Σε μια γειτονιά της Αθήνας, στην Καισαριανή, η Ελένη σημειώνει με στυλό πάνω στους λογαριασμούς ποιος μπορεί να πληρωθεί τώρα και ποιος «πάει για τον άλλο μήνα». Στην αγορά της πόλης, ο Γιάννης κοιτάει το μαγαζί του και ζυγίζει αν θα αντέξει έναν ακόμη χειμώνα. Την ίδια μέρα, στα δελτία ειδήσεων, η Ελλάδα εμφανίζεται με ανάπτυξη 2,1%. Τι λείπει από αυτή την εικόνα; Ότι ο μισθός φτάνει μέχρι τις 20 και μετά αρχίζει η αγωνία.
Η Ελένη, 38 ετών, εργάζεται σε λογιστήριο. Ο άντρας της, ο Μάριος, δουλεύει σε εταιρεία courier. Έχουν δύο παιδιά, στο δημοτικό.
«Την πρώτη εβδομάδα του μήνα πληρώνουμε ενοίκιο, ρεύμα, νερό, τη δόση του καταναλωτικού. Τη δεύτερη, σούπερ μάρκετ και βενζίνη. Στην τρίτη αρχίζουμε τις περικοπές. Στην τέταρτη απλώς ελπίζουμε να μη συμβεί κάτι απρόοπτο», λέει η Ελένη.
Ο μισθός του Μάριου έχει αυξηθεί ονομαστικά, αλλά όχι όσο οι τιμές. «Τον τελευταίο χρόνο, κάθε φορά που πάω στο σούπερ μάρκετ, αφαιρώ κάτι από τη λίστα. Στην αρχή ήταν τα “έξτρα”. Τώρα κόβω και από τα βασικά. Κρέας αγοράζουμε μια φορά την εβδομάδα. Τα παιδιά έχουν μάθει να μην ζητάνε πολλά. Αυτό δεν το λες κανονική ζωή».
Ρωτάμε την Ελένη αν αισθάνεται ότι ζει σε μια χώρα που «αναπτύσσεται».
«Αν δεν το πείτε εσείς στα κανάλια, εγώ δεν έχω τρόπο να το καταλάβω. Στο σπίτι, στη γειτονιά, στις τσέπες μας, δεν βλέπουμε ανάπτυξη. Βλέπουμε μόνιμη πίεση».
«Το μαγαζί έχει γίνει χόμπι πολυτελείας»
Ο Γιάννης, 52 ετών, έχει μικρό μαγαζί με είδη σπιτιού σε συνοικία της Θεσσαλονίκης.
«Παλιά, με ένα καλό Σάββατο, έβγαινε ο μήνας. Τώρα και τα Σάββατα είναι “νεκρά”. Ο κόσμος κοιτάζει, ρωτάει τιμή και φεύγει. Κάνει τα βασικά του ψώνια στο σούπερ μάρκετ ή στο ίντερνετ», περιγράφει.
Τα έξοδα τρέχουν: «Μόνο το ρεύμα και το ενοίκιο να βάλεις, έχουμε φτάσει σε νούμερα που θα ταίριαζαν σε μαγαζί στο κέντρο. Εγώ είμαι σε γειτονιά. Οι εισφορές, οι φόροι, η προκαταβολή… Το μαγαζί έχει γίνει χόμπι πολυτελείας. Αν δεν είχα και τη γυναίκα μου να δουλεύει, θα το είχα κλείσει».
Πώς ακούγεται στα δικά του αυτιά η «ανάπτυξη 2,1%»;
«Ίσως να υπάρχει για τους μεγάλους, για όσους παίρνουν δουλειές από το κράτος, για τις αλυσίδες. Για μένα; Η δική μου “ανάπτυξη” είναι να καταφέρω να πληρώσω τον ΦΠΑ χωρίς να πάρω δανεικά».
«Η ανάπτυξη είναι άνιση – γι’ αυτό δεν τη νιώθουν οι πολλοί»
Ο οικονομολόγος Νίκος Παπαδόπουλος εξηγεί στη HuffPost τι κρύβεται πίσω από το φαινομενικό παράδοξο.
«Η αύξηση του ΑΕΠ προκύπτει από πολλούς παράγοντες: επενδύσεις, τουρισμός, κατασκευές, δημόσια έργα. Όταν αυτοί οι τομείς πάνε καλά, η χώρα εμφανίζει ανάπτυξη. Αυτό όμως δεν σημαίνει αυτομάτως ότι βελτιώνεται η ζωή όλων», λέει. Και προσθέτει:
«Αν η ανάπτυξη προέρχεται κυρίως από μεγάλες επιχειρήσεις και projects, αν οι μισθοί αυξάνονται πιο αργά από τις τιμές και αν οι ανισότητες παραμένουν, τότε η πλειονότητα της κοινωνίας δεν θα “νιώσει” την ανάπτυξη. Θα τη βλέπει μόνο ως τίτλο σε site».
Τον ρωτάμε γιατί κλείνουν μικρές επιχειρήσεις σε μια «αναπτυσσόμενη» οικονομία.
«Γιατί η ανάπτυξη δεν μοιράζεται ομοιόμορφα. Οι μικρομεσαίοι έχουν να αντιμετωπίσουν υψηλό λειτουργικό κόστος, δύσκολη χρηματοδότηση και σκληρό ανταγωνισμό από αλυσίδες και πλατφόρμες. Η πίεση είναι τεράστια. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί δουλεύουν απλώς για να “κρατήσουν ανοιχτά τα φώτα”».
Ανάπτυξη χωρίς αίσθηση ασφάλειας
Κοινός παρονομαστής σε όλες τις μαρτυρίες είναι η ανασφάλεια. Δεν είναι μόνο το «δεν φτάνουν τα λεφτά». Είναι το «δεν βλέπω φως μπροστά».
Η Ελένη το συνοψίζει με μια φράση: «Δεν θέλω να γίνουμε πλούσιοι. Θέλω απλώς να μην μετράω τις μέρες μέχρι τον επόμενο μισθό».
Ο Γιάννης λέει: «Δεν ονειρεύομαι να ανοίξω δεύτερο μαγαζί. Θέλω να μην φοβάμαι κάθε μήνα αν θα πληρώσω τον πρώτο».
Ο Νίκος Παπαδόπουλος κλείνει με μια πιο τεχνοκρατική, αλλά εξίσου ανθρώπινη διάσταση: «Μια οικονομία που αναπτύσσεται χωρίς να μειώνει ουσιαστικά τη φτώχεια και την ανασφάλεια, δεν είναι υγιής. Και, κυρίως, δεν είναι βιώσιμη. Κάποια στιγμή, η αντίφαση “ανάπτυξη από τη μια, θυμός και κούραση από την άλλη” χτυπάει την πόρτα της πολιτικής σταθερότητας».
