Σε μια σπηλιά, στα έγκατα της γης στο νησί Olkiluoto, η Φινλανδία κατασκευάζει την πρώτη στον κόσμο αποθήκη πυρηνικών αποβλήτων, που θα θαφτούν για τα επόμενα 100.000 χρόνια
Το Onkalo, που στα φινλανδικά σημαίνει σπηλιά, είναι το μοναδικό σημείο στον πλανήτη που κάτω από τη γη θα θαφτούν πυρηνικά απόβλητα για τα επόμενα χιλιάδες χρόνια.
Στην επιφάνεια αυτής της τεράστιας έκτασης, υπάρχει ένα δάσος με πεύκα ενώ η φύση ξανα ζωντανεύει κάθε άνοιξη μετά από τον βαρύ φινλανδικό χειμώνα. Ένα στρώμα γρασιδιού και λουλούδια φυτρώνουν κάθε χρόνο σε όλη της περιοχή, η οποία πιθανότατα θα κατοικηθεί από ανθρώπους τις επόμενες δεκαετίες όταν τίποτα στην επιφάνεια της γης δεν θα μαρτυρά ότι κάτω από τα πόδια τους υπάρχουν πυρηνικά απόβλητα που μπορεί να κρύβουν κινδύνους για την υγεία τους.
Έως και σήμερα, τα πυρηνικά απόβλητα φυλάσσονται σε εγκαταστάσεις προσωρινής αποθήκευσης σε όλο τον κόσμο και αποτελούν ένα από τα μεγαλύτερα περιβαλλοντολογικά προβλήματα που θα μεταβιβαστεί στις επόμενες γενιές.
Η Φινλανδία είναι η πρώτη χώρα που ελπίζει ότι έχει μια πιο μόνιμη λύση στο θέμα καθώς στα επόμενα δύο ή τρία χρόνια, οπότε και θα έχει ολοκληρωθεί το Onkalo, θα είναι σε θέση να βάψει τα απόβλητα υψηλής ραδιενέργειας, βαθιά μέσα στο στο βράχο αφού εγκλωβιστούν σε κυλίνδρους από χυτοσίδηρο και χαλκό και καλυφθούν με πηλό μπεντονίτη.
Το Onkalo, κατασκευάζεται τα τελευταία 20 χρόνια και βρίσκεται 450 μέτρα (1.500 πόδια) βαθιά μέσα στο βράχο του νησιού Olkiluoto, στα νοτιοδυτικά της χώρας, το οποίο φιλοξενεί εδώ και δεκαετίες τρεις πυρηνικούς αντιδραστήρες.
Ο τρίτος κατασκευάστηκε φέτος, και έγινε ο πρώτος νέος αντιδραστήρας που ενίσχυσε ακόμη περισσότερο τις εξαγωγές ενέργειας στη Δυτική Ευρώπη τα τελευταία 15 χρόνια. Αυτοί οι αντιδραστήρες, μαζί με δύο άλλους στη Loviisa στη νότια ακτή της Φινλανδίας, παράγουν το 33% της ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας.
Η κατασκευή του Onkalo κόστισε 1 δισ. ευρώ και έγινε με τις ευλογίες του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (IAEA). «Όλοι γνώριζαν την ιδέα μιας γεωλογικής αποθήκης για ραδιενεργά πυρηνικά απόβλητα υψηλού επιπέδου, αλλά η Φινλανδία το έκανε πράξη», είχε δηλώσει ο Ραφαέλ Μαριάνο Γκρόσι, γενικός διευθυντής του ΔΟΑΕ, σε μια επίσκεψη του στην τοποθεσία το 2020.
Άλλες χώρες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, οι ΗΠΑ, η Σουηδία, η Γαλλία και ο Καναδάς εξετάζουν ήδη μια παρόμοια λύση, σύμφωνα με τον Γκάρεθ Λο, καθηγητή ραδιοχημείας στο Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι, ο οποίος δεν συμμετέχει στο φινλανδικό έργο. «Η Φινλανδία είναι τουλάχιστον μια δεκαετία μπροστά από όλους» υποστηρίζει ο καθηγητής.
Το Onkalo έχει σχεδιαστεί για να αποθηκεύει πυρηνικά απόβλητα υψηλού επιπέδου που μπορούν να παραμείνουν ραδιενεργά για χιλιάδες χρόνια.
