Πρόσωπο. Κατάσταση ανάγκης. Ανακοπή. Ξαφνικά σταματά να πάλλεται η καρδιά. Σε 3-4 λεπτά το αποτέλεσμα είναι αμετάκλητο, το μόνο αμετάκλητο και βέβαιο γεγονός που θα συμβεί στη ζωή μας. Αν μέσα σ΄ αυτά τα λίγα λεπτά κάνουμε το σωστό, η εξέλιξη προς το μοιραίο σταματά. Αν κάνουμε το λάθος, η κάκιστη έκβαση ακολουθεί. Αν καθυστερήσουμε 3-4 λεπτά για να αποφασίσουμε το ορθότερο, η έκβαση θα είναι ακριβώς το ίδιο, κάκιστη. Όταν παρέλθει η έκτακτη κατάσταση, έχουμε άνεση χρόνου να συνυπολογίσουμε όλους τους φυσικούς, βιολογικούς, ψυχολογικούς, κοινωνικούς παράγοντες για να εξασφαλίσουμε για μακρό χρόνο μια ευδαίμονα ζωή. Θα εφαρμόσουμε κάποια χειρουργική (και ποια;) αντιμετώπιση ή μια συντηρητική (και ποια;) αγωγή; Αφού ο γιατρός εκθέσει στον άρρωστο τις επιστημονικές δυνατότητες, αυτός θα αποφασίσει. Η εφαρμογή της δικής του απόφασης είναι η προϋπόθεση για την ευδαιμονία του.
Κοινωνία. Κατάσταση ανάγκης. Πόλεμος (ή άλλη εξίσου επείγουσα κατάσταση). Η σωστή αντίδραση σώζει. Η λανθασμένη αντίδραση οδηγεί στον όλεθρο. Η καθυστέρηση στη λήψη απόφασης είναι εξίσου ολέθρια. Αυτή η λογική καθορίζει τις πολιτικές αποφάσεις μας.
Η δημοκρατία, που ιδανικά σημαίνει ότι οι αρχές κληρώνονται (Αριστοτέλης), είναι το μόνο πολιτικό σύστημα που μπορεί να οδηγήσει στην κοινωνική και προσωπική ευδαιμονία. Σημαίνει όμως μια χρονοβόρα διαδικασία, που είναι λανθασμένη αντίδραση σε μια κατάσταση ανάγκης. Τότε απαιτούνται τάχιστες λήψεις αποφάσεων. Η εφαρμογή τους δεν εξασφαλίζει καλή έκβαση, αλλά η μη τάχιστη απόφαση είναι σχεδόν βέβαιο πως οδηγεί σε κακή έκβαση. Αυτό σημαίνει πως σε μια έκτακτη κατάσταση απαιτείται ένα πολιτικό σύστημα που να εξασφαλίζει τη δυνατότητα άμεσης λήψης αποφάσεων και εφαρμογή τους, δηλαδή ένα ολοκληρωτικό σύστημα, μια μοναρχία. Αυτή έχει τη μεγαλύτερη δυνατή αποτελεσματικότητα. Αντίθετα, σε μια ήρεμη κατάσταση η δημοκρατία είναι το πρέπον σύστημα, εφόσον αποσκοπούμε στην ευδαιμονία. Λέγοντας ευδαιμονία εννοώ ότι η πολιτεία εξασφαλίζει τις προϋποθέσεις για να κάνει καθένας ό,τι θέλει με μόνο περιορισμό το να μην εμποδίζει τους άλλους να κάνουν κι αυτοί ό,τι θέλουν.
Η επίκληση της ανάγκης για αποτελεσματικότητα μιας κυβέρνησης, ενώ η κατάσταση είναι ομαλή, αποτελεί ψευτοδίλημμα. Οι τελευταίες εκλογές έδειξαν ότι ένα κόμμα εξασφάλισε περίπου 41% των ψήφων όσων ψήφισαν. Επειδή όμως η αποχή του συνόλου των πολιτών ήταν περίπου 39%, στο σύνολό τους αυτές οι ψήφοι είναι μόνο 25% περίπου του συνόλου. Με την απλή αναλογική που ίσχυσε, με τις ψήφους που πήρε το κόμμα, εξασφαλίζει 48% των εδρών. Αν ίσχυε η ενισχυμένη αναλογική που υπήρχε στις προηγούμενες εκλογές, ο αριθμός των βουλευτών θα έφθανε το 62% των εδρών.
Φυσικό ερώτημα. Εφόσον δεν βρισκόμαστε σε πόλεμο, ούτε σε άμεση απειλή πολέμου ούτε σε οικονομική κρίση ούτε σε άλλη επείγουσα κατάσταση, πόσο αναγκαίο είναι ένα έντονα αποτελεσματικό σύστημα; Η ενισχυμένη αναλογική που θα ακολουθήσει σε λίγες εβδομάδες, αν το εκλογικό σώμα δώσει τις ίδιες ψήφους, θα προσφέρει ισχύ 62% μέσα στη βουλή, το σώμα δηλαδή που νομοθετεί, ενώ η πραγματική βούληση των πολιτών θα είναι μόνο 25%.
