Όλοι οι άνθρωποι του προέδρου

Ο Πούτιν, ο Ναβάλνι και τα παιχνίδια εξουσίας
Open Image Modal
.
Getty

Το 2004 σε πτήση από τη Μόσχα στο Ροστόβ μια επιβάτης αισθάνεται αδιαθεσία. Όπως αποδείχθηκε είχε δηλητηριαστεί με κάποιον ισχυρό νευροτοξικό παράγοντα.

Τον Οκτώβριο του 2006, βρέθηκε δολοφονημένη στο ασανσέρ της πολυκατοικίας όπου διέμενε.

Δώδεκα χρόνια αργότερα τον Μάρτιο του 2018 σε παγκάκι στο κέντρο του Σάλσμπουρι στο Ηνωμένο Βασίλειο, βρίσκονται σε κωματώδη κατάσταση δυο άτομα.

Πρόκειται για έναν πατέρα και τη κόρη του η οποία είχε έρθει να τον επισκεφτεί από τη Μόσχα. Κατάφεραν να αναρρώσουν μετά από πολυήμερη νοσηλεία σε νοσοκομείο του Λονδίνου. 20 Αυγούστου 2020.

Πτήση από την πόλη Τόμσκ με προορισμό τη Μόσχα. Ένας επιβάτης σωριάζεται ημιλιπόθυμος  μπροστά σε μια αεροσυνοδό, ουρλιάζοντας: «με δηλητηρίασαν»!

Δυο μέρες μετά μεταφέρεται στο Βερολίνο, όπου θα νοσηλευθεί και θα σωθεί ως εκ θαύματος. Αννα Πολιτόφσκαγια1, Σέργκει Σκριπάλ2 και Αλεξέι Ναβάλνι3.

Τρεις διαφορετικές περιπτώσεις δυο παράγοντες στον κοινό παρονομαστή: ένα ανιχνεύσιμο πλέον, νευροδραστικό φάρμακο το Νόβιτσοκ και το επιβλητικό «κόκκινο φρούριο» και έδρα των Τσάρων της μεγάλης ρωσικής αυτοκρατορίας στις όχθες του ποταμού Μόσχοβα, το Κρεμλίνο.

Μια δημοσιογράφος, συγγραφέας και ακτιβίστρια για τα ανθρώπινα δικαιώματα, ένας διπλός πράκτορας και ο επικεφαλής της ρωσικής αντιπολίτευσης, δικηγόρος και ακτιβιστής πολιτικός.

Οι υποθέσεις και των τριών γνωστές.

Μυστικές υπηρεσίες, (η διαβόητη FSB πρωην KGB, MI6, BND κλπ.)4, πράκτορες, συμβόλαια δολοφονίας, αποκαλύψεις και δολοπλοκίες, πληροφορίες, αναλύσεις, διπλωματικά επεισόδια, απελάσεις, συγκαλύψεις και μια δηλητηριώδη ατμόσφαιρα ενός «ψυχρού πολέμου» που παρά τις προσδοκίες κάποιων δεν τελείωσε ποτέ.

Ιστορίες που κάλλιστα θα μπορούσαν να αποτελούν ένα ευφάνταστο σενάριο κατασκοπευτικής ταινίας, γυρισμένης αριστοτεχνικά κάπου στο Ανατολικό Βερολίνο της εποχής του «Σιδηρούν Παραπετάσματος, με περιπετειώδη πλοκή, ατρόμητους ήρωες που κατατροπώνουν παρανοϊκούς εχθρούς και σώζουν -την τελευταία συνήθως στιγμή- τον πλανήτη.

Μόνο που εδώ δεν πρόκειται για μυθιστόρημα ή χολιγουντιανή κινηματογραφική παραγωγή, αλλά για πραγματικά πρόσωπα και γεγονότα.

Για αληθινό αίμα και μια αδιόρατη ομίχλη που επί δεκαετίες απλώνεται απειλητικά, πάνω από τις στέπες της Υπερκαυκασίας και την παγωμένη θάλασσα της ρωσικής αρκτικής έως τα Ουράλια, την Κασπία και τη Μαύρη Θάλασσα, στις πεδιάδες της μεγαλύτερης σε έκταση χώρα του πλανήτη, την αχανή και μυστηριώδη Ρωσία.