Η λειτουργία του έχει ωστόσο πυροδοτήσει συζητήσεις, για το αν κάτι μπορεί να πάει στραβά μέσα στα επόμενα χρόνια.
Βασικά ερωτήματα όπως «εάν έχει βρει η Φινλανδία την απάντηση στα πυρηνικά απόβλητα » ή «εάν μπορεί κανείς να εγγυηθεί ότι το Onkalo θα παραμείνει ασφαλές στο μέλλον» δεν μπορούν εύκολα να απαντηθούν.
Η πυρηνική ενέργεια παρέχει σήμερα περίπου το 10% της παγκόσμιας ηλεκτρικής ενέργειας. Καθώς έχει χαμηλές εκπομπές άνθρακα, θεωρείται από πολλούς σημαντικός παράγοντας στον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής.
Ωστόσο, εξακολουθεί να είναι ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα σε πολλές χώρες λόγω του υψηλού κόστους και του μεγάλου χρόνου κατασκευής των πυρηνικών αντιδραστήρων αλλά κυρίως του φόβου γύρω από την ασφάλεια τους και φυσικά την αποθήκευση των αποβλήτων τους.
Πυρηνικά από στρατιωτικές επιχειρήσεις
Η Φινλανδία είναι η πρώτη χώρα που κατασκεύασε ένα GDF για την αποθήκευση ράβδων πυρηνικών αποβλήτων από μη στρατιωτικές επιχειρήσεις. Αντίθετα, υπάρχει ήδη μια άλλη τοποθεσία στις Ηνωμένες Πολιτείες, το Waste Isolation Pilot Plant (Wipp), που λειτουργεί ήδη σε μια υπόγεια αλυκή στο Νέο Μεξικό.
Η διαφορά είναι ότι στην Wipp, αποθηκεύονται πυρηνικά απορρίματα από προγράμματα έρευνας και παραγωγής πυρηνικών όπλων των ΗΠΑ, αντί για ράβδους πυρηνικών αποβλήτων.
Αρκετές χώρες στον κόσμο, όπως οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, έχουν στραφεί στην πυρηνική ενέργεια κατασκευάζοντας νέους αντιδραστήρες ή αναβαθμίζουν τους υπάρχοντες για να αυξήσουν τη χωρητικότητα. Κάποιες άλλες όπως η Ινδία, η Κίνα και η Ρωσία σχεδιάζουν την κατασκευή πολλών νέων πυρηνικών εργοστασίων.
Ετσι, το μεγάλο πρόβλημα που μετατίθεται στις επόμενες γενιές, είναι τι θα κάνουν με τις τεράστιες ποσότητες πυρηνικών και ραδιενεργών αποβλήτων που συσσωρεύονται και παραμένουν επικίνδυνα για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια τόσο για το περιβάλλον όσο και την ανθρώπινη υγεία.
Αυτά τα απόβλητα πρέπει να κρατηθούν μακριά από τους ανθρώπους και να απομονωθούν από το περιβάλλον για ένα χρονικό διάστημα που δεν είναι ακόμη ξεκάθαρο για τον ανθρώπινο νου.
Ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας εκτιμά, ότι υπήρχαν περίπου 260.000 τόνοι πυρηνικών και ραδιενεργών αποβλήτων σε ενδιάμεση αποθήκευση σε όλο τον κόσμο έως το 2016, με τα περισσότερα από αυτά να φυλάσσονται κοντά στους πυρηνικούς αντιδραστήρες.
Περίπου το 70% αυτών των αποβλήτων στον κόσμο βρίσκεται σε λίμνες αποθήκευσης, με το υπόλοιπο 30% σε τεράστιες δεξαμενές από σκυρόδεμα και χάλυβα που ονομάζονται «ξηρά βαρέλια».
«Όλοι έχουμε ωφεληθεί από την πυρηνική ενέργεια για πάνω από 60 χρόνια», λέει ο Λιούις Μπάκμπερν, λέκτορας πυρηνικών υλικών στο Πανεπιστήμιο του Σέφιλντ στο Ηνωμένο Βασίλειο.
«Γι αυτό είναι ευθύνη αυτής της γενιάς των επιστημόνων και των μηχανικών να βρούμε λύση στο πρόβλημα των πυρηνικών αποβλήτων και να μην το μεταφέρουμε στις επόμενες γενιές».
Πληροφορίες από BBC