Η κραυγαλέα αυτή διάσταση ανάμεσα στη βουλή και στην πραγματικότητα δρομολογεί ενδεχόμενες ανεξέλεγκτες καταστάσεις. Η σύμπτωση βουλής και κοινωνίας, όπως σε μια δημοκρατία, όπου οι βουλευτές επιλέγονται με κλήρωση από το λαό, δημιουργεί αναμφισβήτητα δυσκολίες στη λήψη αποφάσεων, στην ψήφιση νόμων. Απαιτεί εξαντλητικές διαβουλεύσεις μεταξύ κυβέρνησης και βουλευτών και των τελευταίων μεταξύ τους, στην οποίαν όμως δεν έχομε την κατάλληλη ”κουλτούρα”. Η παιδεία όμως αποκτάται μόνον με έναν τρόπο, κάνοντας κάτι, λαθαίνοντας και διορθώνοντας. Αν δεν εφαρμοστεί δημοκρατία, ποτέ δεν θα έχουμε δημοκρατική κουλτούρα και το να βαφτίζουμε δημοκρατία το ολιγαρχικό σύστημά μας δεν διορθώνει την κατάσταση. Όπως κάποιοι μοναχοί τον καιρό της νηστείας βάφτιζαν το κρέας ψάρι και το έτρωγαν.
Η κυβέρνηση από μια μειοψηφική πλειοψηφία (το μεγαλύτερο κόμμα χωρίς να υπερβαίνει το 50% της προτίμησης του λαού) είναι δύσκολη, αλλά όχι αδύνατη στη δημοκρατία. Κι αυτό διότι στην ολιγαρχία η αντιπολίτευση είναι οργανωμένη σε κόμματα, ενώ η κληρωμένη βουλή δεν είναι. Οργάνωση σε κόμματα σημαίνει ότι οι αντίστοιχοι βουλευτές πρέπει να εναντιώνονται στην κυβέρνηση, αλλιώς θα υποστούν δυσβάστακτες πειθαρχικές κομματικές ποινές. Οι κληρωμένοι βουλευτές είναι αδέσμευτοι άλλοτε να συμφωνούν και άλλοτε να διαφωνούν με τις κυβερνητικές προτάσεις, αλλά και να αλλάζουν γνώμη.
Από την άλλη, αν διατηρηθεί η διαφορά μεταξύ μέγιστης πλειοψηφίας στη βουλή και ελάχιστης συναίνεσης στην κοινωνία, όπως με την ενισχυμένη αναλογική (ή οποιοδήποτε άλλο πλειοψηφικό σύστημα), οι αντιπαραθέσεις θα γίνονται όχι με λεκτικά επιχειρήματα στη βουλή, αλλά με συνθήματα και πράξεις στο δρόμο, στις διαδηλώσεις. Ο λαός θα κατηγορείται για απειθαρχία, απουσία παιδείας κλπ και θα αντιμετωπίζεται με κατασταλτικά μέτρα, στα οποία μπορεί να υπάρχουν θύματα τόσο από τους διαμαρτυρόμενους πολίτες όσο και από τους αστυνομικούς ή ακόμη και από άσχετα άτομα (το έχομε δει).
Οι πολιτικοί μας, ιδίως προεκλογικά, αμιλλώνται μεταξύ τους σε υποσχέσεις παροχών προς τους ψηφοφόρους και κανένας τους δεν έχει αντίρρηση. Μάλλον υπερθεματίζουν. Όμως, λέει μια, κινέζικη νομίζω, παροιμία, αν θέλεις να χορτάσεις έναν πεινασμένο, δώσ΄ του ένα ψάρι να φάει· αν θες να μην ξαναπεινάσει, μάθε τον να ψαρεύει. Δεν άκουσα καμιά σοβαρή πρόταση γι΄ αυτό το θέμα. Από την άλλη αμιλλώνται μεταξύ τους να αποδείξουν πόσο διεφθαρμένα είναι τα πρόσωπα των αντίπαλων κομμάτων. Φοβούμαι πως όλοι έχουν δίκιο. Πολλοί από τους αντιπάλους όλων είναι διεφθαρμένοι.
Παράλληλα σκέφτεται κανένας και τις σχέσεις μας με τα ξένα κράτη. Αυτές υπαγορεύουν δεσμεύσεις πάνω από τις συνταγματικές επιταγές μας. Οι μεγάλοι οργανισμοί που μετέχομε (κυρίως, ΕΕ, ΝΑΤΟ, ξένες στρατιωτικές βάσεις) είναι τέτοιοι που αφενός δεν μπορούμε να απαλλαγούμε απ΄ αυτούς, αφετέρου τους έχομε ανάγκη, καθώς, η στήριξή μας πάνω τους μας έχει απογυμνώσει από τη δυνατότητα στοιχειώδους αυτοδυναμίας στον οικονομικό και αμυντικό τομέα. Γι΄ αυτές τις σχέσεις δεν άκουσα καμιά προεκλογική πρόταση. Όποτε είχα ακούσει παλιά προεκλογικά τέτοιες, δεν εφαρμόστηκαν μετεκλογικά είτε εκόντας είτε άκοντας, με βαριές ποινικές συνέπειες (π.χ. εμφύλιος πόλεμος, δικτατορία, εθνική Κυπριακή συμφορά). Καλά έκαναν όλοι και δεν τις έθιξαν.
Ωστόσο, κάθε παραπέρα βύθισή μας σε μεγαλύτερο προστατευτισμό οφείλει να βρίσκεται κάτω από τον έλεγχο του δήμου, καθώς δημιουργεί υποχρεώσεις για τα δισέγγονά μας. Εξουσιοδοτώντας ενλευκώ ένα κόμμα μια στιγμή κάθε το πολύ 4 χρόνια δεν εξασφαλίζει σύμπτωση λαϊκής βούλησης και βούλησης της κυβέρνησης. Αναρωτιέμαι τι προτιμώ στην ειρήνη, σταθερότερη κυβέρνηση ή πιο ευδαίμονα κοινωνία;
Δημήτρης Αντ. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com