Το παυσίπονο ακεταμινοφαίνη ή παρακεταμόλη είναι ένα από τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται πιο συχνά κατά την εγκυμοσύνη, καθώς το λαμβάνει περίπου ο μισός πληθυσμός εγκύων παγκοσμίως.
Ωστόσο, τη Δευτέρα ο Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) ανακοίνωσε ότι θα προσθέσει μια νέα προειδοποιητική επισήμανση στο φάρμακο, επικαλούμενος μια «πιθανή σύνδεση» μεταξύ αυτισμού στα παιδιά και της χρήσης της ακεταμινοφαίνης (γνωστή και ως Tylenol στις ΗΠΑ) κατά την εγκυμοσύνη.
Ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, όμως, δεν χρησιμοποίησε τόσο επιφυλακτική γλώσσα: «Μην πάρετε Tylenol», δήλωσε επανειλημμένα σε μια πολυαναμενόμενη ανακοίνωση σχετικά με τον αυτισμό. «Πολεμήστε με κάθε τρόπο για να μην το πάρετε», πρόσθεσε.
Τα άτομα με αυτισμό εμφανίζουν διαφορές στην κοινωνική επικοινωνία και αλληλεπίδραση, και η καταγεγραμμένη συχνότητα αυτισμού έχει αυξηθεί σε ορισμένες χώρες τις τελευταίες δεκαετίες. Όμως πολλοί ερευνητές που μελετούν τον αυτισμό προειδοποιούν ότι δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα για να συσχετιστεί η ακεταμινοφαίνη με τον αυτισμό, και ότι η εστίαση σε μια τέτοια σύνδεση είναι απλώς ένας αποπροσανατολισμός.
Ο αυτισμός αυξάνεται: τι πραγματικά κρύβεται πίσω από την άνοδο;
«Δεν υπάρχουν οριστικά στοιχεία που να δείχνουν ότι η χρήση παρακεταμόλης από εγκύους προκαλεί αυτισμό, και όταν εντοπίζονται κάποιες συσχετίσεις, είναι εξαιρετικά μικρές», δηλώνει ο Τζέιμς Κιούζακ, διευθύνων σύμβουλος της Autistica, μιας βρετανικής φιλανθρωπικής οργάνωσης για την έρευνα στον αυτισμό, που είναι και ο ίδιος αυτιστικός. «Στην καρδιά αυτού του θέματος βρίσκεται η τάση των ανθρώπων να ψάχνουν απλές απαντήσεις σε πολύπλοκα προβλήματα».
Στη ανακοίνωσή του, ο υπουργός Υγείας των ΗΠΑ Ρόμπερτ Φ. Κένεντι τζ. αναγνώρισε ότι ο αυτισμός έχει πολλές πιθανές αιτίες.
Ωστόσο, ο Κένεντι, γνωστός για τις αντι-εμβολιαστικές του θέσεις, και ο Τραμπ επικέντρωσαν την προσοχή τους σε δύο άλλους πιθανούς παράγοντες που – όπως είπαν – θα μπορούσαν να σχετίζονται με τον αυτισμό: την ακεταμινοφαίνη και τα εμβόλια. Όμως δεκαετίες ερευνών έχουν επανειλημμένα καταρρίψει οποιαδήποτε επαναλαμβανόμενη σύνδεση μεταξύ εμβολίων και αυτισμού.
«Τα δεδομένα δεν υποστηρίζουν μια αιτιώδη σχέση μεταξύ ακεταμινοφαίνης ή εμβολίων και αυτισμού», δηλώνει η Σούρα Αλγουαν, από το Πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολομβίας στον Καναδά και διευθύντρια του οργανισμού PEAR-Net Society, που προωθεί την έρευνα και την υγεία των εγκύων και των εμβρύων. «Το να υποστηρίζεται το αντίθετο ενδέχεται να ενισχύσει την παραπληροφόρηση και να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη σε ασφαλείς θεραπείες και εμβολιασμούς.»
Το Nature εξετάζει τα δεδομένα για τη σύνδεση μεταξύ ακεταμινοφαίνης –που χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση του πυρετού και του πόνου– και του αυτισμού.
Πόσο ισχυρά είναι τα δεδομένα που συνδέουν τον αυτισμό με την ακεταμινοφαίνη;
Οι επιστήμονες λένε ότι οι πιο αξιόπιστες έρευνες δεν δείχνουν σύνδεση μεταξύ ακεταμινοφαίνης και αυτισμού κατά την εγκυμοσύνη. «Όσο πιο καλά ελέγχεται μια μελέτη, τόσο λιγότερο πιθανό είναι να εντοπίσει έστω και έναν μικρό κίνδυνο», λέει η Ελεν Τάγκερ Φλούσμπεργκ, ψυχολόγος που μελετά τον αυτισμό στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης, Μασαχουσέτης. «Ακόμα και τότε, μιλάμε για μια ελάχιστη συσχέτιση… Δεν θεωρούμε ότι η λήψη ακεταμινοφαίνης προκαλεί αυτισμό».
