Ως γονείς, καταβάλλουμε προσπάθεια προκειμένου να δημιουργήσουμε εμπειρίες ζωής για τα παιδιά μας, με την ελπίδα να ζωγραφίσουμε τον πιο πολύχρωμο πίνακα μιας ευτυχισμένης παιδικής ηλικίας.
Όμως, τί θα θυμούνται τα παιδιά όταν μεγαλώσουν; Μπορούμε να διαμορφώσουμε τις αναμνήσεις;
Τα παιδιά συγκρατούν αναμνήσεις, ωστόσο δεν είναι πάντα αυτές που θα περιμέναμε. Γνωρίζουμε ότι ουσιαστικά κανείς μας δεν θυμάται τη βρεφική ηλικία, ενώ οι αναμνήσεις της νηπιακής ηλικίας σταδιακά ξεθωριάζουν, καθώς μεγαλώνουμε. Ωστόσο, δεν μας δίνεται η δυνατότητα να υπολογίσουμε με ακρίβεια, ποιες εμπειρίες κουβαλούν μαζί τους τα παιδιά καθώς αναπτύσσονται ή ποιες λεπτομέρειες θα λησμονήσουν.
Ορισμένες φορές, τα πράγματα που θυμούνται τα παιδιά φαίνονται αρκετά τυχαία
«Αυτά που θα θυμούνται είναι απρόβλεπτα. Ένα παιδί ηλικίας τριών ή τεσσάρων ετών θα μας εκπλήξει με το πόσα θυμάται σε κάποιες περιπτώσεις, ενώ άλλες θα μας «απογοητεύσει» με τα λίγα που έχει συγκρατήσει. Αντίθετα, όταν φτάσει στα έξι ή τα επτά, σχεδόν έχουμε να κάνουμε με έναν ενήλικα, σε ό,τι αφορά τη μνήμη», εξηγεί η Νόρα Νιούκομπ, καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Temple στη Φιλαδέλφεια.
Ωστόσο, το γεγονός ότι ένα δεκάχρονο παιδί δεν μπορεί να ανασυνθέσει γεγονότα που συνέβησαν όταν ήταν στην προσχολική ηλικία, δεν σημαίνει ότι οι αναμνήσεις του από εκείνη την εποχή έχουν εξαφανιστεί εντελώς.
Η Νιούκομπ αναγνωρίζει μια διάκριση μεταξύ ρητών και άρρητων αναμνήσεων. Ως ξεκάθαρες αναμνήσεις ορίζονται εκείνες που μπορούμε να αναφέρουμε προφορικά, οι ιστορίες που διηγούμαστε. Τα παιδιά δεν έχουν την τάση να τις διαμορφώνουν πριν από την ηλικία των δύο ετών και συχνά δεν τις έχουν συγκροτήσει πλήρως πριν από την ηλικία των επτά. Ωστόσο, διέπονται από σιωπηρές αναμνήσεις: συναισθήματα εκείνης της εποχής που δεν μπορούν απαραίτητα να εκφράσουν με λόγια.
«Αυτό που μας συνέβη έχει επίδραση πάνω μας, είτε είμαστε σε θέση να επαναφέρουμε στη μνήμη μας τις λεπτομέρειες είτε όχι», υποστηρίζει η Νιούκομπ.
Εφόσον τα συναισθήματα που προκύπτουν από μια εμπειρία είναι δυνατά, αυτό μπορεί να υπαγορεύσει εάν η ανάμνηση θα διατηρηθεί ή θα χαθεί.
Τόσο ως παιδιά, όσο και ως ενήλικες είναι πιθανότερο να θυμόμαστε πράγματα που συνοδεύονται από αρνητικά συναισθήματα. Σύμφωνα με τη Σάρα Μπρεν, ψυχολόγο παιδιών και οικογένειας με έδρα τη Νέα Υόρκη, υπάρχει εξελικτική εξήγηση για αυτό.