Τη χώρα των Τσάρων, των ποιητών, των επιστημόνων και των Κοζάκων. Του ανίκητου στρατού και του ανελέητου χειμώνα που σάρωσε τα στρατεύματα του Ναπολέοντα και τα επίλεκτα τμήματα της σιδερόφρακτης στρατιάς του γερμανικού άξονα. Μουρμάσκ, Αγία Πετρούπολη, Ιβάνοβο, Κουρσκ, Βλαδιβοστόκ, Αμπακάν.

Θρησκείες, μειονότητες, φυλές σε ένα πολύχρωμο καλειδοσκόπιο αντιθέσεων και ποικιλομορφίας.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 διασχίζει τους επικίνδυνους δρόμους του Λέλινγκαντ ένας συνηθισμένος ξανθός νεαρός, κατευθυνόμενος στη σχολή του.

Σπουδάζει νομική και ήδη έχει καταλήξει στο πρώτο του συμπέρασμα για τον κόσμο και τη σκληρή πραγματικότητα: «Εάν ο καβγάς είναι αναπόφευκτος, χτύπα πρώτος».

Ολοκληρώνει τις σπουδές του και κατόπιν υπηρετεί στη Δρέσδη της Ανατολικής Γερμανίας από το 1985 μέχρι το 1990, ως εξωτερικός πράκτορας της KGB. Το 1999 διαδέχεται τον Γέλτσιν και γίνεται ο ισχυρότερος άνδρας της Ρωσίας.

Το Μάρτιο του 2018 και μετά από 18 χρόνια εξουσίας, ο Βλαντίμιρ Βλαντίμιροβιτς Πούτιν εξασφαλίζει και τέταρτη θητεία στο Κρεμλίνο, με ποσοστό 73/9%(!), το οποίο παραπέμπει σε «εκλεγμένο δικτάτορα».

Και αυτό παρά τις πολλές καταγγελίες για νοθεία και εκφοβισμό.

Το 2024, οπότε και λήγει η θητεία του, θα είναι 72 χρόνων και θα βρίσκεται στο τιμόνι της «Μητέρας Ρωσίας» 26 ολόκληρα χρόνια, έχοντας καταφέρει το ακατόρθωτο: να νεκραναστήσει μια καθημαγμένη και υπό διάλυση χώρα, ένα ιστορικό απολίθωμα σκιά της πάλαι ποτέ κραταιάς Σοβιετικής Ένωσης, μετατρέποντάς την σε σύγχρονη υπερδύναμη και αποκαθιστώντας τον κυρίαρχο γεωστρατηγικό της ρόλο σε έναν νέο, παγκοσμιοποιημένο κόσμο.

Ανέταξε την παραπαίουσα οικονομία, εκμεταλλευόμενος τους πλούσιους φυσικούς πόρους αλλά και το υψηλό επιστημονικό υπόβαθρο της ρωσικής διανόησης, ανασύνταξε τον θρυλικό «κόκκινο στρατό» με ένα χωρίς προηγούμενο πρόγραμμα ανάπτυξης νέων οπλικών συστημάτων, προσάρτησε τη στρατηγικής σημασίας Κριμαία, δημιούργησε συμμαχίες με πολλές από τις χώρες που προήλθαν από τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης ανακόπτοντας τη διείσδυση του ΝΑΤΟ και επανήλθε δυναμικά σχεδόν σε όλα τα πεδία δράσης και επιρροής ανά τον κόσμο, από τη Μέση Ανατολή, την Αφρική, τη Νότια Αμερική έως την Κίνα.

Σήμερα η Ρωσική Ομοσπονδία δεν έχει καμία σχέση με τη χώρα που παρέλαβε στα τέλη του προηγούμενου αιώνα, εκείνος ο νεαρός με το παγωμένο βλέμμα από τις γειτονιές του Λέλινγκραντ.

Και όπως κάθε μονάρχης, διότι περί αυτού πρόκειται, χρησιμοποίησε κάθε τρόπο προκειμένου να εδραιώσει την εξουσία του, να εξασφαλίσει και να διαφυλάξει την ισχύ του.

