Tί όμορφη μέρα! Μετά από ένα χορταστικό ελληνικό καλοκαίρι τα παιδιά επιστρέφουν πίσω στο σχολείο. Για τους περισσότερους από εμάς η επιστροφή στα θρανία αποτελεί αληθινή λύτρωση, καθώς τις ημέρες μετά την άδεια, πολλές φορές δεν ξέρουμε που να αφήσουμε τα μικρά ή τους εφήβους μας ή πώς να τα κρατήσουμε απασχολημένα, προκειμένου να μην πλήττουν. Εκτός αυτού, το να μαθαίνουν νέα πράγματα και να δημιουργούν καινούργιες φιλίες, μόνο οφέλη έχει να τους προσφέρει.
Κι όμως, ίσως το παιδί μας να μην αντιλαμβάνεται την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς με τον ίδιο τρόπο. Υπάρχει η πιθανότητα συναισθήματα όπως το άγχος για τις μαθητικές υποχρεώσεις και την κοινωνική συναναστροφή να μην αφήνουν τον μαθητή να απολαύσει τη νέα αρχή.
Σε αυτή την περίπτωση, ελλοχεύει ο κίνδυνος οι πρώτες μέρες στο σχολείο να γίνουν τόσο για το παιδί όσο και για την οικογένεια αληθινός εφιάλτης. Θα το αφήσουμε έτσι; Και βέβαια όχι!
Ο Ανδρέας Βαγιόπουλος, κοινωνικός λειτουργός με μετεκπαίδευση στη θεραπεία ζεύγους και οικογένειας και τη διαχείριση πένθους, απώλειας και τραυματικών γεγονότων, αποκαλύπτει στην HuffPost πολύτιμα μυστικά, ώστε να βοηθήσουμε τόσο τα μικρά όσο και τα μεγάλα παιδιά να προσαρμοστούν και πάλι στην καθημερινότητα που επιτάσσει το σχολείο, μετά την απόλυτη ανεμελιά των καλοκαιρινών διακοπών.
Δεν χρειάζεται πανικό! Τα πράγματα είναι πιο απλά απ’ όσο νομίζουμε.
-Kύριε Βαγιόπουλε, πόσο φυσιολογικό είναι να υπάρξει δυσκολία προσαρμογής στους μαθητές στη σχολική ζωή μετά από το «μακρύ» ελληνικό καλοκαίρι του εκπαιδευτικού μας συστήματος;
Το θυμόμαστε καλά κι από τα δικά μας παιδικά χρόνια: To τέλος του καλοκαιριού και η έλευση του Σεπτέμβρη, σηματοδοτεί για τα μικρά μας τη λήξη μιας μακράς περιόδου απόλυτης χαλάρωσης. Κάτι μέσα τους, τους λέει πως ήρθε η ώρα να αλλάξουν συνήθειες, προγράμματα και ρυθμούς ζωής. Αυτό τους δημιουργεί έντονη ανησυχία για την ανεμελιά, που φαίνεται να τους κουνά μαντήλι καθώς απομακρύνεται.
Με άλλα λόγια, από τη στιγμή που καλούνται να επιστρέψουν στα θρανία, τα παιδιά εισέρχονται σε ένα μεταβατικό στάδιο και η δυσκολία προσαρμογής είναι κάτι το απολύτως φυσιολογικό. Η ομαλή μετάβαση στη μαθητική ρουτίνα αποτελεί αληθινή πρόκληση, ανεξάρτητα από την ηλικία του παιδιού.
Τα παιδιά κατακλύζονται από αμφίρροπα συναισθήματα. Μπορεί αφενός να χαίρονται που θα σμίξουν και πάλι με τους φίλους και τους συμμαθητές τους. Αφετέρου όμως, αγωνιούν και για το πώς θα ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των γονέων και των καθηγητών, ενώ για κάποιους μαθητές, το σφύριγμα για τη λήξη των διακοπών, πάει χέρι-χέρι με μια φθινοπωρινή μελαγχολία.
-Υπάρχουν τεχνικές για να γίνει αυτή η προσαρμογή πιο εύκολη;
Πρώτα απ′ όλα, τα παιδιά όλων των ηλικιών θα πρέπει ήδη από την πρώτη εβδομάδα μαθημάτων να προσαρμοστούν στο σχολικό ωράριο. Εάν ένα παιδί ή ένας έφηβος κοιμάται στις τρεις το χάραμα, κάτι που μερικές φορές τυχαίνει την περίοδο των διακοπών, αποκλείεται στις οκτώ το πρωί να έχει τη διάθεση να ξυπνήσει προκειμένου να πάει στο σχολείο, ενώ ανάλογες θα είναι και οι μαθητικές του επιδόσεις.
Μάλιστα, αν και λίγο αργοπορημένα, συνιστώ την επόμενη χρονιά να επιδιώξουμε την προσαρμογή στο ωράριο μια εβδομάδα πριν το άνοιγμα των σχολείων.
