Η πολυαναμενόμενη ουκρανική αντεπίθεση άρχισε, φαίνεται να εξελίσσεται αργά δε, ενώ λίγες ημέρες πριν διεθνές σοκ προκάλεσε η ανταρσία του Γεβγκένι Πριγκόζιν και της Wagner, με τους μισθοφόρους του μέχρι πρότινος «έμπιστου» του προέδρου Πούτιν να προελαύνουν προς τη Μόσχα- μέχρι, τουλάχιστον την ακύρωση της στάσης κατόπιν συμφωνίας με τον Πριγκόζιν, με τη διαμεσολάβηση του Λευκορώσου προέδρου Λουκασένκο.
Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, το «τοπίο» ενός πολέμου που εξαρχής χαρακτηρίστηκε από παραδοξότητες και απρόσμενες εξελίξεις διαμορφώνεται ακόμα πιο περίεργο. Στα πεδία των μαχών η Ρωσία βρίσκεται σε άμυνα, αλλά η Ουκρανία δεν φαίνεται, ακόμα τουλάχιστον, να επιτυγχάνει κάποια αποφασιστικής σημασίας νίκη. Παράλληλα, το Κρεμλίνο μπορεί να προωθεί το αφήγημα πως η Ρωσία είναι προετοιμασμένη και πρόθυμη για έναν μεγάλης διάρκειας πόλεμο και ικανή να αντέξει περισσότερο από την Ουκρανία και τη Δύση, μα η ανταρσία του Πριγκόζιν (ο οποίος εδώ και καιρό ήταν σε δριμύτατη αντιπαράθεση με το ρωσικό υπουργείο Άμυνας, το οποίο κατηγορούσε για διαφθορά και ανικανότητα) δημιουργεί ερωτήματα σχετικά με το πόσο «ακλόνητο» και ικανό να αντέξει σε βάθος χρόνου είναι το σύστημα που έχει δομηθεί γύρω από το Κρεμλίνο και τον πρόεδρο Πούτιν.
Η Dr. Μαρίνα Μιρόν, αμυντική/ στρατιωτική αναλύτρια στο Defence Studies Department του King’s College London, μιλά στη HuffPost Greece, δίνοντας απαντήσεις (ή, τουλάχιστον, εκτιμήσεις, δεδομένης της ρευστότητας της όλης κατάστασης και πολλών εκ των «παικτών» της) σχετικά με το τι συμβαίνει στο μέτωπο, αλλά και στο ευρύτερο πλαίσιο της σύγκρουσης- προβαίνοντας και σε εκτιμήσεις σχετικά με τα πιθανά σενάρια τέλους (ή «τέλους») του πολέμου.
HuffPost Greece: Πώς αξιολογείτε την πρόοδο της ουκρανικής αντεπίθεσης;
Μαρίνα Μιρόν: Μέχρι τώρα η πρόοδος είναι μάλλον ανάμεικτη. Είναι πολύ δύσκολο για τις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις να διεισδύσουν στο σύστημα άμυνας (echelon defence) της Ρωσίας. Οπότε, από αυτή την άποψη, δεν υπάρχει επιτυχία σε αυτή την κατεύθυνση. Οι Ουκρανοί προσπαθούν να κινηθούν προς διαφορετικές κατευθύνσεις, έτσι ώστε να μην αποκαλύψουν πού θα είναι το κύριο χτύπημα, και έτσι είχαν πολύ μεγαλύτερη επιτυχία στην ανάκτηση μικρών οικισμών πχ κοντά στο Τόκμακ, για να δουν πώς θα ήταν δυνατόν να εκμεταλλευτούν πιθανές αδυναμίες στις ρωσικές άμυνες. Έχουμε δει επίσης κάποιες κινήσεις γύρω από την Αβντίβκα και τη Μαριΐνκα, μα επίσης έχουμε αναφορές για κινήσεις ρωσικών δυνάμεων το Σβάτοβε και την Κρεμίνα, και προελάσεις εκεί. Οπότε αυτή τη στιγμή είναι πολύ δύσκολο να κρίνουμε, επειδή η αντεπίθεση εξελίσσεται πολύ αργά, λόγω αυτών των δυσκολιών, προφανώς λόγω της ρωσικής άμυνας, καθώς και του ότι η Ουκρανία δεν έχει αεροπορική ισχύ. Αυτός είναι ένας πολύ περιοριστικός παράγοντας για τις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις.
