Το πώς θα είναι η εικόνα της Μέσης Ανατολής μετά το τέλος του σκληρού πολέμου ανάμεσα σε Ισραήλ και Χαμάς, θα καθοριστεί σε μεγάλο βαθμό από τον ρόλο που θα παίξουν σημαντικές δυνάμεις του Αραβικού κόσμου.
Το Κατάρ, που για πάνω από μια δεκαετία προσπαθεί να έχει διαμεσολαβητικό ρόλο σε όσα συμβαίνουν στη Μέση Ανατολή, φαίνεται ότι έχει την δύναμη να ηγηθεί μιας τέτοιας προσπάθειας, παρότι πολλοί το κατηγορούν για διπλό παιχνίδι.
Ενώ θεωρείται χρηματοδότης της Χαμάς, διατηρεί ανοικτά τα κανάλια επικοινωνίας και με το Ισραήλ από το 1996.
Σύμφωνα με το Bloomberg, το μικρό αλλά πολύ πλούσιο κρατίδιο που γεωγραφικά βρίσκεται ανάμεσα σε δύο ισχυρούς αντιπάλους, την Σαουδική Αραβία και Ιράν, καλείται πλέον να διαλέξει στρατόπεδο και να δείξει στη Δύση ότι θα ταχθεί αυτή τη φορά με το μέρος της.
«Το Κατάρ ήθελε να παίξει καθοριστικό ρόλο στην περιοχή εδώ και πολύ καιρό», υποστηρίζει ο Ντέιβιντ Ρόμπερτς, αναπληρωτής καθηγητής στο King’s College του Λονδίνου, ο οποίος εργαζόταν στο Κατάρ ως ειδικός στην ασφάλεια της Μέσης Ανατολής.
Το διπλό παιχνίδι
Η Ντόχα έχει αναπτύξει τα τελευταία χρόνια μια στενή σχέση με την Χαμάς, με πολλούς να την θεωρούν από τους βασικούς χρηματοδότες της.
Παράλληλα, το Κατάρ, που είναι από τις μεγαλύτερες χώρες παραγωγής φυσικού αερίου και κινεί τα νήματα της παγκόσμιας ενέργειας μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία, έχει στενές εμπορικές σχέσεις με την Ευρώπη η οποία βασίζεται ενεργειακά στο αέριο του.
Επιπλέον, τα τελευταία χρόνια επένδυσε 475 δισ. δολάρια από το κρατικό του ταμείο, σε εταιρείες όπως η Barclays Plc και η Volkswagen AG, αγόρασε την ποδοσφαιρική ομάδα της Παρί Σεν Ζερμέν και φιλοξένησε το Παγκόσμιο Κύπελλο του 2023, ενώ το τηλεοπτικό δίκτυο Al Jazeera με έδρα στην Ντόχα, έχει μεγάλη επιρροή στον Αραβικό κόσμο.
Σε εμπορικό επίπεδο, το Κατάρ έχει υπογράψει σημαντικές συνεργασίες με το Ισραήλ από το 1996, παρόλο που δεν έχει επίσημες διπλωματικές σχέσεις με το εβραϊκό κράτος.
Στην ανατροπή της κυβέρνησης του Αφγανιστάν από τους Ταλιμπάν, το Κατάρ ήταν και πάλι εκεί, φιλοξενώντας τους πολιτικούς εκπροσώπους του και αναλαμβάνοντας μεσολαβητικό ρόλο για την απελευθέρωση Αμερικανών κρατουμένων από το Ιράν.
Το 2022, ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν πρόσθεσε το Κατάρ στη λίστα των μεγάλων συμμάχων της Αμερικής εκτός ΝΑΤΟ, με τη Ντόχα να βοηθά στη διαπραγμάτευση για την απελευθέρωση των παιδιών της Ουκρανίας που κατέλαβε η Ρωσία μετά την εισβολή της.
Κι ενώ στην παγκόσμια διπλωματική σκακιέρα η θέση του γέρνει προς την Δύση και τα συμφέροντά της, η σχέση του με την Χαμάς -που χαρακτηρίστηκε τρομοκρατική οργάνωση από τις ΗΠΑ, τη Βρετανία και την ΕΕ- και η στήριξη του στην Μουσουλμανική Αδελφότητα της Αιγύπτου, δείχνει ότι δεν έχει ξεκάθαρη κατεύθυνση προκαλώντας την αντίδραση και του Αραβικού κόσμου.
