Στις 1η Ιουνίου το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε νομοσχέδιο στο οποίο ορίζονται οι ευθύνες των ιδιωτικών εταιρειών έναντι της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του περιβάλλοντος. Το νομοσχέδιο αυτό αποτελεί μέρος της νέας ευρωπαϊκής οδηγίας, στην οποία οι εταιρείες υποχρεούνται να μεριμνούν για την αποφυγή αρνητικού αποτυπώματος και επιπτώσεων των δραστηριοτήτων τους στο περιβάλλον, δημιουργώντας ένα νέο κριτήριο πρόσβασης στην ευρωπαϊκή αγορά.[1]
Τα ζητήματα αυτά είχαν οριστεί από σχετικό ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, το 2021, στο οποίο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα έχει την υποχρέωση να εντοπίζει τους τομείς παραγωγής και οικονομίας που προβαίνουν σε παραβιάσεις, όπως και οι ίδιες οι επιχειρήσεις είναι αναγκαίο να ελέγχουν, για τον ίδιο σκοπό, την αλυσίδα των δραστηριοτήτων τους.[2]
Με αυτόν τον τρόπο, η Ευρωπαϊκή Ένωση δίνει μια νέα κατεύθυνση στην λειτουργία της οικονομίας της αγοράς, ενισχύοντας τους περιβαλλοντικούς παράγοντες. Δεν αρκεί μόνο τα κράτη-μέλη να ακολουθούν τους ευρωπαϊκούς κανόνες, αλλά δίνεται μια ολιστική προσέγγιση των ευθυνών και των υποχρεώσεων όλων των φορέων. Τα τελευταία χρόνια, τα περιβαλλοντικά ζητήματα έχουν αναδειχθεί σε υψηλό επίπεδο στον δημόσιο διάλογο. Ολοένα και συχνότερα παρουσιάζεται ο όρος περιβαλλοντικά δικαιώματα, και αφορούν την αλληλεπίδραση του περιβάλλοντος με την άσκηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, είτε αφορά φυσικές καταστροφές ή ανθρωπογενείς παρεμβάσεις. Οι επιπτώσεις μιας φυσικής/οικολογικής καταστροφής μπορούν να βάλουν κατά δικαιωμάτων όπως το δικαίωμα στην στέγη, στην υγεία, αλλά και η υποβάθμιση της ποιότητας της ζωής.
Η νομική παράμετρος της προστασίας του περιβάλλοντος ορίζεται μέσω των διεθνών συνθηκών. Η Διακήρυξη της Στοκχόλμης του 1972 αναφέρεται ως η πρώτη διεθνής σύμβαση που θεσμοποίησε τα ζητήματα που αφορούν τα περιβαλλοντικά δικαιώματα και την διεθνή προστασία τους. Το διεθνές περιβαλλοντικό δίκαιο είναι το νομικό πλαίσιο ενός συστήματος κανόνων και αξιών που αντιστοιχεί στα περιβαλλοντικά δικαιώματα.
Σύμφωνα με τον εγκληματολόγο Angus Nurse(2020), η βασική ιδέα του περιβαλλοντικού δικαίου αφορά την υποχρέωση της προστασίας του περιβάλλοντος και η εκτεταμένη περιβαλλοντική ζημία πρέπει να είναι υποκείμενη σε κάποιου είδους κύρωση. Το επιχείρημα αυτό έρχεται να προστεθεί στην κατανόηση του τρόπου λειτουργίας ενός κράτους, αλλά και στην επικαιροποίηση του διεθνούς δικαίου. Έτσι, οι παραβιάσεις που αφορούν την ελλιπή προστασία του περιβάλλοντος, ή δραστηριότητες που μολύνουν και μπορούν να οδηγήσουν σε μια καταστροφή, είναι αντικείμενο μιας κατοχυρωμένης νομολογίας. Στα ευρωπαϊκά δικαστικά όργανα έχουν ήδη διεξαχθεί δίκες για υποθέσεις που αφορούν τα περιβαλλοντικά δικαιώματα πολιτών. Η νέα αυτή οδηγία θα εντείνει τον υποχρεωτικό χαρακτήρα της λήψης αποφάσεων από τα κράτη-μέλη για την προστασία του περιβάλλοντος.
Σε επίπεδο διεθνών οργανισμών, έχει εδραιωθεί μια σειρά από προγράμματα και πολιτικές πρακτικές σχετικές με την προστασία του περιβάλλοντος, που επικαιροποιούνται ανάλογα με τις εκάστοτε συνθήκες. Το United Nations Environment Programme (UNEP) χαρακτηρίζεται ως η εδραιωμένη παγκόσμια αρχή σε σχέση με τα περιβαλλοντικά δικαιώματα. Όπως αναφέρεται στην επίσημη ιστοσελίδα του, συνεργάζεται με δημόσιους και ιδιωτικούς δρώντες, αλλά και με οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Ορισμένους από τους στόχους που έχει θέσει είναι η αποκατάσταση της τρύπας του όζοντος, η προστασία της θαλάσσιας βιοποικιλότητας, και η προώθηση προγραμμάτων πράσινης οικονομίας.
Συνεπώς, η νέα νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης θέτει το περιβαλλοντικό δίκαιο μέρος της συνολικής πολιτικής διακυβέρνησης. Η προστασία του περιβάλλοντος δεν αποτελεί μόνο ένα πολιτικό αφήγημα, ή μια προειδοποίηση για το μέλλον, αλλά μια οδηγία που πρέπει να ενσωματωθεί στα κράτη-μέλη. Ο σκοπός είναι το ευρωπαϊκό δίκαιο να εναρμονιστεί με τα διεθνή πρότυπα, όσον αφορά την προστασία του περιβάλλοντος, και ο χώρος της ευρωπαϊκής κοινότητας να υλοποιεί την πλήρη άσκηση των περιβαλλοντικών δικαιωμάτων. Ωστόσο, παραμένει το ερώτημα για το χρονικό διάστημα που θα ενσωματωθεί η νέα οδηγία στα κράτη-μέλη, αλλά και ποιοί τομείς θα επηρεαστούν.
Παραπομπή
1,2. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. “P9_TA(2021)0073, Εταιρική δέουσα επιμέλεια και εταιρική λογοδοσία.” Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 10ης Μαρτίου 2021 που περιέχει συστάσεις προς την Επιτροπή σχετικά με την εταιρική δέουσα επιμέλεια και την εταιρική λογοδοσία (2020/2129(INL)).