Πώς βλέπετε να εξελίσσεται ο πόλεμος από εδώ και πέρα, λαμβάνοντας υπόψιν την ουκρανική αντεπίθεση και την κρίση της Wagner;
Για να είμαι ειλικρινής δεν πιστεύω ότι θα υπάρξουν ουσιώδεις αλλαγές όσον αφορά στην πολεμική προσπάθεια. Η Wagner είναι σχεδιασμένη για συγκεκριμένες επιχειρήσεις/ αποστολές στο πεδίο της μάχης, κυρίως επιθετικές- όπως, για παράδειγμα, την κατάληψη του Μπαχμούτ. Η Wagner ήταν ένα εργαλείο εξωτερικής πολιτικής για το Κρεμλίνο- έχει χρησιμοποιηθεί και στη Συρία (και αλλού).
Ωστόσο η Wagner έχει αποσυρθεί από την Ουκρανία εδώ και έναν μήνα. Και ό,τι και αν έχει συμβεί έκτοτε, και από την έναρξη της αντεπίθεσης, έχει συμβεί χωρίς τη Wagner, οπότε δεν μπορούμε να πούμε ότι η Wagner παίζει κάποιον κρίσιμο ρόλο αυτή τη στιγμή- ενώ επίσης η Ρωσία είναι στην άμυνα τώρα, οπότε θα δούμε τι θα συμβεί. Άλλωστε δεν γνωρίζουμε εάν οι μαχητές της Wagner θα υπογράψουν συμβόλαια με το υπουργείο Άμυνας και θα επιστρέψουν στην Ουκρανία, επίσης δεν ξέρουμε αν ο Πούτιν στείλει κάποιον άλλον, όπως τον Καντίροφ και το τάγμα Αχμάτ στην Ουκρανία, για να καλύψει το κενό που δημιουργείται όσον αφορά στις επιθετικές δυνατότητες. Δεν ξέρουμε πώς θα εξελιχθεί αυτό- υπάρχουν πολλοί παράγοντες, όπως το πώς θα εξελιχθεί η αντεπίθεση των Ουκρανών, αν θα είναι επιτυχής. Συνήθως μια αντεπίθεση ακολουθείται από μια αντεπίθεση από την άλλη πλευρά, οπότε όταν συμβεί αυτό δεν ξέρουμε αν ο Πούτιν θα στείλει κάποιον- ίσως κάνει πάλι επιστράτευση. Όλα αυτά είναι «στον αέρα», υπάρχουν πολλές πιθανότητες, αλλά μπορεί να ειπωθεί με βεβαιότητα ότι ο πόλεμος θα διαρκέσει πολύ. Οι Ρώσοι γνωρίζουν ότι η Κριμαία είναι στρατηγικά σημαντική, όπως και το κομμάτι της Ουκρανίας που έχουν υπό την κατοχή τους, ειδικά η Ζαπορίζια. Θα διασφαλίσουν πως δεν θα το βάλουν κάτω χωρίς σκληρή μάχη, κάτι που σημαίνει ότι θα κάνουν όσο πιο δύσκολο γίνεται για τους Ουκρανούς να ανακτήσουν χαμένα εδάφη.
Ως προς τη Wagner και τον Πριγκόζιν: Τι σημαίνει η κρίση της Wagner για τον πόλεμο εν γένει; Πώς τον επηρεάζει, από στρατιωτικής και πολιτικής άποψης;
Όπως είπα, δεν παίζει στα αλήθεια πολύ ρόλο στον πόλεμο. Από πολιτικής άποψης...δεν πιστεύω πως η Wagner κατάφερε να προσελκύσει στήριξη από πλευράς των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων. Έκλεισε συμφωνία με τον Λουκασένκο, απέσυρε τους μαχητές του, γύρισαν πίσω και θα είναι σε εξορία στη Λευκορωσία. Δεν ξέρουμε αν είπε κάτι ο Λουκασένκο, ίσως απειλήθηκε η Wagner, ίσως υπήρξαν απειλές από την FSB, υπάρχουν πολλές θεωρίες. Δεν ξέρουμε τι συνέβη στα αλήθεια και τι είδους παρασκηνιακές συνομιλίες είχαν.