«Δεν μπορούν να παίζουν σε δύο ταμπλό – να υποστηρίζουν ότι είναι η γέφυρα με την Χαμάς αλλά να μην μπορούν πραγματικά να την επηρεάσουν σε σχέση με την απελευθέρωση των ομήρων», υπογραμμίζει ο Ντένις Ρος, απεσταλμένος του Λευκού Οίκου για τη Μέση Ανατολή υπό τον Πρόεδρο Μπιλ.Κλίντον ο οποίος είναι σήμερα ανώτερος σύμβουλος στην WestExec Advisors.
Γιατί το Κατάρ είναι χρήσιμο
Για την κυβέρνηση της Ντόχα, ο βασικός στόχος είναι να κρατήσει ευαίσθητες ισορροπίες ανάμεσα στη Δύση και τον Αραβικό κόσμο και να έχει μια θέση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων στο Παλαστινιακό όταν θα έρθει εκείνη η ώρα.
Το πρόβλημα είναι ότι θα πάει στην διαπραγμάτευση με την «ρετσινιά» ότι στο ξενοδοχείο Four Seasons στη Ντόχα διαμένει ο ηγέτης της Χαμάς, που συντόνισε την επιχείρηση της 7ης Οκτωβρίου.
Μια χώρα μικρότερη από την Ελλάδα, το Κατάρ επέζησε για τρία χρόνια από το μποϊκοτάζ των γειτόνων του στον Κόλπο, όταν η Σαουδική Αραβία διέκοψε κάθε δεσμό μαζί του κατηγορώντας τη Ντόχα ότι υποστηρίζει εξτρεμιστικές ομάδες που συνδέονται με το Ιράν.
Το ρήγμα άλλαξε την πορεία της χώρας η οποία φιλοξενεί στρατιωτικές βάσεις των ΗΠΑ και της Τουρκίας, στρέφοντας τα συμφέροντας της πέρα από το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου, την εξαμελή ομάδα στην οποία κυριαρχούν οι Σαουδάραβες και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Έτσι, σήμερα η θέση του Κατάρ είναι πιο καθοριστική από ποτέ. Εάν μάλιστα η σύγκρουση στη Γάζα επεκταθεί, το πιθανότερο είναι ότι το Ιράν θα κλείσει το στρατηγικής σημασίας Στενό του Ορμούζ, μέσω του οποίου διέρχεται το ένα πέμπτο των αποθεμάτων πετρελαίου στον κόσμο.
Αυτό θα μπορούσε να εμποδίσει το Κατάρ αλλά και τις άλλες χώρες να πουλήσουν το φυσικό τους αέριο και το πετρέλαιο, ενώ σε περίπτωση εμπλοκής και της Αιγύπτου, θα δημιουργηθεί μιας άνευ προηγουμένου κατάσταση από την Ερυθρά Θάλασσα έως και τη Διώρυγα του Σουέζ, απ όπου περνά το 12% του παγκόσμιου εμπορίου.
«Η κεντρική θέση της εξωτερικής πολιτικής του Κατάρ δεν μπορεί να αγνοηθεί», δήλωσε ο Bader Al-Saif, επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Κουβέιτ.
«Έχει σήμερα ένα ενισχυμένο «ρόλο διαμεσολάβησης» που έχει αποδειχθεί ανεκτίμητος σε πολλές από τις κρίσεις των τελευταίων ετών και αναμένεται να είναι καθοριστικός και στην Γάζα».
Η οικονομική δύναμη
Το Κατάρ, είναι ένας από τους μεγαλύτερους εξαγωγείς υγροποιημένου φυσικού αερίου στον κόσμο, το οποίο τροφοδοτεί την Ασία και την Ευρώπη. Αυτή η θέση ενισχύθηκε μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, καθώς η Ευρώπη αναζήτησε εναλλακτικές πηγές ενέργειας, με τις εισαγωγές από το Κατάρ να σημειώνουν ρεκόρ.
Λίγα έθνη είναι τόσο πλούσια και έξω από τα σύνορά τους, Το κατά κεφαλήν ακαθάριστο εγχώριο προϊόν στο Κατάρ είναι περίπου 82.000 δολάρια, υπερδιπλάσιο από αυτό της Σαουδικής Αραβίας και ισότιμο με χώρες όπως η Ελβετία, η Σιγκαπούρη και η Νορβηγία.
