Η μάχη για τη βόρεια Λωρίδα της Γάζας φαίνεται να έχει σχεδόν τελειώσει, με την παλαιστινιακή ισλαμιστική οργάνωση Χαμάς να έχει χάσει τον έλεγχό της και τις ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις (IDF) να βρίσκονται κοντά σε αυτό που εκλαμβάνεται ως ολοκλήρωση της πρώτης φάσης του πολέμου, ως στόχος του οποίου έχει παρουσιαστεί η καταστροφή της Χαμάς.
Οι IDF φαίνονται πρακτικά να ελέγχουν τη βόρεια Γάζα μετά από εβδομάδες σφοδρών βομβαρδισμών και χερσαίων επιχειρήσεων. Η Χαμάς, που ήταν στην εξουσία από το 2007, έχει δεχτεί βαριά πλήγματα- ωστόσο υπάρχουν σημαντικές προκλήσεις όσον αφορά στην «επόμενη ημέρα»: Το πρώτο και πιο άμεσο ζήτημα είναι προφανώς η αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης: Στον νότο βρίσκεται πλέον το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της Λωρίδας της Γάζας, άνω των 2 εκατ., και ροή της ανθρωπιστικής βοήθειας από την Αίγυπτο είναι μικρή, με ελλείψεις τροφίμων, νερού και καυσίμων, ενώ καταφθάνει και ο χειμώνας.
Άλλο ένα πολύ σημαντικό ζήτημα είναι οι επόμενες εξελίξεις στα πεδία των μαχών: Στον νότο πιθανότατα δεν έχουν διαφύγει μόνο άμαχοι, μα και μαχητές και στελέχη της Χαμάς, ενώ δεν έχουν βρεθεί ακόμα κορυφαία μέλη της ισλαμιστικής οργάνωσης, όπως ο Γιαχία Σινουάρ και ο Μοχάμαντ Ντέιφ, που εκτιμάται πως κρύβονται στις δαιδαλώδεις σήραγγες κάτω από την πόλη της Γάζας, μαζί με άλλους μαχητές της Χαμάς. Οι ισραηλινές δυνάμεις θα περάσουν εβδομάδες καταστρέφοντας εισόδους σε σήραγγες και ψάχνοντας ενόπλους και όπλα στον βορρά- ωστόσο, όπως υπογραμμίζεται σε σχετικό δημοσίευμα του Economist, κάποια στιγμή το Ισραήλ θα πρέπει να ασχοληθεί και με τον νότο.
Ως προς το νοσοκομείο Σίφα, η επιχείρηση του ισραηλινού στρατού είναι ακόμα σε εξέλιξη, με τις ισραηλινές δυνάμεις να πραγματοποιούν έρευνες και να παρουσιάζουν, όπλα και διάφορα είδη εξοπλισμού της Χαμάς που βρέθηκαν εκεί, όπου θεωρείται ότι βρίσκεται σημαντικό αρχηγείο της οργάνωσης. Ωστόσο δεν βρέθηκε ούτε η ηγεσία της οργάνωσης, ούτε όμηροι, ενώ οι περισσότεροι Παλαιστίνιοι που είχαν καταφύγει εκεί έχουν απομακρυνθεί. Το βόρειο τμήμα της Γάζας είναι σε μεγάλο βαθμό ρημαγμένο πλέον, ενώ στο νότιο ο πληθυσμός έχει υπερδιπλασιαστεί πάνω σε έναν μήνα, κάτι που θα ασκούσε πολύ μεγάλη πίεση στις βασικές υπηρεσίες ακόμα και χωρίς τον αποκλεισμό της Γάζας. Ακόμα και με το Ισραήλ να επιτρέπει τη διέλευση ανθρωπιστικής βοήθειας μέσω της Αιγύπτου, οι ελλείψεις σε τρόφιμα, φάρμακα και καύσιμα είναι τεράστιες. Επίσης, την κατάσταση αναμένεται να δυσχεράνουν ακόμα περισσότερο οι καιρικές συνθήκες, καθώς ο Δεκέμβριος και ο Ιανουάριος κατά κανόνα είναι ψυχροί και υγροί στη Γάζα.