Μέσα ενημέρωσης, πολιτικοί αντίπαλοι, οργανώσεις, αντιπολίτευση, οικονομική ελίτ, ρωσική αριστοκρατία, όλοι και όλα τέθηκαν υπό τον έλεγχο του νέου σύγχρονου Τσάρου που συνεχίζει να κυβερνά με σιδηρά πυγμή, με τους ηγέτες του δυτικού κόσμου απλώς να εναλλάσσονται σε προεδρικά γραφεία και καγκελαρίες και να τον παρακολουθούν αμήχανοι να ελίσσεται και να επιβιώνει για δεκαετίες. 

Ενός αναμφίβολα ξεχωριστού ηγέτη, ο οποίος γνωρίζει καλά και εφαρμόζει κατά γράμμα, τη ρήση του Μακιαβέλι: «Τους αντιπάλους σου ή πρέπει να τους παίρνεις με το μέρος σου ή να τους εκμηδενίζεις».

Έτσι σε χρόνο ρεκόρ συνέτριψε κάθε αντίδραση εν τη γενέσει της, ήλεγξε απόλυτα συνεργάτες και επιτελείο, δημιούργησε στεγανά επικοινωνίας και κανάλια συναλλαγής με τη σύγχρονη ρωσική πλουτοκρατία αλλά και την πανίσχυρη ορθόδοξη εκκλησία και χειραγώγησε με κάθε τρόπο τις μάζες που στο πρόσωπο του πολυμήχανου πρώην πράκτορα των μυστικών υπηρεσιών, αναγνώριζαν έναν χαρισματικό ηγέτη, με αξιοθαύμαστη αυτοπεποίθηση και πυγμή, ο οποίος έμελλε να οδηγήσει με ασφάλεια τη χώρα εν μέσω θυέλλης, στον τελικό προορισμό της: την ανασύσταση μιας ένδοξης υπερδύναμης, αυτοκρατορικής και υπερήφανης, έτοιμης να κατακτήσει και πάλι να επιβάλει την παρουσία της στον κόσμο. 

Open Image Modal
.
Reuters

Πριν μερικές μέρες, στις αρχές Φεβρουαρίου του 2021 ο Λεονίντ Βολκόφ, κάλεσε τους Ρώσους να βγουν στους δρόμους αργά το βράδυ, και να κρατήσουν ψηλά τα κινητά τους με αναμμένο τον φακό τους σε ένδειξη συμπαράστασης προς τον Ναβάλνι, ο οποίος συνελήφθη κατά την επιστροφή του στη Μόσχα από τη Γερμανία, όπου ανέρρωνε και έχοντας διαφύγει τον κίνδυνο.

Χιλιάδες άνθρωποι συνελήφθησαν από την αστυνομία στις διαδηλώσεις που διοργανώθηκαν τις τελευταίες εβδομάδες σε όλη τη χώρα από υποστηρικτές του Ναβάλνι ο οποίος τελικά οδηγήθηκε στη φυλακή, αφού η ποινή 3,5 χρόνων με αναστολή που του είχε επιβληθεί το 2014 για την υπόθεση Yves Rocher5 μετατράπηκε σε ποινή φυλάκισης 3,5 ετών.

Το ρωσικό ΥΠΕΞ κήρυξε «ανεπιθύμητα πρόσωπα» τους Σουηδούς, Πολωνούς και Γερμανούς διπλωμάτες που συμμετείχαν στις διαδηλώσεις και ξεκινώντας έναν άγριο διπλωματικό πόλεμο.

Η εκπρόσωπος του ρωσικού ΥΠΕΞ Μαρία Ζαχάροβα χαρακτήρισε «χυδαία» και προδοτική τη στάση των υποστηρικτών του αρχηγού της αντιπολίτευσης, κατηγορώντας τους ότι συζητούν με τη Δύση την επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία.

Επίσης, διπλωματικό επεισόδιο σημειώθηκε και ανάμεσα στον επικεφαλής του ρωσικού ΥΠΕΞ, τον πολύπειρο Σεργκέι Λαβρώθ και την Ισπανίδα ομόλογό του Αράντσα Γκονθάλεθ Λάγια, όταν ο πρώτος δήλωσε ότι η υπόθεση Ναβάλνι δεν αφορά ούτε την ΕΕ, ούτε την Ισπανία επισημαίνοντας ότι η Μόσχα θεωρεί τις εξελίξεις σχετικά με το δημοψήφισμα στην Καταλονία εσωτερική υπόθεση της Ισπανίας, με το ισπανικό ΥΠΕΞ να απαντά πως στην Ισπανία δεν υπάρχουν πολιτικοί κρατούμενοι και για μια ακόμη φορά ζήτησε την αποφυλάκιση του Ναβάλνι. 

