Με αφορμή την παράσταση “Dark Romance + Edgar Allan Poe” που κάνει πρεμιέρα 6 Νοεμβρίου στο θέατρο Κνωσός και στην οποία έχει επιλέξει τα κείμενα, η Δρ. Μαρία Αθανασέκου αναλύει γιατί ο λόγος του ποιητή της ομίχλης ηχεί τόσο επίκαιρος σήμερα.
Το κείμενο αυτό ξεκινάει με έναν αφορισμό: Όποιος έχει εκλεπτύνει τις αισθήσεις του βλέπει αυτό που οι άλλοι δεν μπορούν να δουν ή το βλέπει διαφορετικά. Αυτή είναι η περίπτωση του Έντγκαρ Άλαν Πόε που είναι σήμερα πιο επίκαιρος από ποτέ.
Μας καλεί να βυθιστούμε στο όνειρο, στο φανταστικό, το φαντασιακό, το αποτρόπαιο και το εφιαλτικό, το μακάβριο, να αναμετρηθούμε με τη δύναμη της Φύσης και της δικής μας φύσης σε έναν αγώνα επιβίωσης σε μια κατάργηση του εφήμερου και της ματαίωσης. Μας καλεί να λουστούμε στα άγια ύδατα της αιώνιας αγάπης που δε λογαριάζει το θάνατο, μας καλεί να ζήσουμε αυθεντικά και να ζήσουμε μόνο τη δική μας ζωή, όχι ξένες αντανακλάσεις. Κι αν η ζωή μας χωράει έναν μεγάλο έρωτα, έστω καταραμένο, έστω εξ αποστάσεως γιατί η ψυχή της/του είναι πια στην άλλη διάσταση, έστω κι αν τον ζήσουμε συμβολικά γιατί λείπει το σώμα και έχουμε μόνο την ανάμνηση του, τότε, ας είναι έτσι.
Ο Πόε είναι παιδί του Ρομαντισμού που ξεπρόβαλε στα τέλη του 18ου αιώνα στη Δυτική Ευρώπη, αρχικά στη Μεγάλη Βρετανία και τη Γερμανία για να ταξιδέψει στη Γαλλία και την Ισπανία. Προέρχεται από τη γαλλική λέξη «ρομάν» παραπέμποντας στις μεσαιωνικές διηγήσεις για έρωτες ανάμεσα σε αυλικούς ή σε μυστηριώδη φαινόμενα, ακατέργαστα από τη λογική που αναστατώνουν το μυαλό και την καρδιά και εξάπτουν τη φαντασία.
Ο Μποντλέρ χαρακτηρίζει το Ρομαντισμό «μοντέρνα τέχνη – δηλαδή εσωτερικότητα, πνευματικότητα, χρώμα, αναζήτηση του απείρου, που εκφράζεται με όλα τα μέσα που διαθέτουν οι τέχνες».
Η ρομαντική τέχνη απεκδύθηκε τα καθαρά ρούχα του πνεύματος, τη λογική, την τάξη και γεννήθηκε μέσα από την απογοήτευση για το σύγχρονο κόσμο. Η φυγή είναι στο αίμα και τη σάρκα του Ρομαντισμού και αποτελεί το βιολογικό υλικό του μαζί με το συναίσθημα. Φυγή σε μακρινές κοινωνίες, στο παρελθόν, σε όνειρα, θεούς, φαντασιώσεις, σε σκέψεις για το θάνατο και την υπέρβασή του. Η φιλοσοφική του βάση έχει συντελέσει στο να χαρακτηριστεί «διάχυτη θρησκεία». Η «θρησκεία» του Ρομαντισμού αναζητά το θεό μέσα στον άνθρωπο, επικαλείται τα συναισθήματα και απολαμβάνει τις αισθήσεις, είναι ένα κίνημα που απευθύνεται στο σώμα περισσότερο, στα φυσικά μάτια και όχι στο μυαλό.
Τα κείμενα του Πόε, διηγήματα και ποίηση, φτάνουν στα βάθη της ψυχής, εξερευνούν τον τρόμο, τον πόνο, την απελπισία, το χαμένο έρωτα. Τον αποχωρισμό, τον προσπερνάει. Γνωρίζει τα μυστικά του τάφου, μιλάει με εικόνες, ζωγραφίζει με λέξεις, αρώματα, φως και σκοτάδι. Στη γοτθική του σκέψη ο θάνατος δεν είναι έγνοια των ζωντανών μόνο αλλά και των κεκοιμημένων. Ανησυχεί μήπως εφιάλτες ταράξουν τον ύπνο τους. Τα μάτια τους τον ακολουθούν, τα μάτια τους δεν φύγαν. Μέσα από τη θλίψη προβάλλει με χάρη η ομορφιά. Τα ρόδα, η σελήνη, το θυμίαμα της μνήμης, η ζωντανή αγάπη και ο πόθος, τα μαλλιά της που μακραίνουν ακόμη στο φέρετρο.
Το φαντασιακό και το εφιαλτικό, το σκοτεινό και το παράδοξο, ο τρόμος και η λύτρωση μέσα από την τέχνη που τα χωράει όλα, τα συγχωρεί όλα και τα καθαγιάζει, την τέχνη που φτιάχνει νέα δωμάτια στο μυαλό και την καρδιά για να βρισκόμαστε με όσους έφυγαν κι όμως είναι εδώ.
Ο λόγος του Πόε μας θυμίζει ότι η ζωή δεν έχει μόνο τις διαστάσεις που της δίνουμε. Μπορούμε να επιλέξουμε και να βιώσουμε την απόλυτη ελευθερία στο μυαλό και την ψυχή μας, να επιλέξουμε να φύγουμε για όπου μας καλεί η καρδιά μας, να δυσπιστήσουμε τα σημάδια που βάλαμε, τα όρια, να μη χρονοτριβούμε.
«Το άστρο αυτό το δυσπιστώ –
την ασυνήθιστη ωχρότητά του τη φοβούμαι: –
Αχ, σπεύσε! Να μη μείνουμε άλλο εδώ!
Να φύγουμε! Να πάμε! Μη χρονοτριβούμε!»(Ουλαλούμ, Έντγκαρ Άλαν Πόε, απόδοση: Βασίλης Κ. Μηλίτσης)