Οι πολίτες του Κατάρ διαθέτουν περιουσιακά στοιχεία 824 δισεκατομμυρίων δολαρίων στο εξωτερικό, που ισοδυναμεί με περίπου 2 εκατομμύρια δολάρια για κάθε πολίτη του Κατάρ.
Όλα αυτά οφείλονται στην στοιβαρή ηγεσία του 43χρονου εμίρη, Σεΐχη Ταμίμ μπιν Χαμάντ Αλ Θάνι, που ανέλαβε τον έλεγχο της χώρας το 2013 μετά την παραίτηση του πατέρα του. Υπό την ηγεσία του Αλ Θάνι, η χώρα άρχισε να χρησιμοποιεί τον πλούτο της για να αγοράσει επιρροή, επενδύοντας τόσο πολιτικά όσο και οικονομικά.
Ο Αλ Θάνι, ήταν ο πρώτος αρχηγός κράτους που επισκέφτηκε τη Γάζα από τότε που η Χαμάς ανέλαβε την εξουσία το 2007, μετά από εκλογική αναμέτρηση με την παλαιστινιακή Φατάχ. Σε εκείνη την επίσκεψη του, οι Παλαιστίνιοι πλημμύρησαν τους δρόμους με πλακάτ που έφεραν το πρόσωπό του καθώς δώρισε 400 εκατομμύρια δολάρια στη Γάζα.
«Το Κατάρ βλέπει αυτόν τον ρόλο ως μέρος της εθνικής του ασφάλειας», δήλωσε ο Αλ Σάιφ στο Πανεπιστήμιο του Κουβέιτ. «Μια ασφαλής περιοχή είναι προς το συμφέρον όλων, ειδικά των μικρών κρατών που έχουν την ικανότητα να διαδραματίσουν με επιτυχία έναν μεγάλο ρόλο όπως έχει κάνει το Κατάρ».
Όμως το Κατάρ, βρέθηκε στην αντίθετη πλευρά των ΗΑΕ σε έναν πόλεμο αντιπροσώπων στη Λιβύη και υποστήριξε τα ισλαμιστικά κινήματα σε Αίγυπτο και Τυνησία όταν αντιτάχθηκαν στα άλλα κράτη του Αραβικού Κόλπου.
Επιπλέον, έχει κατακριθεί έντονα για το Al Jazeera, ένα από τα κύρια διεθνή δίκτυα που καλύπτουν τα εξελισσόμενα γεγονότα στη Γάζα.
Το δίκτυο, που έγινε γνωστό μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 στις ΗΠΑ, βρίσκεται συχνά στο στόχαστρο ηγεμόνων του αραβικού κόσμου επειδή θίγει ζητήματα που «απαγορεύονται».
Πρόσφατα, ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Αντονι Μπλίνκεν ζήτησε από το Κατάρ να μετριάσει τη ρητορική του Al Jazeera για τον πόλεμο στη Γάζα, λέγοντας ότι πυροδοτεί την ένταση στην περιοχή καθώς το παρακολουθούν δεκάδες εκατομμύρια τηλεθεατές.
Παρά την κριτική που δέχεται το Κατάρ από τη Δύση και τους γείτονες του για τις διασυνδέσεις του με τη Χαμάς, όλοι αναγνωρίζουν ότι δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική αυτή τη στιγμή.
«Κανείς άλλος δεν μπορεί να παίξει διαπραγματευτικό ρόλο όταν στην μια πλευρά είναι η Χαμάς. Παρόλα αυτά, είναι σκανδαλώδες να βλέπεις ότι οι αξιωματούχοι της Χαμάς θα διαπραγματεύονται από τα κρυσφύγετά τους στην Ντόχα» αναφέρει η Kristin Diwan, ανώτερη αξιωματούχος του Ινστιτούτου Αραβικών Κρατών του Κόλπου στην Ουάσιγκτον.
Και καταλήγει λέγοντας:
«Πολλές αραβικές χώρες θα ήταν ικανοποιημένες από την εξαφάνιση της Χαμάς από την πολιτική σκηνή - και αυτό το συγκεκριμένο χαρτί δεν είναι στα χέρια του Κατάρ».