Τι σχέση έχει άραγε το κλίμα με την υγεία μας; Πόσο ευάλωτοι είμαστε λόγω της ατμοσφαιρικής ρύπανσης;
Η κλιματική αλλαγή που παρατηρείται σε παγκόσμιο επίπεδο επηρεάζει σημαντικά πολλά από τα ζητήματα που σχετίζονται µε την υγεία και την ευημερία των λαών της Γής και αυτό γιατί το κλίμα και οι καιρικές συνθήκες αποτελούν σημαντικούς παράγοντες που επηρεάζουν την ανθρώπινη υγεία. Πρόκειται δηλαδή, για µια πραγματικά υπολογίσιμη επίδραση στην υγεία μας και όχι ένα lifestyle θέμα, αν και συχνά δεν λαμβάνεται υπόψη, αφού οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν ότι η προσωπική τους υγεία εξαρτάται κατά κύριο λόγο από την κληρονομικότητα, τις διατροφικές συνήθειες και γενικότερα τον τρόπο ζωής και συμπεριφοράς τους καθώς την ύπαρξη ενός αξιόπιστου και εξελιγμένου συστήματος υγείας.
Αυτό που θέλουμε να τονίσουμε είναι ότι οι περιβαλλοντικές αλλαγές, εκτός από τη μεγάλη και κύρια απειλή της δημιουργίας μη βιώσιμης κατάστασης για όλους τους κατοίκους αυτού του πλανήτη στο – ίσως όχι και τόσο μακρινό – μέλλον, ήδη γνωρίζουμε πως ευνοούν την εμφάνιση και εξάπλωση πολλών μολυσματικών (καθώς επίσης και μη μολυσματικών) ασθενειών, είτε από άνθρωπο σε άνθρωπο είτε μέσω ‘ενδιάμεσων οργανισμών- ξενιστών’, όπως είναι διάφορα είδη ζώων.
Διαβάστε επίσης: Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος: Μηνύματα, ευχολόγια και ο θερμότερος Μάιος όλων των εποχών
Για την κλιματική αλλαγή οι ειδικοί εδώ και δεκαετίες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου και μιλούν για τις μελλοντικές επιπτώσεις που θα έχει για την Γη και το μέλλον της ανθρωπότητας. Για αυτό και έχουν γίνει πολλές συσκέψεις και έχουν υπογραφεί πολλά πρωτοκόλλα για το περιβάλλον με πιο γνωστά το πρωτόκολλο του Κιότο που τέθηκε σε ισχύ το 2005 και πρόσφατα την Διάσκεψη του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή το 2015.
Επίσης, πολλές προσωπικότητες αναδείχθηκαν λόγω των θέσεών τους υπέρ της προστασίας του περιβάλλοντος, όπως ο Αλ Γκόρ που έχει λάβει μάλιστα το 2007 Νόμπελ Ειρήνης για τις δράσεις του υπέρ του κλίματος σε παγκόσμιο επίπεδο ενώ πρόσφατα έγινε γνωστή και η νεαρή ακτιβίστρια Γκρέτα Τούνμπεργκ καθώς και πολλοί άλλοι λιγότερο ή περισσότερο επώνυμοι, οι οποίοι με τις δράσεις τους προσπάθησαν και προσπαθούν να επηρεάσουν την ανθρώπινη συμπεριφορά απέναντι στο κλίμα αλλά και την συμπεριφορά των κρατών και των μεγάλων επιχειρήσεων επίσης.
Παρά τις προσπάθειες περιορισμού της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της περιβαλλοντικής καταστροφής που συντελείται εδώ και δεκαετίες τα μέτρα αυτά μέχρι στιγμής έχουν αποφέρει σχετικά μικρές βελτιώσεις, στην πλειοψηφία τους μέσω μείωσης φόρων ή μέσω περιορισμένης επιδότησης «πράσινων αλλαγών».