Στο μεταξύ, οι ισραηλινές δυνάμεις δεν έχουν άλλη επιλογή από το να είναι μεθοδικές και αργές όσον αφορά στις επιχειρήσεις τους στη βόρεια Γάζα: Με συνοδεία τεθωρακισμένων, σκυλιών και ομάδων κατεδαφίσεων στρατιώτες πηγαίνουν από κτίριο σε κτίριο ψάχνοντας όπλα και εισόδους σηράγγων. Αξιωματικός εξήγησε στον Εconomist πώς είναι η διαδικασία: Τα ύποπτα κτίρια πλήττονται από τεθωρακισμένα ή πολεμικά αεροσκάφη, και μετά ελέγχονται από στρατιώτες με σκυλιά και ειδικούς σε εκρηκτικά. Η είσοδος σε σήραγγες δεν επιτρέπεται, ενώ βρίσκονται συνέχεια νέες είσοδοι.
Σύμφωνα με το δημοσίευμα, όπλα και εκρηκτικά που έχουν μείνει πίσω σε κτίρια δείχνουν ότι οι μαχητές της Χαμάς απομακρύνθηκαν εσπευσμένα, και είναι άγνωστο πού διέφυγαν. Κάποιοι εκτιμάται πως κρύβονται στις σήραγγες, ενώ άλλοι μπορεί να πήγαν στον νότο ή στο κέντρο της πόλης της Γάζας. Στο μεταξύ, οι έλεγχοι σε κτίρια συνεχίζονται με εντατικούς ρυθμούς, ωστόσο η στρατιωτική ηγεσία του Ισραήλ γνωρίζει πως δεν θα είναι σε θέση να δράσει στον νότο με τον ίδιο τρόπο που το έκανε στον βορρά. Κατά τον Economist, σχεδιάζεται μια πιο «ευέλικτη» επιχείρηση, ωστόσο ακόμα και έτσι θα παρεμποδίζεται η παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας και θα υπάρχουν διεθνείς αντιδράσεις, που ήδη αυξάνονται, με αραβικές – μουσουλμανικές χώρες να απαιτούν να σταματήσουν οι συγκρούσεις και δυτικές κυβερνήσεις να δέχονται και αυτές μεγάλη πίεση σχετικά με μια κατάπαυση πυρός.
Όσον αφορά στη Χαμάς, αυτή τη στιγμή δεν είναι σε θέση να κυβερνά, ενώ ενδέχεται να έχει χάσει και την εμπιστοσύνη αυτών που κυβερνούσε, καθώς ο πόλεμος άρχισε με την τρομοκρατική της επίθεση στο νότιο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου. Από την άλλη, πάντα ήταν δύσκολο να αξιολογηθεί η κοινή γνώμη στη Γάζα: Η Χαμάς κυβερνούσε απολυταρχικά- οι τελευταίες εκλογές ήταν το 2006. Σύμφωνα με τον Economist, πολλοί Παλαιστίνιοι φαίνονται να είναι οργισμένοι με την οργάνωση, με σκηνές οργής στη νότια Γάζα εναντίον μελών της, που προσπαθούσαν να εκμεταλλευτούν τις ιδιότητές τους για να αποφύγουν ουρές για τρόφιμα και νερό. Ωστόσο, στην άλλη πλευρά, σίγουρα οι Παλαιστίνιοι της Γάζας δεν βλέπουν θετικά το Ισραήλ.
