Αν και δεν μπορούμε να ελέγξουμε όλους τους παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο άνοιας, το ιατρικό περιοδικό The Lancet αναφέρει ότι σχεδόν το ήμισυ της πιθανότητας να αναπτύξουμε την πάθηση οφείλεται σε 14 παράγοντες του τρόπου ζωής που είναι δυνητικά «τροποποιήσιμοι».

Αυτοί περιλαμβάνουν τον έλεγχο της LDL χοληστερόλης, την πρόληψη και τη θεραπεία της απώλειας ακοής και τη διατήρηση της σωματικής δραστηριότητας.
Αυτές οι οδηγίες εστιάζουν κυρίως σε άτομα μέσης ηλικίας (40-60 ετών), με τη μόνη αναφορά για τα «πρώτα χρόνια» να είναι ότι όσοι έλαβαν καλύτερη εκπαίδευση ως παιδιά είχαν 5% λιγότερες πιθανότητες να αναπτύξουν άνοια.

Ωστόσο, σε άρθρο που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό The Lancet το 2024, επιστήμονες της ομάδας Next Generation Brain Health (NGBH) αναφέρουν ότι έχουν εντοπίσει «αρκετούς τροποποιήσιμους παράγοντες υψηλής προτεραιότητας στην νεαρή ενήλικη ζωή και έχουν διατυπώσει βασικές συστάσεις για την προώθηση της υγείας του εγκεφάλου, που καλύπτουν τόσο το ατομικό όσο και το πολιτικό επίπεδο».

Εξετάζοντας δεδομένα από 15 χώρες σε έξι ηπείρους, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι πολλοί από τους παράγοντες κινδύνου για άνοια εμφανίζονταν νωρίτερα από το αναμενόμενο.

«Οι νέοι ενήλικες (ηλικίας 18-39 ετών) είναι μια παραμελημένη ομάδα πληθυσμού στην έρευνα και τη χάραξη πολιτικής για την άνοια, παρά το γεγονός ότι εκτίθενται σε μεγάλο βαθμό σε διάφορους γνωστούς τροποποιήσιμους παράγοντες κινδύνου»

Next Generation Brain Health

«Το 80% των εφήβων που πάσχουν από παχυσαρκία θα παραμείνουν έτσι και όταν γίνουν ενήλικες», δήλωσε η ομάδα στο The Conversation.

«Το ίδιο ισχύει για την υψηλή αρτηριακή πίεση και την έλλειψη άσκησης. Ομοίως, σχεδόν όλοι οι ενήλικες που καπνίζουν ή πίνουν θα έχουν ξεκινήσει αυτές τις ανθυγιεινές συνήθειες κατά την εφηβεία ή γύρω από αυτήν».

Η απώλεια όρασης, η ατμοσφαιρική ρύπανση και η προαναφερθείσα έλλειψη εκπαίδευσης έχουν μελετηθεί λιγότερο στους νέους, ιδίως σε σχέση με τον κίνδυνο άνοιας, υποστηρίζουν πάντα στην εργασία τους στο Lancet.

Επισημαίνουν ότι η γνωστική ικανότητα ενός ατόμου στην ηλικία των 11 ετών συνδέεται με τον κίνδυνο άνοιας στην ηλικία των 70 ετών. Όλο και περισσότερες έρευνες δείχνουν συσχετίσεις μεταξύ όλων των παραγόντων, από την παραμέληση κατά την παιδική ηλικία έως το κάπνισμα της μητέρας, και της νόσου.

 Αυτό σημαίνει ότι ο κίνδυνος άνοιας μπορεί να ξεκινήσει ήδη από την παιδική ηλικία. Ωστόσο, οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι πολλές μελέτες για την άνοια ξεκινούν από τη μέση ηλικία, με αποτέλεσμα οι συστάσεις να απευθύνονται κυρίως σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας.

«Οι νέοι ενήλικες (ηλικίας 18-39 ετών) είναι μια παραμελημένη ομάδα πληθυσμού στην έρευνα και τη χάραξη πολιτικής για την άνοια, παρά το γεγονός ότι εκτίθενται σε μεγάλο βαθμό σε διάφορους γνωστούς τροποποιήσιμους παράγοντες κινδύνου», ανέφερε η ομάδα. 

Δεν είναι άδικο αυτό;

Είναι απογοητευτικό να σκεφτόμαστε ότι πολλοί από τους τροποποιήσιμους παράγοντες κινδύνου για άνοια μπορεί να έχουν ξεκινήσει πριν προλάβουμε να συναινέσουμε σε αυτούς (αν και δεν γνωρίζουμε ακόμη ακριβώς πόσο, ή σε ποια ηλικία· αυτό είναι που οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι πρέπει να μελετήσουμε).

Αλλά ακόμη και μεταξύ των ενηλίκων, οι υπάρχοντες παράγοντες κινδύνου για τη μέση ηλικία δεν είναι ακριβώς υπό τον πλήρη έλεγχό μας. Περιλαμβάνουν πράγματα όπως η κατάθλιψη, η τραυματική εγκεφαλική βλάβη και η απώλεια ακοής.

«Αν και ποτέ δεν είναι αργά για να λάβουμε μέτρα για τη μείωση του κινδύνου άνοιας, επίσης ποτέ δεν είναι πολύ νωρίς για να ξεκινήσουμε».

Next Generation Brain Health

Το θέμα δεν είναι να αποθαρρύνουμε τους ανθρώπους από το να προσπαθήσουν να μειώσουν τον κίνδυνο άνοιας όσο το δυνατόν νωρίτερα, λένε οι ερευνητές.

Αντίθετα, πρόκειται για την προώθηση καλύτερων πολιτικών (όπως η δωρεάν εκπαίδευση, συμπεριλαμβανομένης της μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης) και βελτιωμένης κοινοτικής φροντίδας (όπως η διασφάλιση της κοινωνικής ένταξης των ατόμων με απώλεια ακοής) παράλληλα με την προσωπική αυτοβελτίωση (όπως η χρήση κράνους όταν χρειάζεται).

Ωστόσο, το να προσποιούμαστε ότι δεν το παρατηρούμε ή να μην ενεργούμε συντονισμένα για την αντιμετώπιση του αυξημένου κινδύνου άνοιας στους νεότερους ανθρώπους δεν θα βοηθήσει, σύμφωνα με το NGBH.

Και, όπως δήλωσαν στο The Conversation, «αν και ποτέ δεν είναι αργά για να λάβουμε μέτρα για τη μείωση του κινδύνου άνοιας, επίσης ποτέ δεν είναι πολύ νωρίς για να ξεκινήσουμε».