Open Image Modal
.
Reuters

Προφανώς η διαφθορά, η εκτεταμένη διαπλοκή, ο λαϊκισμός και η αυταρχικότητα ήταν και παραμένουν χαρακτηριστικά του καθεστώτος της χώρας των «Ρως»6, του Μέγα Πέτρου, της Μεγάλης Αικατερίνης, αλλά και του Πούσκιν, του Τολστόι, του Ντοστογιέφσκι.

Το γεγονός όμως αυτό δεν αρκεί αφενός για να αναιρεθεί η κοινή παραδοχή της αποτελεσματικότητας του Ρώσου προέδρου και αφετέρου δεν διαφέρει σε ένταση και μεθοδολογία (χωρίς αυτό να την απαλλάσσει από κριτική), από τα αντίστοιχα συμβαίνοντα εδώ και δεκαετίες στην κατά τα άλλα καλοπροαίρετη και φιλεύσπλαχνη Δύση.

Από το αστυνομικό κράτος των παρακολουθήσεων της αλήστου μνήμης εποχής Χούβερ, Μακάρθουρ και Νίξον στις Η.Π.Α, έως τα ενορχηστρωμένα πραξικοπήματα, τους βομβαρδισμούς χωρών και τις ανατροπές κυβερνήσεων, τις γενοκτονίες και τις υφαρπαγές πλούτου στις χώρες τις Β. Αφρικής, το φριχτό καθεστώς του Απαρτχάιντ, τις κτηνωδίες Βρετανών, Βέλγων, Γάλλων, Ολλανδών, Ισπανών αποικιοκρατών.

Η αδυσώπητη πραγματικότητα σε μια παγκόσμια αδιάκοπη σύγκρουση συμφερόντων και σφαιρών επιρροής, δεν μπορεί να εξαιρεί το Κρεμλίνο, όπως δεν εξαιρεί τον Λευκό Οίκο, το Μέγαρο των Ηλυσίων, ή τον αριθμό 10 της οδού Ντάουνινγκ στο Λονδίνο.

Κι αν η σκιά της δολοπλοκίας πλανάται πάνω από τη Μόσχα, η αποπνικτική σιωπή της φτάνει και σε άλλες πρωτεύουσες του κόσμου που τώρα εξεγείρονται, κουνούν το δάχτυλο και απειλούν με κυρώσεις τη ρωσική διπλωματία.

Η φρικιαστική δολοφονία του Τζαμάλ Κασόγκι7 μέσα στο προξενείο της Σ. Αραβίας στην Κωνσταντινούπολη, ο οποίος στη συνέχεια τεμαχίστηκε και μεταφέρθηκε με βαλίτσες σε ερημική τοποθεσία, είναι ένα πρώτο παράδειγμα. 

(Με την ανοχή όλων εκείνων που κόπτονται για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ελευθερία του λόγου και με τις τουρκικές μυστικές υπηρεσίες ΜΙΤ, να έχουν πλήρη γνώση).

Ένα δεύτερο παράδειγμα αποτελεί η περίεργη υπόθεση Ντομινίκ Στρος Καν8 με τη συγκλονιστική αποκαθήλωση του ισχυρού άνδρα του Δ.Ν.Τ, σε μια από τις πιο κρίσιμες στιγμές της παγκόσμιας ιστορίας.

Τα παραδείγματα αυτά είναι μόνο δυο από τις δεκάδες κραυγαλέες περιπτώσεις συγκάλυψης και συνομωσίας.

Ρώτησα για το θέμα της σύγχρονης πολιτικής πραγματικότητας στη Ρωσία, τις ημέρες ακριβώς που γράφετε αυτό το άρθρο, μια Ρωσίδα ασθενή μου η οποία ζει και εργάζεται στην Ελλάδα, εδώ και πολλά χρόνια: «Ο Πούτιν», (μου απάντησε μετά από λίγα λεπτά αμηχανίας και δισταγμού, ίσως κατάλοιπο της σκοτεινής εποχής των παρακολουθήσεων και των πληροφοριοδοτών), άλλαξε τη χώρα μου.