Οι προτάσεις για μετά τον πόλεμο
Μεταξύ των προτάσεων που έχουν υποβληθεί είναι μια ανανεωμένη Παλαιστινιακή Αρχή όπου θα κυριαρχεί η Φάταχ, που ελέγχει τη Δυτική Όχθη, για να επιστρέψει στη Γάζα. Ωστόσο o Ισραηλινός πρωθυπουργός, Μπενιαμίν Νετανιάχου, έχει αντιτεθεί στην επιστροφή της Παλαιστινιακής Αρχής στη Γάζα, σε κάτι που εκλαμβάνεται ως ιδιαίτερα σημαντικό ρήγμα μεταξύ της κυβέρνησής του και των ΗΠΑ για την «επόμενη ημέρα», καθώς οι ΗΠΑ επιθυμούν τη Γάζα και την κατεχόμενη Δυτική Όχθη υπό τον έλεγχο της Παλαιστινιακής Αρχής και όχι υπό ισραηλινή κατοχή. Ο Νετανιάχου είπε πως το Ισραήλ θα διατηρήσει «έλεγχο ασφαλείας» στη Γάζα για όσο χρειαστεί και ότι θα έπρεπε να υπάρξει «κάτι άλλο». Σκοπός φαίνεται να είναι η πλήρης αποστρατιωτικοποίηση της Λωρίδας της Γάζας, και η εξάλειψη των σηράγγων και των όπλων σε αυτήν, καθώς και της δυνατότητας παραγωγής τους- με το Ισραήλ να διατηρεί τη δυνατότητα να στέλνει δυνάμεις στη Γάζα όποτε απαιτείται για την αντιμετώπιση κάποιας απειλής. O πρόεδρος του Ισραήλ, Ισαάκ Χέρτσογκ, σε συνέντευξή του στους Financial Times, είπε ότι το Ισραήλ δεν μπορεί να αφήσει κενό στη Γάζα και θα έπρεπε να διατηρήσει μια «πολύ ισχυρή δύναμη» στον θύλακα στο προσεχές μέλλον για να αποτρέψει μια επανεμφάνιση της Χαμάς.
Όπως σημειώνεται σε ανάλυση του Guardian, από πλευράς της η ίδια η Φάταχ δεν εμφανίζεται ιδιαίτερα πρόθυμη να αναλάβει τη διακυβέρνηση της Γάζας αντικαθιστώντας τη Χαμάς χωρίς κάποιον ξεκάθαρο πολιτικό ορίζοντα, καθώς φοβάται πως θα μπορούσε να θεωρηθεί συνεργάτης και υποχείριο του Ισραήλ και των ΗΠΑ.
«Αν αποσυρθούμε, ποιος θα αναλάβει; Δεν μπορούμε να αφήσουμε κενό. Πρέπει να σκεφτούμε ποιος θα είναι ο μηχανισμός, υπάρχουν πολλές ιδέες που ρίχνονται στον αέρα», είπε ο Χέρτσογκ στους FT- προσθέτοντας πως «κανείς δεν θέλει να μετατραπεί αυτό το μέρος, η Γάζα, ξανά σε βάση τρομοκρατών». Επίσης, πρόσθεσε πως θεωρεί ότι οι ΗΠΑ και «οι γείτονές μας στην περιοχή» θα έχουν κάποια εμπλοκή εκεί μετά το τέλος της σύγκρουσης.
Άλλη πρόταση είναι κάποια πολυεθνική λύση. Ο Αιγύπτιος πρώην πρέσβης Αμπντεραχμάν Σαλαχελντίν, πχ, είχε προτείνει να μπει στη Γάζα μια πολυεθνική δύναμη και να συγκεντρώσει όλο τον οπλισμό των παλαιστινιακών οργανώσεων. Κατά τον ίδιο, μια τέτοια δύναμη θα παρέμενε για ένα μεταβατικό διάστημα δύο ετών, μέχρι τη δημιουργία και προετοιμασία μιας παλαιστινιακής αστυνομικής δύναμης. Μια τέτοια αποστολή θα έπρεπε να έχει και τη στήριξη του ΟΗΕ- ωστόσο, όπως υπογραμμίζεται στην ανάλυση του Guardian, είναι άγνωστο κατά πόσον το Ισραήλ θα δεχόταν μια ειρηνευτική δύναμη του ΟΗΕ, δεδομένων των ψυχρών του σχέσεων με τα Ηνωμένα Έθνη. Ως εκ τούτου, θα μπορούσε να υπάρξει κάποια ad hoc πολυεθνική δύναμη, ενδεχομένως με κάποιο αραβικό στοιχείο/ χαρακτήρα.
Όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα του Foreign Policy ειδικοί υποδεικνύουν έναν ενδεχόμενο συνασπισμό αραβικών κρατών- ενδεχομένως χωρών που έχουν υπογράψει τις Συμφωνίες του Αβραάμ για την εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ- για να λειτουργήσει ως μεταβατική δύναμη για να καλυφθεί το κενό στη Γάζα με υποστήριξη από τις ΗΠΑ, την ΕΕ και τον ΟΗΕ. Ωστόσο άλλες αραβικές χώρες, αν και δεν θα αποκλειόταν να είναι θετικές στο να χρηματοδοτήσουν την ανοικοδόμηση της Γάζας (που από μόνη της είναι ένα γιγαντιαίων διαστάσεων εγχείρημα), θα ήταν άγνωστο κατά πόσον θα δέχονταν να στείλουν στρατεύματα για να ελέγξουν και αστυνομεύσουν την περιοχή. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν έχει προτείνει επέκταση του ρόλου του συνασπισμού κατά του Ισλαμικού Κράτους, ωστόσο αυτή η ιδέα δεν έχει κερδίσει έδαφος. Επίσης, σύμφωνα με έγγραφο που είδε το Politico, η Γερμανία έχει παρουσιάσει την ιδέα να πάρουν τα Ηνωμένα Έθνη τον έλεγχο της Γάζας μετά τον πόλεμο, ωστόσο τόσο οι Παλαιστίνιοι όσο και κάποιοι διπλωμάτες της φαίνονται να εκφράζουν σοβαρές αμφιβολίες σχετικά με τη βιωσιμότητα μιας τέτοιας ιδέας. Πάντως η πρόταση του Βερολίνου παρουσίαζε πέντε σενάρια, μεταξύ των οποίων – πέραν αυτού του ΟΗΕ- η κατάληψη της Λωρίδας της Γάζας από το Ισραήλ και η ανάληψη ελέγχου από την Παλαιστινιακή Αρχή ή την Αίγυπτο. Όσον αφορά στο σενάριο του ΟΗΕ, για το Βερολίνο σημαίνει μια «διεθνοποίηση της Γάζας υπό την ομπρέλα των Ηνωμένων Εθνών (και περιφερειακών εταίρων)» με μια «προσεκτικά οργανωμένη μετάβαση» προς μια παλαιστινιακή αυτοδιοίκηση, «ιδανικά» μέσω εκλογών και «σε συνδυασμό με έναν διεθνή συνασπισμό που παρέχει την απαιτούμενη ασφάλεια». Ωστόσο σημειώνεται πως κάτι τέτοιο θα απαιτούσε τεράστιο πολιτικό κεφάλαιο και χρηματοδότηση.
Σε κάθε περίπτωση, κάθε συζήτηση για την «επόμενη ημέρα» χωρίς να έχει υπάρξει κατάπαυση του πυρός παραμένει θεωρητική- ενώ, όπως σημειώνεται στην ανάλυση στον Guardian, πολλά θα εξαρτηθούν και από το πώς θα διαμορφωθεί η ισραηλινή πολιτική σκηνή. Η στήριξη προς τον Μπενιαμίν Νετανιάχου φαίνεται να έχει πέσει πολύ, και αν αλλάξει κάτι στην ισραηλινή κυβέρνηση, αυτό πιθανώς θα επηρέαζε και τις προοπτικές/ πιθανότητες για κάποια μεταβατική πολυεθνική επιλογή.