Δεδομένων αυτών, δεν πιστεύω ότι από πολιτικής άποψης ότι επλήγη το γόητρο του Πούτιν per se, επειδή οι στρατιώτες έμειναν πιστοί στον Πούτιν και δεν ακολούθησαν τη Wagner. Η Wagner είχε 25.000 άνδρες. Ήταν στρατιωτικά αδύνατον (για τον Πριγκόζιν) να κάνει οτιδήποτε θα μπορούσε να θεωρηθεί απόπειρα πραξικοπήματος – αντ’αυτού ήταν κάτι που η Wagner ήθελε να ξεκαθαρίσει με το υπουργείο Άμυνας, ήθελε (ο Πριγκόζιν) “δικαιοσύνη”, και ακόμα κι έτσι δεν προσέλκυσε και πολλή στήριξη, ούτε από άλλους ολιγάρχες και άλλες ιδιωτικές στρατιωτικές εταιρείες όπως τους Τσετσένους του Καντίροφ- δεν τους άρεσε η προσέγγιση της Wagner ως προς την επίλυση των ζητημάτων με τις ένοπλες δυνάμεις. Οπότε θεωρώ πως το τρόπος που το έλυσε ο Πούτιν, με όσο το δυνατόν λιγότερη αιματοχυσία γινόταν, ενίσχυσε την εξουσία του. Έδειξε τις δυνατότητες που έχει, και όποιος πίστευε ότι θα μπορούσε να αγγίξει τον Πούτιν ή το υπουργείο Άμυνας είδε πλέον ξεκάθαρα πως ο Πούτιν είναι ακόμα στην εξουσία και έχει αρκετά εργαλεία στη διάθεσή του για να καταστείλει οποιαδήποτε εξέγερση.
Μα δεν πιστεύω ότι ήταν εξέγερση per se, και, ξανά, όσον αφορά στον στρατό, δεν πιστεύω αυτή τη στιγμή πως θα έχει επιπτώσεις στο πεδίο της μάχης. Οι στρατιώτες που βρίσκονται στη ρωσική πλευρά δεν πληρώνονται για να σκέφτονται ή να έχουν πολιτική άποψη, μα για να ακολουθούν εντολές, δεδομένου και του τρόπου με τον οποίο λειτουργούν οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις. Φυσικά μπορεί να προκάλεσε για λίγο μια σύγχυση, μα δεν νομίζω ότι θα αλλάξει ουσιωδώς κάτι.
Πώς βλέπετε τα πράγματα για τον Πριγκόζιν από εδώ και πέρα; Τι θα έπρεπε να αναμένουμε από αυτόν και για αυτόν;
Πολύ δύσκολα, επειδή για τον Πούτιν ο Πριγκόζιν ήταν ένας έμπιστος σύμμαχος και με αυτή την κίνηση προφανώς «διέβη τον Ρουβίκωνα». Πιστεύω ότι είχε την προστασία του Πούτιν για ένα διάστημα, όταν μιλούσε αρνητικά για το υπουργείο Άμυνας. Το ενδιαφέρον είναι πως κατηγόρησε το υπουργείο Άμυνας για την αποτυχία στην Ουκρανία, για την αποτυχία της πρώτης φάσης του πολέμου. Στην πραγματικότητα δεν ήταν το υπουργείο Άμυνας, μα με αυτόν τον τρόπο απευθυνόταν προς τον Πούτιν, μη λέγοντας πως έφταιγαν ο Πούτιν και η FSB που μπήκαν σε πόλεμο. Είναι πολύ ενδιαφέρων ο τρόπος με τον οποίο διατύπωνε τα πάντα. Φοβόταν πως η Wagner θα διαλυόταν, και ήθελε να επιτύχει κάποια ανακωχή. Δεν ξέρουμε σε τι βαθμό θα διαλυόταν η Wagner. Είδαμε επίσης τον επικεφαλής της να δημιουργεί ολόκληρο δράμα στο Μπαχμούτ, όταν έλεγε ότι δεν είχε πυρομαχικά και ότι θα αποσυρόταν από το Μπαχμούτ, για να κάνει στροφή 180 μοιρών την επόμενη ημέρα. Οπότε θα είναι πολύ ενδιαφέρον να δούμε πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα. Δεν πιστεύω ότι αποτελούσε στα αλήθεια κίνδυνο για τον Πούτιν, ωστόσο τον εξόργισε, όπως φάνηκε και από αυτά που είπε δημόσια (ο Πούτιν).