Από μια διαλυμένη Σοβιετική Ένωση, της δυστυχίας και του εξευτελισμού, έφτιαξε αυτό που οι περισσότεροι θέλουμε και αξίζει για την ιστορία της πατρίδας μας, της Ρωσίας.

Όμως τώρα ήρθε η ώρα που θα πρέπει να δείξει γενναιότητα και να αποχωρήσει, αν δε θέλει να μείνει στην ιστορία, ως δεύτερος Στάλιν».

Τα σχετικά περί της ακαταμάχητης γοητείας που ασκεί η εξουσία, της εκμαυλιστικής επίδρασή της- στα όρια ψυχοτρόπου ναρκωτικού- στον τρόπο σκέψης των ηγετών είναι γνωστά.

Όπως γνωστή είναι και η καταστροφική έλξη από την ισχύ, ανάλογη ίσως και σημαντικότερη από αυτή που παρατηρείται από το απόλυτο βαρυτικό κενό το οποίο κυριολεκτικά καταπίνει και συνθλίβει κάθε ύλη ή ενέργεια, ακόμα και αυτόν τον ίδιο τον χρόνο.

Συχνά λοιπόν όσοι ασκούν εξουσία, αυτοπαγιδεύονται στην έλξη της και καταλήγουν στο πυκνό σκοτάδι μιας «μαύρης τρύπας», στο αχανές σύμπαν της ιστορίας, χαμένοι για πάντα στο χάος της ανυπαρξίας.

Μένει να φανεί στο μέλλον, η κατάληξη εκείνου του «συνηθισμένου, ξανθού φοιτητή» που περπατούσε στους δρόμους του Λέλινγκραντ, σιγοτραγουδώντας ένα παλιό ρωσικό σκοπό, με μια φλόγα στα παγωμένα μάτια που πάντα κοιτούσαν μακριά, πέρα από τη Μεγάλη Στέπα της Σιβηρίας και την οροσειρά του Αλτάι, ως τη μεγάλη θάλασσα του αρκτικού κύκλου.

Γιατί πλέον έχει απομείνει μόνος, ανάμεσα σε αμίλητες σκιές που έρπουν απειλητικά στους διαδρόμους του «ερυθρού ανακτόρου», κάτω από το άγρυπνο βλέμμα του δικέφαλου αετού της αυτοκρατορίας.

«(…) ο Νέρων - ασυνείδητος, ήσυχος, κι ευτυχής·/ μια απαίσια βοή, θανάσιμη βοή την σκάλα ν’ανεβαίνει,/ βήματα σιδερένια που τραντάζουν τα σκαλιά./ Και λιγοθυμισμένοι τώρα οι άθλιοι Λάρητες,(…)/ γιατί κατάλαβαν τί είδος βοή είναι τούτη/ τα ’νιωσαν πια τα βήματα των Ερινύων»9

  

1 Άννα Πολιτόφσκαγια, (1958-2006), δημοσιογράφος και συγγραφέας. Τα άρθρα για τον πόλεμο στη Τσετσενία και η μαχητικότητα της, την έκαναν παγκοσμίως γνωστή και ενόχλησαν το Κρεμλίνο. Βρέθηκε δολοφονημένη το 2006. Οι δολοφόνοι της Πολιτόφσκαγια συνελήφθησαν πέντε χρόνια μετά. Επικεφαλής τους ήταν πρώην αντισυνταγματάρχη της αστυνομίας της Μόσχας, του Ντμίτρι Παβλιουτσένκοφ, ο οποίος θεωρείται ύποπτος ότι οργάνωσε τη δολοφονία της.