«Οι άνθρωποι είμαστε κατασκευασμένοι έτσι ώστε να θυμόμαστε επικίνδυνα ή αρνητικά γεγονότα, καθώς αυτή είναι η μέθοδος, προκειμένου να παραμείνουμε ασφαλείς», εξηγεί η Μπρεν.
Επομένως, είναι λογικό τα παιδιά να μας «χτυπάνε» διαρκώς εκείνη τη φορά που αργήσαμε να τα παραλάβουμε, ενώ ποτέ δεν αναφέρονται στις φορές που φτάσαμε στην ώρα μας.
Ευτυχώς, οι εμπειρίες που συνδέονται με θετικά συναισθήματα είναι επίσης πιο πιθανό να χαραχθούν στην παιδική μνήμη, συγκριτικά με εκείνες που προκαλούν ουδέτερα συναισθήματα. Είτε φτάσουμε στην ώρα μας είτε όχι, αν κρατάμε ένα κουτάβι στην αγκαλιά μας, το παιδί μας δύσκολα θα ξεχάσει την εικόνα.
Υπάρχει βήματα που μπορούμε να ακολουθήσουμε προκειμένου να δημιουργήσουμε στα παιδιά αναμνήσεις που θα κρατήσουν για μια ζωή
Ενώ επιθυμούμε τα παιδιά μας να θυμούνται τις στιγμές που αισθάνονταν χαρούμενα, μερικές φορές υπάρχουν κι άλλα κίνητρα. Ίσως ελπίζουμε ότι θα θυμούνται έναν μεγαλύτερο συγγενή ή ένα ταξίδι ζωής που δύσκολα θα επαναληφθεί. Σε αυτές τις περιπτώσεις, υπάρχουν μερικά tip, ώστε να βοηθήσουμε τα παιδιά να σχηματίσουν μια πιο συμπαγή ανάμνηση.
Η αφήγηση
Αφηγούμενοι ιστορίες και θέτοντας στα παιδιά ερωτήσεις ανοιχτού τύπου, η γονική ανάμνηση ενδέχεται να τα βοηθήσει να θυμούνται τις εμπειρίες τους. Οι διηγήσεις μπορούν να αποτελέσουν κομμάτι της αυτοβιογραφικής μνήμης των παιδιών, χτίζοντας την αίσθηση του ποιοι είναι στον κόσμο.
Η Νιούκομπ προτείνει να συντηρούμε αρχειακά αντικείμενα, στα οποία μπορούμε να αναφερθούμε αργότερα, όπως άλμπουμ φωτογραφιών.
Ακόμα κι αν ένα παιδί δεν έχει προσωπικές αναμνήσεις από ένα άτομο ή ένα γεγονός, οι ιστορίες που περιγράφουν μέλη της οικογένειας, ίσως διεισδύσουν στη συνείδηση του.
Πώς θα αυξήσουμε τις πιθανότητες το παιδί μας να αντιλαμβάνεται την παιδική ηλικία ως «ευτυχισμένη περίοδο»
Ανταποκρινόμενοι στις ανάγκες των παιδιών μας και ενθαρρύνοντας το υγιές δέσιμο, συμβάλλουμε στην ενίσχυση των αναμνήσεων τους. Όσα παιδιά αισθάνονται ασφαλή και συνδεδεμένα με τον φροντιστή τους, είναι πιθανό να κωδικοποιήσουν τις αναμνήσεις με έναν πιο αφηγηματικό τρόπο και ως ενήλικες να τις αναπολούν με αρχή, μέση και τέλος.
Χωρίς να υπάρχει βέβαιος τρόπος το παιδί μας να θυμάται πάντοτε μια συγκεκριμένη λεπτομέρεια, παρέχοντάς του προσεκτική φροντίδα κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας, το ωθούμε στη δημιουργία δυνατών αναμνήσεων.
Επιπλέον, είναι σημαντικό να λάβουμε υπόψιν, ότι οι μόνιμες αναμνήσεις πυροδοτούνται με αυθόρμητο τρόπο. Δεν πρόκειται για κάτι που μπορούμε να προσχεδιάσουμε.