Σε παγκόσμιο επίπεδο, εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι πεθαίνουν από την εποχική γρίπη κάθε χρόνο. Κατά τη διάρκεια μεγάλων πανδημιών γρίπης, όταν τα στελέχη της γρίπης εξελίχθηκαν σημαντικά, ο αριθμός των θανάτων ήταν ακόμη μεγαλύτερος.
Ωστόσο, ο κίνδυνος θανάτου από γρίπη έχει μειωθεί σημαντικά με την πάροδο του χρόνου λόγω των βελτιώσεων στην υγιεινή, την υγειονομική περίθαλψη και τον εμβολιασμό.
Η γρίπη εξακολουθεί να αποτελεί μεγάλο υγειονομικό πρόβλημα σε όλο τον κόσμο, λόγω της γήρανσης του πληθυσμού και της έλλειψης πρόσβασης στην υγειονομική περίθαλψη και την υγιεινή σε πολλές χώρες.
Το FreeThink εξετάζει αυτές τις εξελίξεις λεπτομερώς: πόσοι άνθρωποι πεθαίνουν από την εποχική γρίπη και πώς αυτό έχει αλλάξει με την πάροδο του χρόνου.
Επίσης, εξετάζει ποιοι παράγοντες αυξάνουν τον κίνδυνο θανάτου από γρίπη και ώστε να κατανοήσουμε γιατί η γρίπη έχει οδηγήσει σε μεγάλες πανδημίες που προκάλεσαν εκατομμύρια θανάτους. Αυτή η γνώση μπορεί να μας βοηθήσει να προετοιμαστούμε για τους κινδύνους της γρίπης στο μέλλον.
Πόσοι άνθρωποι πεθαίνουν από την εποχική γρίπη;
Είναι συχνά δύσκολο να δώσουμε απάντηση σε αυτή την ερώτηση.
Παρά το γεγονός ότι γνωρίζουμε την ασθένεια, είναι δύσκολο να μετρηθεί ο αριθμός των θανάτων από τη γρίπη για διάφορους λόγους.
Ένα πρόβλημα είναι ότι τα συμπτώματα της γρίπης μοιάζουν με άλλες λοιμώξεις, όπως ο συγκυτιακός ιός του αναπνευστικού και ο ρινοϊός.
Ένα άλλο πρόβλημα είναι ότι η γρίπη μπορεί να οδηγήσει σε θάνατο με διάφορους έμμεσους τρόπους. Μπορεί να προκαλέσει θάνατο μέσω επιπλοκών του αναπνευστικού όπως η πνευμονία, αλλά και από καρδιαγγειακές επιπλοκές όπως καρδιακές προσβολές και εγκεφαλικά επεισόδια ή άλλες σοβαρές λοιμώξεις. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τους ηλικιωμένους και τα άτομα που πάσχουν από χρόνιες παθήσεις.
Για να ξεπεραστούν αυτά τα προβλήματα, οι ερευνητές υπολογίζουν την επιβάρυνση της γρίπης με άλλες μεθόδους. Υπολογίζουν τον αριθμό των θανάτων που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια των εποχών της γρίπης και χρησιμοποιήσουν δεδομένα παρακολούθησης ρουτίνας και αρχεία θνησιμότητας, για να εκτιμήσουν πόσοι από αυτούς τους θανάτους προκαλούνται από τη γρίπη.
Η ετήσια θνησιμότητα που προκαλείται από την εποχική γρίπη υπολογίστηκε από το Global Pandemic Mortality Project II χρησιμοποιώντας δεδομένα μεταξύ 2002 και 2011. Εκτίμησαν ότι, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η εποχική γρίπη προκάλεσε μεταξύ 294.000 και 518.000 θανάτους κάθε χρόνο παγκοσμίως.
Αυτές οι εκτιμήσεις επικεντρώνονται σε θανάτους όπου άτομα είχαν αναπνευστική νόσο.
Στην Ευρώπη, το ποσοστό θανάτων από τη γρίπη ήταν 30,8 ανά 100.000 κάθε χρόνο, μεταξύ των ατόμων ηλικίας άνω των 65 ετών. Αυτός είναι υπερτριπλάσιος του κινδύνου από τροχαία ατυχήματα, τα οποία σκοτώνουν 9 ανά 100.000, στην ίδια ηλικιακή ομάδα.
Η γρίπη εκτιμάται ότι είναι πιο θανατηφόρα σε χώρες της Νότιας Αμερικής, της Αφρικής και της Νότιας Ασίας παρά στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική. Για παράδειγμα, η Ινδονησία έχει περισσότερο από το διπλάσιο ποσοστό θνησιμότητας από τον Καναδά. Αυτές οι ανισότητες οφείλονται τουλάχιστον εν μέρει στη φτώχεια και στη χαμηλότερη πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη.