Η διερεύνηση μιας πιθανής σύνδεσης είναι δύσκολη, εξηγεί ο Βίκτορ Αχλκβιστ, επιδημιολόγος στο Ινστιτούτο Karolinska στη Στοκχόλμη και συγγραφέας ίσως της μεγαλύτερης μελέτης για το θέμα. Το φάρμακο διατίθεται χωρίς ιατρική συνταγή, οπότε μεγάλο μέρος της χρήσης του δεν καταγράφεται σε ιατρικές βάσεις δεδομένων. Έτσι, οι επιστήμονες βασίζονται σε αναφορές από τις ίδιες τις γυναίκες, οι οποίες συχνά είναι ανακριβείς.
Ακόμη μεγαλύτερο πρόβλημα αποτελούν οι συγχυτικοί παράγοντες. Οι γυναίκες που λαμβάνουν παρακεταμόλη κατά την εγκυμοσύνη συχνά έχουν χειρότερη υγεία από εκείνες που δεν την λαμβάνουν — ενδεχομένως λόγω κάποιας λοίμωξης ή υποκείμενης πάθησης. Άρα, οποιαδήποτε φαινομενική σύνδεση μπορεί να οφείλεται σε άλλους παράγοντες υγείας και όχι στο ίδιο το φάρμακο.
Αν και οι επιστήμονες προσπαθούν να προσαρμόσουν τα αποτελέσματά τους για τέτοιους παράγοντες, αυτές οι προσαρμογές «σπάνια επαρκούν», λέει ο Αχλκβιστ. Αυτός είναι ένας λόγος για τον οποίο οι μελέτες έχουν συχνά αντικρουόμενα αποτελέσματα.
Η μελέτη του Ahlqvist χρησιμοποίησε δεδομένα από σχεδόν 2,5 εκατομμύρια παιδιά που γεννήθηκαν στη Σουηδία μεταξύ 1995 και 2019, συνδυάζοντας πληροφορίες από ιατρικές συνταγές, αυτοαναφορές χρήσης από μαίες και διαγνώσεις αυτισμού. Η μελέτη έδειξε ότι περίπου 1,42% των παιδιών που είχαν εκτεθεί σε ακεταμινοφαίνη κατά την εγκυμοσύνη διαγνώστηκαν αργότερα με αυτισμό, σε σύγκριση με 1,33% των παιδιών που δεν είχαν εκτεθεί — διαφορά που χαρακτηρίστηκε «εξαιρετικά μικρή» από τον Ahlqvist.
Η ομάδα συνέκρινε επίσης αδέλφια (με την ίδια μητέρα), εκ των οποίων το ένα είχε εκτεθεί στο φάρμακο και το άλλο όχι. Εφόσον τα αδέλφια μοιράζονται γενετικά και περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά, οποιαδήποτε διαφορά μπορεί πιο αξιόπιστα να αποδοθεί στο φάρμακο. Με αυτή τη μέθοδο, δεν εντοπίστηκε καμία συσχέτιση, γεγονός που ενισχύει την άποψη ότι προηγούμενα ευρήματα ήταν αποτέλεσμα συγχυτικών παραγόντων.
Μια άλλη μεγάλη, ποιοτική μελέτη από την Ιαπωνία, που περιελάμβανε πάνω από 200.000 παιδιά και χρησιμοποιούσε παρόμοιες συγκρίσεις μεταξύ αδελφών, επίσης δεν βρήκε καμία σύνδεση μεταξύ της χρήσης ακεταμινοφαίνης και του αυτισμού.
Υπάρχουν μελέτες που βρίσκουν σύνδεση μεταξύ του φαρμάκου και του αυτισμού;
Μια ανασκόπηση μελετών που δημοσιεύθηκε τον Αύγουστο στο περιοδικό Environmental Health κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπάρχει κάποια σύνδεση. Όμως οι ερευνητές που μίλησαν στο Nature επισημαίνουν τα αντιφατικά αποτελέσματα μιας άλλης ανασκόπησης υψηλής ποιότητας, που δημοσιεύθηκε τον Φεβρουάριο και κατέληξε στο εξής: «Η ενδομήτρια έκθεση σε ακεταμινοφαίνη είναι απίθανο να αυξάνει σημαντικά τον κλινικό κίνδυνο εμφάνισης διαταραχής του αυτιστικού φάσματος.»
«Δεν υπάρχει πειστική ή στιβαρή επιστημονική απόδειξη που να δείχνει αιτιακή σχέση. Όσες μελέτες υπονοούν κάτι τέτοιο, συνήθως είναι κακοσχεδιασμένες, υποκινούμενες από κίνητρα και όχι βασισμένες σε ισχυρές μεθόδους», δήλωσε η Μονίκ Μπόθα, αναπληρώτρια καθηγήτρια κοινωνικής και αναπτυξιακής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Durham.
«Πιστεύουμε ότι η ανεξάρτητη, αξιόπιστη επιστήμη δείχνει καθαρά ότι η λήψη ακεταμινοφαίνης δεν προκαλεί αυτισμό», αναφέρει εκπρόσωπος της Kenvue Inc., εταιρείας που παράγει το Tylenol, με έδρα το Summit, New Jersey.
Με πληροφορίες από: Nature
