«Latin Noir»: Η Λατινική Αμερική μέσα από το αστυνομικό μυθιστόρημα της

Πέντε πόλεις, πέντε συγγραφείς. Ο περουβιανός συγγραφέας Σαντιάγο Ρονκαλιόλο στην Αθήνα.
«Latin Noir»
«Latin Noir»
Ανδρέας Αποστολίδης

Από το Μπουένος Άιρες, στο Σαντιάγο, την Πόλη του Μεξικού, την Αβάνα και τη Λίμα, οι ήρωες των αστυνομικών μυθιστορημάτων -ανεξάρτητοι ντετέκτιβ, δημοσιογράφοι, εισαγγελείς- γίνονται μάρτυρες και ξεναγοί ενός κόσμου που μεταμορφώνεται ριζικά μέσα από επαναστάσεις, πραξικοπήματα, εμφύλιους πολέμους, οικονομικές κρίσεις και κοινωνικές ανατροπές.

Ο βραβευμένος σκηνοθέτης και συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων Ανδρέας Αποστολίδης ταξιδεύει στη Λατινική Αμερική για να ανακαλύψει τη ζωή και το έργο των διάσημων συγγραφέων Πάκο Ιγνάσιο Τάιμπο ΙΙ (Μεξικό), Λεονάρδο Παδούρα (Κούβα), Λούις Σεπούλβεδα (Χιλή), Σαντιάγο Ρονκαλιόλο (Περού) και Κλαούντια Πινέιρο (Αργεντινή).

Το ντοκιμαντέρ του Αποστολίδη με τίτλο «Latin Noir» διερευνά πώς αυτή η γενιά συγγραφέων οδηγήθηκε στη συγγραφή νουάρ ιστοριών μυστηρίου, σε μία προσπάθεια να αντιμετωπίσει την ωμή κρατική βία, την αυξημένη εγκληματικότητα και τις συνεχείς παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που βιώνει η Λατινική Αμερική από τη δεκαετία του 1970 μέχρι τις μέρες μας.

Μετά την παγκόσμια πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Μαϊάμι και την ελληνική πρώτη προβολή στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, το «Latin Noir» καταφθάνει στις κινηματογραφικές αίθουσες.

Την αθηναϊκή πρεμιέρα, στις 19 Ιανουαρίου στο Γαλλικό Ινστιτούτο, θα τιμήσει ο περουβιανός συγγραφέας Σαντιάγο Ρονκαλιόλο, ένας από τους πρωταγωνιστές της ταινίας. Μαζί με τον σκηνοθέτη Ανδρέα Αποστολίδη και τον γνωστό συγγραφέα αστυνομικών μυθιστορημάτων Πέτρο Μάρκαρη, μετά το τέλος της προβολής θα συνομιλήσουν με το κοινό, σε μια ανοιχτή συζήτηση με συντονίστρια την Μικέλα Χαρτουλάρη.

Η πολύχρονη μελέτη και έρευνα του Αποστολίδη για το νουάρ της Λατινικής Αμερικής συνοδεύεται και από την έκδοση ενός βιβλίου, με τίτλο «Λάτιν Νουάρ: Η Λατινική Αμερική μέσα από τους συγγραφείς και τις αστυνομικές ιστορίες τους», που κυκλοφόρησε πριν από λίγους μήνες από τις εκδόσεις Άγρα.

Το βιβλίο είναι παράγωγο της εργασίας για το ομώνυμο ντοκυμαντέρ διεθνούς παραγωγής. Οι βασικοί του εκπρόσωποι, συγγραφείς της γενιάς του 1970, έχουν αρχίσει να περνάνε στην τρίτη ηλικία, ενώ το είδος που δημιούργησαν έχει πλέον αναδειχθεί ως μια από τις πιο σημαντικές κατευθύνσεις του αστυνομικού μυθιστορήματος – μετά τον Χάμμετ και τον Τσάντλερ.

«Το μυθιστόρημα που δημιουργήθηκε νότια του Ρίο Γκράντε», συνοψίζει ο Χουάν Σαστουράιν, «είναι ποιοτικά διαφορετικό, ειδικά από εκείνο της Ευρώπης. Νότια του Ρίο Γκράντε είναι πολύ δύσκολο για τον ντετέκτιβ, για όσους επιχειρούν να αποδώσουν δικαιοσύνη, να σχετιστούν με την αστυνομία».

Οι συγγραφείς, οι πόλεις, οι ιστορίες

Μεξικό - Πάκο Ιγνάσιο Τάιμπο ΙΙ

Ο διάσημος συγγραφέας και ιδρυτής του μυθιστορήματος neopoliciaco, τοποθετεί τον μονόφθαλμο ντετέκτιβ Έκτορ Μπελασκοαράν Σέιν στην καρδιά της διαφθοράς και τους εγκλήματος στην πόλη του Μεξικού. Από κυνικός και αυτόκλητος τιμωρός, ο ήρωας του Τάιμπο αναπτύσει ένα οξύ αίσθημα δικαιοσύνης κας μας προσφέρει μια σκοτεινή, κριτική ματιά της μεξικανικής κοινωνίας.

«Δεν υπήρχε ειρηνική συνύπαρξη με αυτό το κομμάτι της κοινωνίας που κατέρρεε, μ’ εκείνη την άλλη πλευρά σου που γκρεμίζονταν. «Για έναν μονόφθαλμο, θα έπρεπε να είναι πιο εύκολο… Αρκεί να κλείσει το ένα μάτι», σκέφθηκε αλλά δεν τόλμησε ούτε καν να χαμογελάσει με το αστείο».

Στην ίδια πόλη υπό βροχή, 1989.

Κούβα - Λεονάρδο Παδούρα

Ο πιο πολυδιαβασμένος Κουβανός συγγραφέας, είναι ο δημιουργός του σκληροτράχηλου αστυνομικού Μάριο Κόντε, που έγινε γνωστός από τη σειρά «Four Seasons in Havana» στο Netflix. Κλασικός αντισυμβατικός αντιήρωας, ο Κόντε δεν έχει ψευδαισθήσεις για την κατάληξη της επανάστασης και εκφράζει την απογοήτευση μιας ολόκληρης γενιάς Κουβανών που ονειρεύτηκαν ένα διαφορετικό μέλλον.

«Εκείνα τα χρόνια περάσαμε από τον ενθουσιασμό για όσα μπορούμε να βελτιώσουμε στην απογοήτευση, διαπιστώνοντας ότι το μεγάλο όνειρο ήταν θανάσιμα άρρωστο». Ο άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά, 2009.

Χιλή - Λούις Σεπούλβεδα (1949 - 2020)

Ο Χιλιανός αγωνιστής που έγινε ένα από τους πιο διάσημους λατινοαμερικάνους λογοτέχνες, εμπνέεται από την ίδια του τη ζωή για να δώσει πνοή στον Χουάν Μπελμόντε, έναν πρώην μαρξιστή αντάρτη που βρίσκεται εξόριστος και περιθωριοποιημένος στο Βερολίνο.

«Τα βράδια ήμουν ένας διακριτικός μπράβος στο καμπαρέ Ρεγκίνα. Τι δουλειά μπορεί να κάνει ένας τύπος σαν εμένα; Τι στο διάολο μπορεί να αξίζει ένας πρώην αντάρτης σαράντα τεσσάρων ετών; Ειδικός σε σαμποτάζ, πλαστογραφία πιστοποιητικών, κατασκευή αυτοσχέδιων εκρηκτικών… διπλωματούχος στις ήττες». Όνομα ταυρομάχου, 1994.

Περού - Σαντιάγο Ρονκαλιόλο

Ο Περουβιανός συγγραφέας καταγράφει την εμφύλια βία που βιώνει η χώρα την δεκαετία του ’80, μέσα από τον εισαγγελέα Φέλιξ Τσακαλτάνα που έχει αναλάβει να εξιχνιάσει μια σειρά από φριχτούς φόνους που διαπράττουν το κράτος, αλλά και η μαοϊκή οργάνωση «Φωτεινό Μονοπάτι». Χάνοντας τα όρια μεταξύ καλού και κακού, ο ήρωας -όπως και όλη η χώρα- χάνει κάθε επαφή με τον ορθολογικό κόσμο, την τάξη και την δικαιοσύνη.

Σαντιάγο Ρονκαλιόλο
Σαντιάγο Ρονκαλιόλο
PHOTO: Daniel Mordzinski

«Ο εισαγγελέας Τσακαλτάνα έβαλε τελεία με μια έκφραση αμφιβολίας στα χείλη του. «Διεξάγουμε ένα δίκαιο πόλεμο κύριε διοικητά», είπε. «Μόνο που μερικές φορές δυσκολεύομαι να διακρίνω ανάμεσα σ’ εμάς και τον εχθρό». Κόκκινος Απρίλης, 2006.

Αργεντινή - Κλαούντια Πινέιρο

Τα θρίλερ της Πινέιρο αποτυπώνουν μια χώρα υπό κατάρρευση, καθώς η Αργεντινή οδηγείται σε χρεοκοπία το 2001. Σε μια περιφραγμένη κοινότητα έξω από το Μπουένος Άιρες, οι εύποροι ένοικοι νιώθουν ακόμα ασφαλείς. Ώσπου ένα πρωί, τρεις από αυτούς βρίσκονται νεκροί στο βάθος μιας πισίνας…

«Πολλοί από τους γείτονές μας έκαναν το λάθος να νομίζουν ότι μπορούσαν να ξοδεύουν όσα έβγαζαν, για πάντα. Και όσα έβγαζαν ήταν πολλά και έμοιαζαν αιώνια. Έρχεται όμως μια μέρα που οι βρύσες κλείνουν αν και κανείς δεν το περιμένει μέχρι να βρεθεί κάτω από το ντους και να διαπιστώσει πως δεν στάζει πια ούτε μία σταγόνα νερό.” Οι χήρες της Πέμπτης, 2005.

Προβολές σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Βόλο, Αμαλιάδα, νησιά

Το ντοκιμαντέρ θα προβληθεί στην Αθήνα 19 Ιανουαρίου, 20:00 στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών (Σίνα 31) και στις 20 εως 26 Ιανουαρίου στον Κινηματογράφο Δαναό (Λεωφ. Κηφισίας 109), στη Θεσσαλονίκη 26 έως 27 Ιανουαρίου, 19:00 (Αίθουσα Τζον Κασσαβέτης, Αποθήκη 1, Λιμάνι), τον Βόλο (Αχίλλειον Δημοτικό Κινηματοθέατρο Βόλου), την Αμαλιάδα (Cine Cinema Amaliada) και τα νησιά Αλόννησο, Αμοργό, Άνδρο, Δονούσα, Ιθάκη, Κέα, Κεφαλονιά, Κίμωλο, Κύθηρα, Μήλο, Ρόδο, Σίφνο, Σύρο και Τήνο.

Δημοφιλή