Ποιος θα περίμενε όμως πως ένας ιός θα έφερνε μια «βίαιη», αλλά για πολλούς απαραίτητη, αλλαγή στην παραγωγή ρύπων από κατανάλωση καυσίμων και στην μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης; Αυτό έγινε στα πλαίσια του «γενικού κλειδώματος» ή αλλιώς «lockdown» που επιβλήθηκε σε πάνω από 1 δισεκατομμύριο ανθρώπους στα σπίτια τους στην προσπάθεια αναχαίτισης της πανδημίας από τον ιό SARS-CoV-2. To lockdown αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε διάφορα στάδια εφαρμογής σε πολλές περιοχές του πλανήτη, ανάλογα με την τοπική εξάπλωση του ιού.
Για ποιο λόγο έγινε αυτή η μίνι κλιματική αλλαγή; Ο λόγος ήταν πως με το γενικό lockdown περιορίστηκε στο ελάχιστο η κίνηση των μηχανοκίνητων οχημάτων και κατά συνέπεια και των ρύπων που εκπέμπουν, η βιομηχανική παραγωγή πολλών χωρών μειώθηκε στο ελάχιστο, επίσης περιορίστηκε η ζήτηση για πετρέλαιο ενώ εκατοντάδες αεροπλάνα ανά τον κόσμο είναι καθηλωμένα στα αεροδρόμια.
Έτσι, παρατηρούμε σε πρόσφατα δημοσιευμένες έρευνες πολλών χωρών, όπως ΗΠΑ, Ισπανία, Ινδία, Βραζιλία και Κίνα πως τα ποσοστά μονοξειδίου του άνθρακα (CO), μονοξειδίου του αζώτου (NO), διοξειδίου του αζώτου (NO2) και όζοντος (O3), μεταξύ άλλων, ήταν σε μεγάλο ποσοστό μειωμένα συγκριτικά με την ίδια εποχική περίοδο των προηγούμενων τεσσάρων, τουλάχιστον, ετών.
Ενδεικτικά αναφέρουμε την έρευνα της Βραζιλίας στην αστική περιοχή της μεγαλούπολης του Σαν Πάολο όπου υπήρξε δραστική μείωση στο NO (έως −77,3%), NO 2(έως −54,3%), και CO (έως −64,8%) κατά την διάρκεια του μερικού κλειδώματος σε σύγκριση με τον πενταετή μηνιαίο μέσο όρο τον προηγούμενων αντίστοιχων μηνών της έρευνας.
Ταυτόχρονα, έχουν προσπαθήσει πολλοί επιστήμονες να δημιουργήσουν κλιματολογικά μοντέλα μετάδοσης του ιού SARS-CoV-2, αναλύοντας τις συνθήκες θερμοκρασίας και υγρασίας κατά την διάρκεια της εξέλιξης της πανδημίας και με τελικό σκοπό να φτιάξουν μοντέλα πρόβλεψης της διασποράς του ιού σε μία ή περισσότερες περιοχές πριν αυτή συμβεί.
Ο ιός όμως συνεχίζει να μας εκπλήσσει, δυστυχώς όχι ευχάριστα. Όπως ήταν αναμενόμενο, δικαίωσε το όνομά του ως κορωναϊός και ΄χειμωνιάτικος ιός’ και εμφάνισε μεγάλη μεταδοτικότητα και διασπορά κατά τη διάρκεια του χειμώνα σε πολλές χώρες του βορείου ημισφαιρίου, δυστυχώς και με μεγάλο αριθμό θανάτων. Επιπρόσθετα όμως, παρά τις ελπίδες περί του αντιθέτου, φαίνεται ότι οι ‘αντίθετες με τη φύση του’ κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν σε ‘πιο ζεστές’ χώρες και περιοχές του κόσμου μπορούν μόνο λίγο να τον φρενάρουν, όπως τουλάχιστον δείχνουν τα δεδομένα αυτή τη στιγμή.