Επομένως, από ’δω και στο εξής, φροντίζουμε τα παιδιά όλων των ηλικιών να ξαπλώνουν στο κρεβάτι 7-8 ώρες πριν το πρωινό ξύπνημα. Έτσι θα έχουν κέφι και ενέργεια να αδράξουν τη μέρα, να κοινωνικοποιηθούν παίζοντας και ανοίγοντας συζητήσεις και η όλη διαδικασία θα τους φανεί πολύ πιο ευχάριστη.
Έπειτα, θέτουμε από κοινού ορισμένους στόχους, που θα αφορούν τόσο τη ζωή στο σπίτι όσο και τη ζωή στο σχολείο. Τα παιδιά λατρεύουν να κάνουν το κάθε τι να μοιάζει με παιχνίδι, μέσα από την «επίτευξη αποστολών». Αυτό θα τους προσφέρει κίνητρο να πηγαίνουν κάθε μέρα στο σχολείο με την πρόθεση να σημειώσουν πρόοδο.
Ακόμη, για να μην τους φανεί βουνό η ζωή μέσα στη σχολική αίθουσα, μια ωραία ιδέα είναι τα Σαββατοκύριακα του Φθινοπώρου να οργανώσουμε μερικές οικογενειακές εκδρομές ή και mini εξορμήσεις ακόμα και μέσα στην πόλη.
Έπειτα, έχει σημασία τις πιο «χαλαρές» μέρες, προτού μπούνε στα βαθιά της σχολικής ύλης, μετά το σχόλασμα να πηγαίνουμε τα παιδιά μια βόλτα ή να κάνουμε μαζί κάτι ήσυχο. Αυτό ναι μεν θα τους προσφέρει χαρά, χωρίς όμως να τα αποπροσανατολίζει από τα μαθήματά τους.
Αν τα παιδιά φοιτούν στις πρώτες τάξεις του δημοτικού, φροντίζουμε να μοιραζόμαστε μαζί τους τα δικά μας ευχάριστα σχολικά βιώματα, υιοθετούμε μια φιλική στάση και εφόσον μας φανεί απαραίτητο, ορίζουμε παρέα ένα ακριβές πρόγραμμα μελέτης.
-Σε πόσες ημέρες ή εβδομάδες μετά την πρώτη μέρα στο σχολείο θα πρέπει να έχει ομαλοποιηθεί αυτή η μετάβαση;
Το διάστημα προσαρμογής διαφέρει από παιδί σε παιδί. Σε ορισμένους μαθητές παίρνει μονάχα λίγες ώρες, ενώ σε άλλους ολόκληρες εβδομάδες ή και μήνες.
Θα πρέπει ωστόσο να είμαστε προετοιμασμένοι για το γεγονός ότι πιο μεγάλο είναι συνήθως το διάστημα προσαρμογής για μαθητές που άλλαξαν σχολείο ή για εκείνους που αλλάζουν σχολική βαθμίδα, που περνούν δηλαδή από το νηπιαγωγείο στο δημοτικό, από το δημοτικό στο γυμνάσιο ή από το γυμνάσιο στο λύκειο.
Το μέσο διάστημα προσαρμογής είναι περίπου ένας μήνας, χωρίς να σημαίνει ότι αν το παιδί μας υπερβεί το συγκεκριμένο όριο θα πρέπει να μας καταβάλει η ανησυχία. Κάθε παιδί είναι μοναδικό και λειτουργεί με τις δικές του ταχύτητες.
-Αν δεν συμβεί αυτό, πώς θα πρέπει να δράσουμε;
Η προσωπικότητα του παιδιού και των γονέων, οι μεταξύ τους σχέσεις και η αλληλεπίδραση με τον καθηγητή, αλλά και ο τρόπος προσέγγισης του παιδιού από τους ενήλικες διαδραματίζουν ρόλο-κλειδί.
Σε περίπτωση λοιπόν που κάτι πάει στραβά με την προσαρμογή, σε πρώτη φάση, η αιτία θα πρέπει να αναζητηθεί στους παραπάνω παράγοντες. Εάν η προσέγγιση είναι φιλική προς το παιδί και ο μαθητής αισθάνεται ασφάλεια μέσα στους δεσμούς του με τους γονείς και τους διδάσκοντες, η προσαρμογή είναι θέμα χρόνου.
-Οι εξωσχολικές υποχρεώσεις θα πρέπει να μπουν σταδιακά στο πρόγραμμα;
Εξωσχολικές υποχρεώσεις όπως οι ξένες γλώσσες, ένα άθλημα ή ένα μουσικό όργανο, είναι προτιμότερο να εντάσσονται στο πρόγραμμα λίγες ημέρες μετά την επιστροφή στο σχολείο. Έχει σημασία το παιδί να μην αισθανθεί τις γνώσεις και τις ευθύνες να πέφτουν επάνω του βροχή. Αυτός είναι και ο λόγος που στην πλειοψηφία τους τα τμήματα ξένων γλωσσών και οι διάφορες αθλητικές ή καλλιτεχνικές δραστηριότητες συνήθως ξεκινούν από τον Οκτώβρη.