Πώς έμοιαζε στο παρελθόν η θνησιμότητα από τη γρίπη;
Τα ποσοστά θανάτων από τη γρίπη είναι πολύ χαμηλότερα από ό,τι στο παρελθόν.
Δεν έχουμε καλές μακροπρόθεσμες εκτιμήσεις για τους θανάτους από τη γρίπη στις περισσότερες χώρες. Ωστόσο, οι ερευνητές έχουν παράγει εβδομαδιαίες εκτιμήσεις θανάτων από γρίπη για μεγάλες περιόδους στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Θάνατους από γρίπη έχουμε καθ′ όλη τη διάρκεια του έτους, με αποκορύφωση το χειμώνα. Ο συνολικός αριθμός θανάτων από γρίπη είναι περίπου σταθερός στις Ηνωμένες Πολιτείες τα τελευταία 65 χρόνια.
Ωστόσο, ένα μεγάλο μέρος αυτού οφείλεται στο γεγονός ότι ο πληθυσμός αυξάνεται και γερνά.
Αν δούμε τα ποσοστά θνησιμότητας εντός των ηλικιακών ομάδων, το ποσοστό θανάτων από γρίπη έχει μειωθεί.
Αυτό σημαίνει ότι η πιθανότητα να πεθάνει κάποιος από γρίπη σε μια δεδομένη ηλικία έχει μειωθεί με την πάροδο του χρόνου. Όμως, επειδή ο πληθυσμός μεγαλώνει και γερνάει, ο συνολικός αριθμός των θανάτων παρέμεινε σταθερός.
Γιατί η θνησιμότητα από τη γρίπη μειώθηκε με την πάροδο του χρόνου;
Η θνησιμότητα από τη γρίπη έχει μειωθεί. Αυτό το γνωρίζουμε από ιστορικά δεδομένα από τις Ηνωμένες Πολιτείες, τα οποία έχουν χρησιμοποιηθεί για την εκτίμηση των «επιπτώσεων κοόρτης».
Από το 1900, παρατηρείται μακροχρόνια μείωση του κινδύνου θανάτου από γρίπη. Yπάρχουν διάφοροι λόγοι για αυτό.
O πρώτος είναι ότι έχουν κατασκευαστεί μεγάλα έργα για τη βελτίωση της υγιεινής σε πόλεις στις Ηνωμένες Πολιτείες. Κατά τη διάρκεια του εικοστού αιώνα, υπήρξαν επίσης βελτιώσεις στην υγειονομική περίθαλψη των νεογνών και αυξήσεις στο ποσοστό των παιδικών εμβολιασμών.
Αυξήθηκε επίσης το ποσοστό των εμβολιασμών κατά της γρίπης. Τα εμβόλια κατά της γρίπης αναπτύχθηκαν για πρώτη φορά τις δεκαετίες του 1930 και του 1940. Το 1952, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ξεκίνησε ένα σύστημα επιτήρησης για την παρακολούθηση των στελεχών της γρίπης που κυκλοφορούσαν παγκοσμίως. Αυτό βοήθησε τους ερευνητές να αναπτύσσουν νέα εμβόλια κάθε χρόνο που ταίριαζαν με αυτά τα στελέχη. Τις επόμενες δεκαετίες, το ποσοστό των εμβολιασμών κατά της γρίπης μεταξύ των ηλικιωμένων άρχισε να αυξάνεται.
Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τον αριθμό των θανάτων από τη γρίπη;
Η ηλικία είναι ένας σημαντικός παράγοντας κινδύνου θανάτου από γρίπη. Τα βρέφη και οι ηλικιωμένοι τείνουν να έχουν πολύ υψηλότερο κίνδυνο θανάτου από μια σειρά αναπνευστικών ασθενειών, συμπεριλαμβανομένης της γρίπης, σε σύγκριση με τους νεαρούς ενήλικες. Για παράδειγμα, οι 60χρονοι έχουν δέκα φορές μεγαλύτερο κίνδυνο θανάτου από γρίπη από τους 20χρονους.
Ο κίνδυνος θανάτου από γρίπη εξαρτάται επίσης από άλλους παράγοντες, όπως η ποιότητα της υγειονομικής περίθαλψης, το στέλεχος της γρίπης και αν το άτομο έκανε το εμβόλιο της γρίπης.
