Ο τίτλος του παρόντος άρθρου ίσως φανεί κάπως παραπλανητικός. Τι σχέση έχει η απόπειρα δολοφονίας του εν ενεργεία ιρακινού πρωθυπουργού με τις βουλευτικές εκλογές της 10ης Οκτωβρίου;
Η ήττα των φιλοϊρανικών δυνάμεων φαίνεται να έχει φέρει πανικό στην Τεχεράνη και τους συμμάχους τους στο Ιράκ οι οποίοι βλέπουν αλ-Καντίμι ως έναν εκ των βασικών υπευθύνων για την απομάκρυνση του Ιράκ από τον «ιερό» συνασπισμό υπό την ηγεσία της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν.
Μήπως η απόπειρα δολοφονίας του Μουσταφά αλ-Καντίμι σχετίζεται με την ήττα των φιλοϊρανικών σιιτικών οργανώσεων του Ιράκ;
Ας δούμε πρώτα τα γεγονότα:
Στις 7 Νοεμβρίου ο Ιρακινός πρωθυπουργός δέχτηκε απόπειρα δολοφονίας στο σπίτι του, στην θεωρητικώς απόρθητη «Πράσινη Ζώνη» της Βαγδάτης. Η επίθεση έγινε με ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος ζωσμένο με εκρηκτικά. Ο αλ-Καντίμι φυγαδεύτηκε εγκαίρως από τις ιρακινές μυστικές υπηρεσίες, ενώ έξι άτομα της προσωπικής του ασφαλείας τραυματίστηκαν.
Σχεδόν έναν μήνα νωρίτερα, στις 10 Οκτωβρίου, οι Ιρακινοί πολίτες προσήλθαν στις κάλπες για να αναδείξουν τους 329 αντιπροσώπους τους στο κοινοβούλιο της χώρας. Οι Ιρακινοί είναι απογοητευμένοι από την κατάσταση που επικρατεί. Η φτώχεια, η διαφθορά και τα ζητήματα ασφαλείας τα οποία ακολούθησαν τον πόλεμο του 2003 έχουν οδηγήσει στην αντίληψη ότι τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει με τις εκλογές. Γι’ αυτό και στις κάλπες προσήλθε μόνο το 41,05% των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων. Στις εκλογικές περιφέρειες της ιρακινής πρωτεύουσας, μάλιστα, η συμμετοχή δεν ξεπέρασε το 34%.
Παρά την απογοήτευση, τα τελευταία δύο χρόνια παρατηρείται η αναβίωση του ιρακινού «πατριωτισμού» και «εθνικισμού».
Φυσικά, αυτός αφορά αποκλειστικά στους Σιίτες, οι οποίοι αποτελούν και το 60-65 τοις εκατό του συνολικού πληθυσμού της χώρας. Οι Σουνίτες Άραβες (≈16%) είναι αποκομμένοι από τον «εθνικό κορμό» του Ιράκ, ενώ οι Κούρδοι (≈20%) είναι και θεωρούν τον εαυτό τους ως έναν ξεχωριστό λαό ο οποίος δικαιούται να αποκτήσει το δικό του κράτος.
Στην πολυπληθή σιιτική κοινότητά του Ιράκ, λοιπόν, φαίνεται να υποχωρούν οι δυνάμεις οι οποίες θέλουν την ταύτιση του Ιράκ με το θεοκρατικό Ιράν.
Αντιθέτως, οι πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις οι οποίες επιθυμούν την πολιτική «ανεξαρτησία» του Ιράκ φαίνεται να κυριαρχούν στο νότιο τμήμα της χώρας, όπου κατοικούν οι Σιίτες.
Η αλλαγή αυτή αποτυπώνεται και στις πρόσφατες βουλευτικές εκλογές: η «Συμμαχία Φατάχ», το πολιτικό σκέλος της φιλοϊρανικής σιιτικής πολιτοφυλακής (γνωστής και ως Λαϊκές Δυνάμεις Κινητοποίησης - Ḥashd ash-Shabi), κέρδισε μόλις 17 έδρες και αποτελεί πλέον την πέμπτη μεγαλύτερη δύναμη του ιρακινού κοινοβουλίου. Το 2018, η «Συμμαχία Φατάχ» κατέκτησε την δεύτερη θέση εξασφαλίζοντας 48 έδρες.