Τις τελευταίες ημέρες, παρακολουθούμε τα νεώτερα της εξάπλωσης του ιού σε διάφορες περιοχές του πλανήτη, με σημαντικές κλιματολογικές διαφορές μεταξύ τους (Ρωσία, Βόρεια και Νότια Αμερική, περιοχές της Αφρικής, αραβική χερσόνησο, Ινδία και Ινδονησία, μεταξύ άλλων). Μέχρι αυτή τη στιγμή, συνολικά έχει καταγραφεί νόσηση για περίπου 5,5 εκατομμύρια άτομα στον πλανήτη σε όλες τις ηπείρους ενώ έχουν αποβιώσει περίπου 350.000 άνθρωποι, δηλαδή ο ιός είναι ακόμη ένα ή και δύο βήματα μπροστά από μας σε αρκετά πεδία. Από την άλλη πλευρά, τώρα τον γνωρίζουμε πολύ καλύτερα από ό,τι λίγους μήνες πριν και υπάρχουν αρκετά επιτυχημένα παραδείγματα τοπικού ελέγχου της πανδημίας, περιλαμβανομένης της Ελλάδας.
Πρέπει να επισημανθεί εδώ πως μια καθαρά «περιβαλλοντική» ανάγνωση της πανδημίας θα ήταν κάτι το επιφανειακό διότι οι θετικές αλλαγές στην ατμοσφαιρική ρύπανση που προαναφέραμε σχετίζονται κυρίως με την απότομη παύση της οικονομικής ζωής σε πολλές χώρες του κόσμου, κάτι που, από την άλλη πλευρά, ενέχει τον σοβαρό κίνδυνο μιας ακόλουθης, μικρότερης ή μεγαλύτερης, οικονομικής κρίσης. Στην περίπτωση αυτή, αν δεν γίνει ‘ορθή’ διαχείριση, αυτή μπορεί να εξελιχθεί σε κοινωνική κρίση.
Και κάτι άλλο: έχουμε πολύ δρόμο ακόμη μπροστά μας ώστε οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας να μπορέσουν να αντικαταστήσουν ένα ικανό μέρος της παγκόσμιας κατανάλωσης ενέργειας έτσι ώστε να επιτευχθεί μια πραγματικά σημαντική μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης χωρίς να χρειάζεται ένα «lockdown» για να έχουμε κάποιες ημέρες πιο καθαρό και υγιεινό αέρα.
«Το περιβάλλον δεν χρειάζεται κάποιον ιό για να σωθεί αλλά ευσυνείδητους ανθρώπους που θα το προστατεύουν για τους εαυτούς τους, για τα παιδιά τους και για όλους τους έμβιους οργανισμούς και μικροοργανισμούς που αποτελούν τη Γη μας.»
Κλείνοντας, όπως λέει και η παροιμία, θα λέγαμε ότι όπως «ένας κούκος δεν φέρνει την Άνοιξη» έτσι και «ένας ιός δεν μπορεί να φέρει την επιθυμητή κλιματική αλλαγή».
Συγγραφείς
1.Μαχμούτ Αμπντέλ Ρασούλ, ειδικευόμενος ιατρός εσωτερικής Παθολογίας, Νοσοκομείο Θείας Πρόνοιας ‘Η Παμμακάριστος’ : ιδέα για το άρθρο και συγγραφή
2.Αγγελική Χασουράκη, ειδικευόμενη ιατρός εσωτερικής Παθολογίας, Νοσοκομείο Θείας Πρόνοιας ‘Η Παμμακάριστος’ : κριτική ανάγνωση του άρθρου
3.Ιωάννης Μπαραμπούτης, Παθολόγος-Λοιμωξιολόγος, Διευθυντής Ε.Σ.Υ., Νοσοκομείο Θείας Πρόνοιας ‘Η Παμμακάριστος’ : ιδέα για το άρθρο, επίβλεψη συγγραφής και επιστημονικού μέρους.