Κάθε χρόνο, τα εμβόλια κατά της γρίπης άλλαζουν για να ταιριάζουν με τα στελέχη της γρίπης που αναμένεται να κυριαρχήσουν κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Όταν υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ των στελεχών του εμβολίου και των στελεχών της γρίπης που κυκλοφορούν, τα εμβόλια τείνουν να έχουν χαμηλότερη αποτελεσματικότητα και οι εποχές της γρίπης τείνουν να είναι πιο σοβαρές.
Γιατί κάποιες χρονιές έχουμε περισσότερους θανάτους από γρίπη;
Κάποιες χρονιές έχουμε περισσότερους θανάτους από τη συνηθισμένη εποχική γρίπη. Αυτό συμβαίνει όταν εμφανίζονται νέα στελέχη γρίπης και προκαλούν πανδημίες γρίπης.
Με την πάροδο του χρόνου, οι ιοί της γρίπης που κυκλοφορούν στον πληθυσμό τείνουν να μεταλλάσσονται μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται «αντιγονική μετατόπιση». Αυτό τους δίνει τη δυνατότητα να αποφύγουν την ανοσία των ανθρώπων.
Όμως, οι ιοί της γρίπης μπορούν επίσης να εξελιχθούν. Αυτό συμβαίνει σε μια διαδικασία που ονομάζεται «αντιγονική μετατόπιση», όταν μέρη διαφορετικών στελεχών συνδυάζονται μεταξύ τους. Αυτοί οι νέοι συνδυασμοί μπορεί να είναι πιο μολυσματικοί και θανατηφόροι από προηγούμενα στελέχη, οδηγώντας σε πιο θανατηφόρες πανδημίες.
Για παράδειγμα, η ισπανική γρίπη προέκυψε από έναν συνδυασμό ανθρώπινης γρίπης και άλλης γρίπης των ζώων, που σχημάτισαν έναν νέο ιό γρίπης, τον H1N1. Πρόσφατη έρευνα εκτιμά ότι 17,4 εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν παγκοσμίως από την ισπανική γρίπη μεταξύ 1918 και 1920.
Αυτός ο αριθμός θανάτων υπερβαίνει κατά πολύ τον αριθμό που πεθαίνουν σε ένα τυπικό έτος από τη γρίπη - είναι μεταξύ 30 και 60 φορές υψηλότερος από την εκτίμηση των 294.000 έως 518.000 θανάτων που πεθαίνουν από την εποχική γρίπη κάθε χρόνο, παρόλο που ο παγκόσμιος πληθυσμός ήταν πολύ μικρότερος την εποχή εκείνη.
Η θνησιμότητα κατά τη διάρκεια της ισπανικής γρίπης αυξήθηκε απότομα στους νεαρούς ενήλικες, σε σύγκριση με τις προηγούμενες περιόδους. Η έρευνα δείχνει ότι αυτό οφείλεται στο ότι δεν είχαν ανοσία στους ιούς της γρίπης Η1 επειδή είχαν εκτεθεί σε διαφορετικά στελέχη γρίπης στην παιδική τους ηλικία. Αντίθετα, οι παλαιότερες γενιές είχαν εκτεθεί σε παρόμοιους ιούς γρίπης Η1 δεκαετίες πριν από την έναρξη της πανδημίας, γεγονός που τους παρείχε κάποια προστασία από το πανδημικό στέλεχος H1N1.
Συμπέρασμα
Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι πεθαίνουν από την εποχική γρίπη κάθε χρόνο. Αλλά η επιβάρυνση είναι πολύ μικρότερη από ό,τι στο παρελθόν, λόγω των βελτιώσεων στην υγιεινή, την υγειονομική περίθαλψη και τον εμβολιασμό.
Η γρίπη παραμένει μια υγειονομική «βόμβα» σε όλο τον κόσμο για δύο βασικούς λόγους. Ο πρώτος είναι διότι πολλοί άνθρωποι σε όλο τον κόσμο εξακολουθούν να μην έχουν πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη και δεύτερον διότι υπάρχουν χαμηλά ποσοστά εμβολιασμού κατά της γρίπης, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο θανάτου.
Ένας άλλος λόγος είναι ότι οι πληθυσμοί πολλών χωρών γερνούν με ταχείς ρυθμούς.
Για να αντιμετωπισθεί αυτός ο κίνδυνος, πρέπει να αυξηθούν τα ποσοστά εμβολιασμού κατά της γρίπης, καθώς και άλλων εμβολιασμών ρουτίνας. Δεύτερον να επιτύχουμε τη βελτίωση της υγιεινής και της πρόσβασης στην υγειονομική περίθαλψη σε όλο τον κόσμο.