Σε αντιδιαστολή με τους φιλοϊρανούς σκληροπυρηνικούς, το κόμμα του εξίσου σκληροπυρηνικού Σιίτη κληρικού Μοκτάντα αλ Σαντρ αναδείχθηκε πρώτη πολιτική δύναμη λαμβάνοντας 73 έδρες. Το 2018, ο συνασπισμός του κόμματος του Σαντρ με το Κομμουνιστικό Κόμμα έλαβε 54 έδρες.
Ο Σαντρ και οι οπαδοί του, είναι μεν σκληροπυρηνικοί και βαθιά θρησκευόμενοι, όμως δεν ταυτίζονται με το Ιράν. Αντιθέτως, εκπροσωπούν τον νεοσύστατο ιρακινό εθνικισμό και τάσσονται εναντίον όλων των ξένων δυνάμεων που ασκούν ή προσπαθούν να ασκήσουν επιρροή στο Ιράκ.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η αντίθεση του Σάντρ στην παραμονή των αμερικανικών στρατιωτικών δυνάμεων στο Ιράκ. Μάλιστα, από το 2003 έως το 2008, ο Σιίτης κληρικός ηγείτο μιας παραστρατιωτικής ομάδας, της Sarayat al Salam (Σαραγιάτ αλ Σαλάμ), η οποία διεξήγαγε ανταρτοπόλεμο εναντίον των αμερικανικών κατοχικών δυνάμεων στο Ιράκ.
Την ίδια αντίθεση εκφράζουν ο Σάντρ και οι οπαδοί του στην ιρανική παρουσία στην χώρα, καθώς και στην τουρκική παρουσία στο βόρειο Ιράκ. Φυσικά, η ήττα των φιλοϊρανικών δυνάμεων δεν οφείλεται αποκλειστικά στον αναδυόμενο ιδιότυπο ιρακινό εθνικισμό.
Η δολοφονία εκατοντάδων (Σιιτών στην πλειοψηφία τους) πολιτών στις διαδηλώσεις της περιόδου 2019-2021 από μαχητές της σιιτικής πολιτοφυλακής, ενδέχεται να έπαιξε και αυτή σημαντικό ρόλο στα χαμηλά ποσοστά της «Συμμαχίας Φατάχ» στις πρόσφατες εκλογές.
Όμως τι σχέση έχει ο ακομμάτιστος, γραφειοκράτης και σχετικά κοσμικός Μουσταφά αλ-Καντίμι με τους σκληροπυρηνικούς Σιίτες, φιλοϊρανούς και μη;
Τα φιλοϊρανικά κόμματα τάχθηκαν αμέσως κατά της ανάληψης της πρωθυπουργίας από τον αλ-Καντίμι , την οποία και καταψήφισαν. Το Ιράν και οι σύμμαχοί του στο Ιράκ θεωρούν τον Μουσταφά αλ-Καντίμι ως ενός εκ των υπευθύνων για την δολοφονία του Κασέμ Σολεϊμάνι και του αρχηγού της ιρακινής Kataib Hezbollah (μέλους της σιιτικής πολιτοφυλακής), Abu Mahdi al-Muhandis, από τις ΗΠΑ στις 3 Ιανουαρίου του 2020.
Οι Ιρανοί και οι σύμμαχοί τους κατηγορούν τον τότε επικεφαλής των ιρακινών μυστικών υπηρεσιών ά αλ-Καντίμι ότι γνώριζε την πρόθεση των Αμερικανών στα εξουδετερώσουν τον Ιρανό υποστράτηγο και διοικητή των αλ Κουντς.
Παράλληλα, η περισσότερο ουδέτερη εξωτερική πολιτική που ακολουθεί ο αλ-Καντίμι και η προσέγγιση με τις ΗΠΑ και, σε μικρότερο βαθμό την Ευρώπη και την Τουρκία, απομάκρυνε το Ιράκ από το Ιράν, γεγονός που έχει δυσαρεστήσει τόσο το Ιράν, όσο και τις δυνάμεις που απαρτίζουν την σιιτική πολιτοφυλακή και την «Συμμαχία Φατάχ».
Υπενθυμίζω στους αναγνώστες ότι οι περισσότερες από τις προηγούμενες κυβερνήσεις, κυρίως εκείνες των Ιμπραχίμ αλ Τζααφάρι (2005-2006), Νουρι αλ Μαλίκι (2016-2018) και Αντίλ Αμπντούλ Μάχντι (2018-2020), ακολούθησαν μια καθαρά φιλοϊρανική πολιτική και επέτρεψαν στην Φρουρά των Επαναστατών και τον Σολεϊμάνι να προχωρήσουν στην δημιουργία και την υποστήριξη παραστρατιωτικών οργανώσεων οι οποίες στην πορεία ίδρυσαν την σιιτική πολιτοφυλακή.
Αναφορικά με το κόμμα του Σάντρ αυτό δεν ταυτίζεται με τον αλ-Καντίμι αν και του έδωσε ψήφο εμπιστοσύνης τον Μάιο του 2020. Ωστόσο, στηρίζει την εξωτερική πολιτική που ακολουθεί ο εν ενεργεία πρωθυπουργός.
Ο Μουσταφά αλ-Καντίμι , κατάφερε να πετύχει αυτό που προσπαθούσαν να κάνουν πολλοί από το 2017: τον περασμένο Ιούλιο ήρθε σε συμφωνία με τις ΗΠΑ για την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Ιράκ. Ταυτόχρονα, έπαψε να ακολουθεί την ατζέντα της Τεχεράνης, γεγονός που έδωσε την εικόνα ότι το Ιράκ ακολουθεί την δική του, ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική. Αυτά ήταν δύο από τα βασικότερα αιτήματα του Σαντρ και των οπαδών του.
Τελικά ποιος προσπάθησε να δολοφονήσει τον Μουσταφά αλ-Καντίμι;
Το γεγονός ότι η επίθεση έγινε με την χρήση μη επανδρωμένου αεροσκάφους (ΜΕΑ) δεν μας βοηθά να βρούμε εκείνους που κρύβονται πίσω από αυτήν. Ακόμα και το Ισλαμικό Κράτος (Daesh) έχει χρησιμοποιήσει, στο παρελθόν, ΜΕΑ για να πραγματοποιήσει τρομοκρατικές επιθέσεις. Ωστόσο, το Daesh έχει περιορίσει τις δράσεις τους στις ανατολικές και κεντρικές επαρχίες του Ιράκ.
Την απόπειρα δολοφονίας εναντίον του Ιρακινού πρωθυπουργού την καταδίκασαν άπαντες. Από τον Μοκτάντα αλ Σαντρ και τον Ιρακινό πρόεδρο Μπαρχάμ Σάλεχ , μέχρι τον Βρετανό πρωθυπουργό Μπόρις Τζόνσον, τον Αμερικανό πρόεδρο Τζο Μπάιντεν και τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες. Την επίθεση καταδίκασε και το Ιράν.
Ποιος κρύβεται λοιπόν πίσω από την δολοφονική επίθεση εναντίον του Ιρακινού πρωθυπουργού;
Προς το παρόν, δεν υπάρχει σίγουρη απάντηση στην ερώτηση αυτή. Ωστόσο, η συντριπτική ήττα των φιλοϊρανικών δυνάμεων στις εκλογές, δεν αποκλείεται να ώθησε κάποια από τις ριζοσπαστικές φιλοϊρανικές οργανώσεις στο να προσπαθήσει να δολοφονήσει τον πρωθυπουργό ο οποίος κατηγορείται ότι απομάκρυνε την χώρα από το Ιράν.
Εξάλλου, έχει συμβεί και στο παρελθόν ορισμένες ακραίες φιλοϊρανικές οργανώσεις να δράσουν αυθαίρετα και, μάλιστα, να πραγματοποιήσουν επιθέσεις και με ΜΕΑ.
Πάντως όποιος και αν βρίσκεται πίσω από την απόπειρα δολοφονίας του Μουσταφά αλ-Καντίμι, το Ιράκ μπαίνει σε μια νέα φάση αστάθειας καθώς οι φιλοϊρανικές δυνάμεις θα προσπαθήσουν να αυξήσουν την επιρροή τους στον σιιτικό πληθυσμό του Ιράκ είτε με πολιτικά είτε παραστρατιωτικά μέσα.