2  Σέργκει Βικτορόβιτς Σκριπάλ (1951-) είναι πρώην αξιωματικός της Ρωσικής Υπηρεσίας Πληροφοριών και διπλός πράκτορας για τις υπηρεσίες πληροφοριών του Ηνωμένου Βασιλείου κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990 και των αρχών του 2000. Το 2004, συνελήφθη από την (FSB) και αργότερα, καταδικάστηκε για εσχάτη προδοσία και καταδικάστηκε σε 13 χρόνια φυλάκισης. Εγκαταστάθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2010 με το πρόγραμμα ανταλλαγής κατασκόπων.  Το 2018 έγινε απόπειρα δολοφονίας του στο Σάλσμπουρι του Ηνωμένου Βασιλείου. Ακολούθησε έρευνα που κατέληξε ότι η απόπειρα πιθανώς ήταν ενορχηστρωμένη από τις ρωσικές μυστικές υπηρεσίες. Χαρακτηριστικές ήταν οι καταδικαστικές δηλώσεις της τότε πρωθυπουργού της Αγγλίας, Τερέζα Μέι οι οποίες εξόργισαν το Κρεμλίνο.

3 Αλεξέι Ανατόλιεβιτς Ναβάλνι  (1976-) δικηγόρος και πολιτικός ακτιβιστής, διοργάνωσε δεκάδες εκδηλώσεις διαμαρτυρίας κατά της διαφθοράς και του Ρώσου προέδρου. Αυτοπροσδιορίζεται ως εθνικιστής δημοκράτης. Είναι επικεφαλής του κόμματος της Προόδου. Το 2013 ήρθε δεύτερος στις δημαρχιακές εκλογές της Μόσχας.  Έγινε γνωστός μέσα από το ιστολόγιο του στο LiveJournal, αλλά και μέσα από άλλα κοινωνικά δίκτια. Το 2011 δημιούργησε το Ίδρυμα κατά της διαφθοράς. Στις προεδρικές εκλογές του 2018 αποκλείστηκε από την Κεντρική Εκλογική Επιτροπή της Ρωσίας. Το 2020 έγινε απόπειρα δολοφονίας του με το νευροτοξικό δηλητήριο Νόβιτσοκ. Κατέφυγε στη Γερμανία όπου ανέρρωσε. Το 2021 συνελήφθη στη Μόσχα και καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης 3.5 ετών για παλαιότερη υπόθεση.

4 Μυστικές υπηρεσίες πληροφοριών Ρωσίας, Αγγλίας και Γερμανίας αντίστοιχα.

5 Υπόθεση Yves Rocher, περί «απάτης», για την οποία κατηγορήθηκαν και καταδικάστηκαν ο Αλεξέι Ναβάλνι και ο αδελφός του, Όλεγκ. Ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2012, με βάση την καταγγελία του γενικού διευθυντή της εταιρείας Yves Rocher Vostok (ρωσικό παράρτημα της Yves Rocher), ο οποίος ισχυρήστηκε ότι οι αδελφοί Ναβάνλι τον εξαπάτησαν.

6 Ρως, μεσαιωνικός λαός που συγγένευε με τους Σλαβους, είτε με τους Βίκινγκς. Η λατινική εκδοχή της προέλευσης του ονόματος Ρως προέρχεται το όνομα Ρουθηνία, το οποίο είχε δοθεί από τους καθολικούς Ευρωπαίους στις νοτιοδυτικές περιοχές του κράτους αυτού.

7 Τζαμάλ Κασόγκι/ Jamal Ahmad Khashoggi (1958-2018). Σαουδάραβας συγγραφέας και αρθρογράφος της The Washington Post, γεν. διευθυντής και αρχισυντάκτης του Al-Arab News Channel  που δολοφονήθηκε μέσα στο προξενείο της Σαουδικής Αραβίας τον Οκτώβριο του 2018.

8 Ντομινίκ Στρος-Καν /Dominique Strauss-Kahn, (1949-), είναι Γάλλος δικηγόρος, πολιτικός, μέλος του Σοσιαλιστικού Κόμματος Γαλλίας, πρώην διευθύνων σύμβουλος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (2007-2011). Στις 14 Μαΐου 2011, ο Στρος-Καν συνελήφθη στο αεροδρόμιο JFK της Νέας Υόρκης και του απαγγέλθηκαν κατηγορίες σεξουαλικής επίθεσης, απόπειρας βιασμού και ομηρίας καμαριέρας ξενοδοχείου στο οποίο διέμενε στις 12 Ιουνίου 2015 το Γαλλικό δικαστήριο τον αθώωσε οριστικά από κάθε κατηγορία.

9 Κ.Π.Καβάφης, «Τα βήματα»,(1909)