-Πότε η απροθυμία ενός παιδιού να πάει στο σχολείο θα πρέπει να μας οδηγήσει στο να μιλήσουμε με έναν ειδικό;
Η απροθυμία ενός παιδιού να πάει στο σχολείο συχνά λαμβάνει διαστάσεις φοβίας. Σε αυτή την περίπτωση το παιδί αρνείται να πάει στο μάθημα, ανεξάρτητα από την πίεση που ασκείται από τους γονείς ή τους διδάσκοντες.
Αυτό είναι ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζουν συχνότερα τα παιδιά ηλικίας 10-13 ετών και δεν ευθύνεται απαραίτητα το σχολείο. Στην προεφηβική και την εφηβική φάση, το παιδί ταλανίζεται από προσωπικά άγχη και ανησυχίες.
Θα καταλάβουμε ότι φταίει το σχολείο ή κάποιο πρόσωπο (συμμαθητής/καθηγητής) στην περίπτωση που το παιδί δεν θέλει να ακούσει το οτιδήποτε για το συγκεκριμένο μέρος και τους ανθρώπους που συναντά εκεί.
Εάν δε, όταν αναφερόμαστε στο σχολείο το μικρό μας αγχώνεται και εμφανίζει συμπτώματα όπως το κοιλιακό άλγος, η ζάλη, ο εμετός ή η και κρίση πανικού, αυτό σημαίνει ότι το παιδί φοβάται κάτι που δεν δύναται να ελέγξει.
Η σχολική άρνηση-φοβία χωρίζεται σε τρεις κατηγορίες:
- Στην αυτο-θεραπευόμενη, που αποτελεί την πιο ήπια μορφή και διαρκεί περίπου δύο εβδομάδες
- Στην οξεία, που διαρκεί από δύο έως τέσσερις εβδομάδες
- Και τη χρόνια, που μπορεί να ταλαιπωρήσει το παιδί ακόμα και καθ’ όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς
Η φοβία συχνά οφείλεται σε παράγοντες ψυχοκοινωνικούς, νευροψυχιατρικούς ή συναισθηματικούς, αλλά και σε προβλήματα που αφορούν συμπεριφορές που εξωτερικεύει ή που εισπράττει το νεαρό άτομο.
Εξετάζοντας όλους τους παραπάνω παράγοντες και «έχοντας το παιδί από κοντά», μπορούμε σχετικά άμεσα να διαπιστώσουμε αν ο μαθητής απλώς πλήττει στο σχολείο ή αν τον διακατέχει φοβία και στρες.
Εάν ο μαθητής απλώς βαριέται, οι επιδόσεις του θα είναι συνήθως κακές, ενώ τις ημέρες που επιλέγει να μην πάει στο σχολείο, ενδέχεται να τριγυρίζει με φίλους. Εάν ο μαθητής διέπεται από σχολική άρνηση ή φοβία, αυτό μπορεί να μην αντικατοπτρίζεται στους βαθμούς του, που ενδέχεται να είναι και πολύ καλοί. Ακόμη, τα παιδιά που αισθάνονται φοβία προτιμούν τις ημέρες που δεν πάνε στο σχολείο να μένουν κλεισμένα στο σπίτι.
Εφόσον αντιληφθούμε την ύπαρξη φοβίας ή σχολικής άρνησης, καλό είναι να μην καθυστερήσουμε να δομήσουμε μια ειλικρινή σχέση με έναν ειδικό. Όσο πιο σύντομα απευθυνθούμε σε έναν κοινωνικό λειτουργό ή έναν παιδοψυχολόγο, τόσο πιο άμεσα θα ανακουφιστεί το παιδί και τόσες πιο πολλές γνώσεις και ευχάριστες εμπειρίες θα αποκομίσει από τους κόσμους που ανοίγονται μπροστά του μέσα από το σχολείο και τα διάφορα χόμπι.
Λίγα λόγια για τον Ανδρέα Βαγιόπουλο
O Ανδρέας Βαγιόπουλος διαθέτει πολυετή εμπειρία στη συμβουλευτική γονέων και εφήβων. Έχει διατελέσει σύμβουλος και θεραπευτής νεαρών προσφύγων, στη Δομή Φιλοξενίας στη Ριτσώνα, μια εμπειρία που τον εξέλιξε ως επαγγελματία και ως άνθρωπο.
Αυτή τη στιγμή εργάζεται ως κοινωνικός λειτουργός σε Δομή Ασυνόδευτων Ανηλίκων του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού.
Στον επαγγελματικό του λογαριασμό στο Instagram προσφέρει απλά tip, που δίνουν λύση σε σύνθετα ζητήματα, τα οποία απασχολούν τον καθένα μας και συχνά, στέκονται εμπόδιο στην εξέλιξή μας, τόσο σε προσωπικό όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο.