Ένα απλό όσο και ουσιαστικό ερώτημα, «Τι περιμένουμε να ακούσουμε όταν εμφανίζεται στη σκηνή η/ο σολίστ της συναυλίας;» και μία φράση - οδικός χάρτης: «Πώς το σημαντικότερο μουσικό δημιούργημα του ανθρώπινου πολιτισμού -η Συμφωνία- δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια γιγαντωμένη επεξεργασία της απανταχού λαϊκής μουσικής που όλοι αγαπάμε και κατανοούμε».
Όταν η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, η Πρώτη Ορχήστρα της χώρας, που εφέτος γιορτάζει τα 80 της χρόνια, ανακοίνωνε τον περασμένο Οκτώβριο το πρόγραμμα της περιόδου 2021 - 2022, το βλέμμα στράφηκε μοιραία στους μεγάλους αρχιμουσικούς και σολίστες, στις επετειακές συναυλίες και τα αφιερώματα. Κι όμως, το διαμαντάκι, το απόλυτο highlight, ήταν «Το Ταξίδι στο Κέντρο της Μουσικής». Μία σειρά διαδραστικών συναυλιών, που υποσχόταν να φωτίσει μέσω μίας εναλλακτικής διαδρομής όσα μας συνδέουν με τη συμφωνική μουσική. Γνωστά και άγνωστα ιστορικά στοιχεία, προσωπικές ιστορίες, κρυφοί συμβολισμοί και μοτίβα, αλλά και η μαγεία της δομής των έργων, συστήνονται εκ νέου, σε μία νέα αφήγηση στην οποία συνδιαλέγονται βίντεο, ομιλίες και μουσικές.
Με αφορμή την πρώτη συναυλία του κύκλου, 28 Ιανουαρίου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, η HuffPost συνομίλησε με τον καλλιτεχνικό διευθυντή της ΚΟΑ, Λουκά Καρυτινό.
Διεθνώς καταξιωμένος, πολυβραβευμένος, με μία πυκνή, πυκνότατη καριέρα κι ένα εξίσου ευρύ ρεπερτόριο, ο σπουδαίος αρχιμουσικός (που ανέλαβε το τιμόνι της Ορχήστρας τον Οκτώβριο του 2020, εν μέσω πανδημίας), πρόσωπο εκτός των άλλων με διοικητική εμπειρία, καθώς υπήρξε καλλιτεχνικός διευθυντής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, μιλά για τις δύο όψεις του διαδικτύου, για το ποσοστό του κοινού που ακούει συμφωνική μουσική, αλλά και για την ανάγκη να μας πάρει κάποιος από το χέρι και να μας οδηγήσει «σε ανεξερεύνητους και γοητευτικούς κόσμους».
- Πώς προέκυψε το «Ταξίδι στο Κέντρο της Μουσικής»; Ποιές σκέψεις το γέννησαν; Πώς ζυμώθηκε μέχρι να φτάσει στην υλοποίηση;
Πολλές φορές, σε συζητήσεις με τους φίλους ή σε κοινωνικές συναναστροφές, έτυχε να ερωτηθώ σχετικά με τα κρυμμένα «μυστήρια» της μουσικής. ΄Ετσι παρατήρησα πως υπάρχει μια επιθυμία σε αρκετούς να μάθουν κάτι περισσότερο για τη δομή ενός μουσικού έργου.
Αποφάσισα λοιπόν να οργανώσουμε μια σειρά συναυλιών (3 μέσα σε αυτή την καλλιτεχνική περίοδο) όπου θα παρουσιάσουμε με διαδραστικό τρόπο τρία από τα κυριότερα είδη της συμφωνικής μουσικής, το συμφωνικό ποίημα, το κοντσέρτο και τη συμφωνία.
“Οσο απομακρυνόμαστε από την «κλασική» μουσική και αφηνόμαστε στο παγκόσμιο ρεύμα της «διασκεδαστικής» μουσικής, τόσο χρειαζόμαστε κάποιον να μας πάρει από το χέρι και να μας οδηγήσει σε ανεξερεύνητους και γοητευτικούς κόσμους”
Σε στενή συνεργασία πρώτα με τον κ. Χρίστο Παπαγεωργίου, μετά με την κ. Μ. Ευθυμίου και στη συνέχεια με την κ. Κ. Ευαγγελάκου, αποφασίσαμε να ετοιμάσουμε ένα διαφορετικό είδος συναυλίας, όπου θα παρουσιάζεται το μουσικό είδος από τον κ. Παπαγεωργίου, θα εξηγείται από την κ. Ευθυμίου η ιστορική περίοδος που επηρέασε τους μουσικούς δημιουργούς και στη συνέχεια η ορχήστρα θα παίζει αποσπάσματα από επιλεγμένα έργα. Όλα αυτά με την σηνοθετική καθοδήγηση της κ. Ευαγγελάκου και παράλληλες προβολές σε μεγάλη οθόνη.
- Δηλαδή, τι να περιμένουμε από την έγκριτη όσο και δημοφιλή καθηγήτρια Ιστορίας και Αρχαιολογίας στο ΕΚΠΑ, Μαρία Ευθυμίου;
Η κ. Ευθυμίου είναι θησαυρός! Όχι μόνον για τις γνώσεις και την δράση της, αλλά και για την ευφυΐα και το συνεργατικό της πνεύμα. Στη συναυλία συμμετέχει παρουσιάζοντας το ιστορικό υπόβαθρο της πολιτιστικής και πολιτισμικής ανάπτυξης κάθε κράτους και λαού στα οποία έζησαν οι συνθέτες των έργων που θα παιχθούν.
- Η Ελλάδα δεν είναι Γερμανία, όπως γνωρίζετε καλύτερα από τον καθένα, και ως προς την προπαίδεια του κοινού στην κλασική / συμφωνική μουσική. Εάν η ΚΟΑ ήταν γερμανική ορχήστρα, ένας κύκλος όπως το «Ταξίδι στο Κέντρο της Μουσικής» θα έμοιαζε περίπου περιττός;
Όσο κι αν θεωρούμε πως η Γερμανία ή κι άλλα ευρωπαϊκά κράτη είναι πολύ «προχωρημένα» στα θέματα της συμφωνικής μουσικής, οι αριθμοί μας αντικρούουν. Δυστυχώς μόνο το 0,5 - 2,0% του πληθυσμού των λαών ακούει τη μουσική αυτή. Φωτεινή εξαίρεση το Ισραήλ όπου το ποσοστό ανέρχεται έως 5%.
Όπως είναι σαφές, υπάρχει πεδίο δόξης λαμπρόν, αν θελήσουμε να μυήσουμε τους συνανθρώπους μας στη μαγεία της συμφωνικής μουσικής, ακόμα και στην Γερμανία! ΄Οσο απομακρυνόμαστε από την «κλασική» μουσική και αφηνόμαστε στο παγκόσμιο ρεύμα της «διασκεδαστικής» μουσικής, τόσο χρειαζόμαστε κάποιον να μας πάρει από το χέρι και να μας οδηγήσει σε ανεξερεύνητους και γοητευτικούς κόσμους. Γι’ αυτό και ξεκινάμε το «Ταξίδι στο κέντρο της Μουσικής».
- Ποιά κατά την εκτίμηση σας θα είναι η ανταπόκριση; Τι θα σας κάνει στο φινάλε της πρώτης συναυλίας να πείτε «τα καταφέραμε!», να νιώσετε χαρά και ικανοποίηση;
Δυστυχώς οι οιωνοί δεν είναι ευνοϊκοί. Όταν προγραμματίσαμε την συναυλία για τις 28 Ιανουαρίου (ήταν καλοκαίρι τότε), είχαμε ελπίσει πως η πανδημία θα ήταν σε αποδρομή και ότι τα μέτρα θα είχαν αρθεί. Τώρα είμαστε σε νέα δίνη του κορονοϊού με αποτέλεσμα να έχουν πέσει τα φτερά μας. ΄Ετσι, εκείνο που θα μας δώσει θάρρος για την συνέχεια θα είναι η το δυνατόν μεγαλύτερη προσέλευση του κοινού και η επιθυμία όσων παρακολουθήσουν, να θελήσουν να ξανάρθουν στην επόμενη συναυλία του κύκλου αυτού.
- Πώς καταφέρατε να κάνετε εγκαίρως τον προγραμματισμό σε μία περίοδο τόσο μεγάλης ρευστότητας και συνεχών (παγκοσμίως) αναβολών και ακυρώσεων, όταν οι εμφανίσεις των μεγάλων καλλιτεχνών «κλειδώνουν» δύο και τρία χρόνια πριν;
Όπως σημείωσα και πριν, η άνοιξη και το καλοκαίρι του 2021, όταν ετοιμαζόταν το πρόγραμμα, εξέπεμπαν ένα κύμα αισιοδοξίας για το χειμώνα-άνοιξη του 2022. Υπήρξε διάχυτη η πεποίθηση πως τα δύσκολα πέρασαν και πως θα λειτουργούσαμε κανονικά από την νέα καλλιτεχνική περίοδο.΄Ετσι εκτός από ήδη κλεισμένες συμφωνίες που είχαμε αναβάλλει και θα μπορούσαμε τώρα να παρουσιάσουμε, δόθηκε ευκαιρία, λόγω των ματαιώσεων των προηγουμένων χρόνων, να βρεθούν καλλιτέχνες διεθνούς διαμετρήματος ελεύθεροι να συμμετάσχουν στις συναυλίες μας.
- Ο Σάιμον Ο’ Κόνορ, διευθυντής του Μουσείου Λογοτεχνίας της Ιρλανδίας, έλεγε στη HuffPost αναφερόμενος στο μέλλον των μουσείων ότι «από πολλές απόψεις είμαστε σε ανταγωνισμό διεκδικώντας τον χρόνο του κοινού μας -στην πραγματικότητα δεν μπορούμε να ανταγωνιστούμε το Netflix, αλλά ούτε το Netflix μπορεί να μας ανταγωνιστεί». Υπάρχει ανάλογος προβληματισμός για το παρόν και το μέλλον μίας μεγάλης ορχήστρας;
Όταν το ποσοστό των ακροατών μας κινείται στο 0,5% του λαού μας, η αγωνία και το χρέος για να το αυξήσουμε δεν επιτρέπει σε κανέναν μας να επαναπαυθεί. Η τρομακτική εξάπλωση του διαδικτύου και των προσφερόμενων πολιτιστικών αγαθών δια μέσου αυτού, δυσκολεύει την αποστολή μας. Από την μια πλευρά το διαδίκτυο κάνει το έργο μας πιο γνωστό, από την άλλη κάνει τους ακροατές μας πιο παθητικούς.
“Σε μια εποχή που όλα θέλουμε να γίνονται άκοπα και χαλαρά, η υποχρέωση για συνεχή προσπάθεια μοιάζει ανεφάρμοστη”
Ενώ η ζωντανή εκτέλεση της μουσικής εκπέμπει όλον τον μαγνητισμό των ήχων και «αναγκάζει» τον ακροατή να συμμετάσχει στην μουσική εμπειρία και να συλλειτουργήσει με τους μουσικούς, η διαδικτυακή εκτέλεση υστερεί απολύτως στον τομέα αυτό και καθώς είναι στο χέρι του καθενός να την παύσει ή να ελαττώσει τον ήχο της ή να κόψει την ροή της, χάνεται η συνοχή και το μεγαλείο της εκτέλεσης και του έργου. Το ανθρώπινο στοιχείο είναι τόσο απαραίτητο στην εκτέλεση της μουσικής, όχι μόνον για τους μουσικούς αλλά και για το κοινό , ώστε η ψηφιακή εκτέλεση να είναι κάποια διαφορετική και «άψυχη» προσέγγιση.
- Εάν σας ζητούσα να συνοψίσετε την επίγευση που σας άφησαν τα δύο τελευταία χρόνια σε πέντε λέξεις, ποιές θα ήταν αυτές;
Ας μην χάσουμε τον χρόνο.
- Κλείνοντας με το βλέμμα στους νέους ανθρώπους και το μέλλον, θα θέλαμε να μας πείτε δυό λόγια για έναν ιδιαίτερο ρόλο, του Δασκάλου. Διδάσκετε Διεύθυνση Ορχήστρας. Πόσο απολαμβάνετε τις ώρες της διδασκαλίας, ποιά είναι η σχέση με τους μαθητές σας;
Έχω μεγαλώσει με την πεποίθηση πως η διδασκαλία είναι ιερό κι εξέχον λειτούργημα. Ο δάσκαλος αν δεν είναι έτοιμος να μεταδώσει γνώσεις, εμπειρίες, κίνητρα κι οράματα στους μαθητές του, καλύτερα να μην αναλαμβάνει να διδάξει. Το επάγγελμα της Διεύθυνσης Ορχήστρας είναι πολύ δύσκολο. Μοιάζει πολύ απλό, αλλά χρειάζεται πολλά χρόνια μαθητείας, πληθώρα μουσικών γνώσεων και ατελείωτες ώρες διαβάσματος κι ασκήσεως. Η δουλειά μας είναι σκληρή και τα παιδιά που θέλουν να γίνουν αρχιμουσικοί πρέπει να μοχθήσουν πάρα πολύ.
Ο κόπος είναι μεγάλος και οι ευκαιρίες για την εξάσκηση του επαγγέλματος ελάχιστες. Θαυμάζω τους νέους μουσικούς που θέλουν να αναμετρηθούν με την τεράστια αυτή πρόκληση. Βρίσκομαι στο πλευρό τους για να τους καθοδηγήσω στον δρόμο της γνώσης και της κατάκτησης του επαγγέλματος. Προσπαθώ να τους πείσω πως η συνεχής μελέτη κι εξάσκηση, μαζί με την καλλιέργεια του ταλέντου τους είναι εκείνη που θα τους ανοίξει την πόρτα της επιτυχίας. Σε μια εποχή που όλα θέλουμε να γίνονται άκοπα και χαλαρά, η υποχρέωση για συνεχή προσπάθεια μοιάζει ανεφάρμοστη. Είμαι πεπεισμένος πως όποιος δεν φοβηθεί τον κόπο, θα πετύχει. Είμαι τυχερός που οι μαθητές μου αντιλαμβάνονται τις γενικές αρχές του επαγγέλματος και χτίζουν με κέφι κι ελπίδα τη σταδιοδρομία τους.
Info
Κρατική Ορχήστρα Αθηνών
Ταξίδι στο Κέντρο της Μουσικής
Το Συμφωνικό Ποίημα
28 Ιανουαρίου, 20:30
Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Αίθουσα Χ. Λαμπράκης
Μαρία Ευθυμίου, παρουσίαση
Χρίστος Παπαγεωργίου, παρουσίαση
Κατερίνα Ευαγγελάκου, σκηνοθεσία
Μουσική διεύθυνση Λουκάς Καρυτινός
Τιμές εισιτηρίων 25 ευρώ, 15 ευρώ και 8 ευρώ (εκπτωτικό)
Online αγορά ΕΔΩ.