών τους, ενώ σπαρακτικές είναι οι κραυγές ορισμένων που βλέπουν τον τόπο τους να βυθίζεται στην αδηφάγα λίμνη. Οι περισσότεροι μένουν εκεί μέχρι που να χαθεί και η τελευταία καμινάδα και μεταφέρουν τις εικόνες από την εκκλησία του χωριού τους σε πιο ασφαλές μέρος. Αποζημιωμένοι από το κράτος, χτίζουν το νέο Κάλλιο σε ψηλότερο σημείο, ενώ πολλοί από αυτούς εγκαθίστανται στο Λιδωρίκι, την Αθήνα και τις γύρω περιοχές.

Η τεχνητή λίμνη του Μόρνου, με χωρητικότητα 800 εκατ. κυβικά μέτρα νερού, μέσω του υδραγωγείου της, ένα από τα μεγαλύτερα της Ευρώπης μήκους 192 χιλιομέτρων, υδροδοτεί ολόκληρο το λεκανοπέδιο αλλά και χωριά της Βοιωτίας.

Όμως έρχονται στιγμές που τα «πλάσματα» του νερού αναζητούν λίγη από τη ζεστασιά του ήλιου καθώς και την ηρεμία που τους προσέφερε η φύση που κάποτε ανέπνεαν. Έτσι σε περιόδους μεγάλης λειψυδρίας, όπως αυτή του 1993 και του 2007, που η στάθμη της λίμνης κατεβαίνει, το χωριό αναδύεται μέσα από τα νερά της σαν ένα φάντασμα του παρελθόντος, μα με την άνοδο της στάθμης της, χάνεται και πάλι στην υγρή αγκαλιά της λίμνης.

.
Μαρίνος Χαραλαμπόπουλος
.

Σήμερα, 40 ολόκληρα χρόνια μετά, το χωριό αναδύεται για ακόμα μια φορά μέσα από την υδάτινη κρυψώνα του, θέλοντας να μας θυμίσει την παρουσία του, και σε κατάσταση μερικής «αποσύνθεσης»,μαρτυρά σε όλους μας τον αγώνα που δίνει σε καθημερινή βάση με το υγρό στοιχείο που το περιβάλλει και που του χαρίζει ένα άλλο είδος ζωής…

Συγκλονιστική και γεμάτη πόνο η φράση κατοίκου του αλλοτινού Καλλίου, σε ταινία μικρού μήκους που διεκδικεί μάλιστα το πρώτο βραβείο σε φεστιβάλ του εξωτερικού…

«Όποιος έρχεται το τέλος του και θα πάει στον άλλο κόσμο, θα πάει εκεί... Ξαναμαζεύεται το χωριό…»