Ο Πριγκόζιν κάποια στιγμή μπορεί να εξοντωθεί, μα αυτή τη στιγμή δεν θα ήταν πολύ επωφελές για τον Πούτιν να κάνει κάτι τέτοιο. Θα μπορούσαν επίσης να υπάρχουν κάποιες επιλογές χρήσης του από τον Πούτιν- θα μπορούσε να τον στείλει ξανά στην Ουκρανία, όπου θα μπορούσε να σκοτωθεί από τους Ουκρανούς και το πρόβλημα να λυθεί μόνο του, θα μπορούσε να τον στείλει στην Αφρική, όπου η Wagner επιχειρεί ακόμα- για αυτό δεν θα ήταν σοφό να τον ξεφορτωθεί άμεσα, επειδή θα μπορούσε και πάλι να είναι χρήσιμος, παρά τα όσα συνέβησαν. Νομίζω πως θα μπορούσαμε και πάλι να δούμε τον Πριγκόζιν να ενεργεί για λογαριασμό του Πούτιν και του Κρεμλίνου, μα δεν πιστεύω ότι θα τραβήξει το ίδιο ενδιαφέρον από τα ΜΜΕ- πιστεύω πως αυτή του η πράξη θα τον κάνει να σωπάσει για λίγο. Βεβαίως, με τον Πριγκόζιν ποτέ δεν μπορείς να ξέρεις, οπότε ίσως κάνω λάθος.
Πώς και πότε βλέπετε να τελειώνει ο πόλεμος;
Πολύ δύσκολο να τελειώσει ο πόλεμος. Δεν πιστεύω ότι θα λάβει τέλος σύντομα, επειδή οι εμπλεκόμενοι, η Ρωσία και η Ουκρανία, θέλουν να διαπραγματεύονται από θέση ισχύος. Οπότε, από αυτή την άποψη, βλέπουν το μέλλον της Ουκρανίας μέσα από διαφορετικά «πρίσματα», τα οποία είναι ασύμβατα. Ως εκ τούτου θα χρειαστεί πολλή διπλωματική δεξιοτεχνία από κάποιον «απ’έξω» για να συμφωνηθεί κατάπαυση πυρός. Ανάλογα με το πώς θα πάει η αντεπίθεση, τώρα- θα μπορούσε να πάει άσχημα για την Ουκρανία, αυτή είναι μια πιθανότητα, αν η Ουκρανία σταματήσει να λαμβάνει υποστήριξη από τη Δύση. Οπότε αν η Ρωσία μπορούσε να περιμένει κάτι τέτοιο, τα πράγματα θα μπορούσαν να καταλήξουν με την ίδια να ελέγχει το Ντονμπάς, να ελέγχει μέρος της ουκρανικής επικράτειας.
Εάν η αντεπίθεση επιτύχει...νομίζω πως ακόμα και αν οι Ρώσοι αποσυρθούν, και πάλι θα προσπαθήσουν να υπονομεύσουν τον έλεγχο που θα ασκούν οι ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις σε αυτές τις περιοχές, εάν καταφέρουν να τις ανακτήσουν. Αυτό σημαίνει πως υπάρχει ενδεχόμενο πολύ χαμηλότερου επιπέδου βίας στην περιοχή και κάποιου είδους αντάρτικου εκεί, που δεν θα «σβήνει»- πιθανώς κάτι παρόμοιο με τη Συρία, με κάποιου είδους διαπραγματεύσεις να διεξάγονται παράλληλα. Υπάρχουν πολλά διαφορετικά σενάρια...μα νομίζω πως αυτό με τα χαμηλά επίπεδα βίας θα ήταν μάλλον ένα από τα πιθανότερα.