Τα «τέρατα του Χίτλερ»: Η «υπερφυσική φαντασίωση» των Ναζί, η προπαγάνδα και τα μαθήματα για τον σύγχρονο κόσμο

Ο Dr. Έρικ Κούρλαντερ, συγγραφέας του «Hitler's Monsters: A Supernatural History of the Third Reich» μιλά στη HuffPost Greece.
Το ναζιστικό σύμβολο του «μαύρου ήλιου» στο κάστρο Βέβελσμπουργκ, στη Γερμανία.
Το ναζιστικό σύμβολο του «μαύρου ήλιου» στο κάστρο Βέβελσμπουργκ, στη Γερμανία.
via Associated Press

«Μετα- αλήθεια» (post – truth), fake news, «εναλλακτικά γεγονότα» (alternative facts), QAnon, «αυτόχθονες» αντιεμβολιαστές και πολλοί άλλοι όροι σαν αυτούς βρίσκονται, εν έτει 2021, στην ημερήσια διάταξη, σε έναν κόσμο «πληγωμένο» από πολλές απόψεις. Η πανδημία Covid-19, οι αυξανόμενες οικονομικές ανισότητες (στον απόηχο οικονομικών κρίσεων που θέτουν υπό αμφισβήτηση το καπιταλιστικό μοντέλο), οι προβληματισμοί για την παγκοσμιοποίηση, η ταχεία «επέλαση» της τεχνολογίας, η κλιματική κρίση, η τρομοκρατία, η πανταχού παρούσα παραπληροφόρηση (εσκεμμένη ή μη – ειδικά σε συνδυασμό με πρωτοφανείς στην ιστορία δυνατότητες μαζικής επικοινωνίας) δημιουργούν, στα μάτια πολλών, ένα εξαιρετικά «δυστοπικό», θα έλεγε κανείς, διεθνές περιβάλλον. Επακόλουθα αυτού είναι φαινόμενα όπως η άνοδος του λαϊκισμού και του φονταμενταλισμού (και γενικότερα ακραίων αντιλήψεων), η αμφισβήτηση θεσμών και αξιών των κοινωνιών – ακόμα και της ίδιας της δυτικής φιλελεύθερης δημοκρατίας- η «αφύπνιση»/ επιδίωξη «επιστροφής» ιδεολογιών και συστημάτων που έχουν ιστορικά αποτύχει, και μια γενικότερη εικόνα αστάθειας σε πολλούς τομείς, η οποία σε πολλές περιπτώσεις συνοδεύεται από τάσεις «αποστροφής», θα μπορούσε να πει κανείς, προς την πραγματικότητα χάριν αφηγημάτων που παρέχουν, πολύ βολικά, «όλες τις απαντήσεις».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

Η γοητεία της συνωμοσίας: 4 ειδικοί αναλύουν το φαινόμενο της εξάπλωσης θεωριών συνωμοσίας, εν μέσω της πανδημίας

Η τάση αυτή δεν είναι κάποια πρωτοτυπία της εποχής μας: Όταν κάτι φαντάζει «χαοτικό» ή εξαιρετικά πολύπλοκο για να μπορέσει να το αντιληφθεί κάποιος, είναι ιδιαίτερα γοητευτική η προοπτική υιοθέτησης ενός αφηγήματος/ αντίληψης επί των πραγμάτων/ κοσμοθεωρίας που παρέχει μια «ομπρέλα» υπό την οποία όλα γίνονται «κατανοητά» χωρίς να απαιτείται κάποιου είδους εξειδίκευση ή γνώση που έχει κατακτηθεί με κόπο – ακόμα κι αν περιλαμβάνει «εξωπραγματικά» ή «υπερφυσικά» στοιχεία. Aυτό δεν είναι κάτι θεωρητικό, μα κάτι που έχει αποδειχθεί εμπράκτως στο παρελθόν, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα όλων την περίπτωση της Ναζιστικής Γερμανίας, όπου το αφήγημα του «χιλιόχρονου Ράιχ» βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό σε έννοιες περί φυλετικής ανωτερότητας, ψευδοεπιστημονικές θέσεις και αντιλήψεις και έναν έντονο «υπερφυσικό»/ «αποκρυφιστικό» αέρα που υποστήριζε το εν λόγω «οικοδόμημα» στο σύνολό του.

via Associated Press

Ανεξαρτήτως του πόσοι ήταν στην πραγματικότητα τότε οι «πραγματικοί πιστοί», οι δυνατότητες των Ναζί στην προπαγάνδα και την αξιοποίησή της δεν επιδέχονται αμφισβήτησης. Το όραμα του «χιλιόχρονου Ράιχ» και της «Αρίας φυλής» έσυρε έναν κόσμο σε έναν καταστροφικό εξαετή πόλεμο, η κληρονομιά του οποίου δεν φαίνεται να έχει «σβήσει» ακόμα σήμερα, 80 περίπου χρόνια μετά. Η ενασχόληση των Ναζί με τον αποκρυφισμό και το «υπερφυσικό» όσο «γραφική» και αν φαίνεται σήμερα, δεν παύει να αποτελεί πολύ σημαντικό κεφάλαιο της ιστορίας της περιόδου του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, ως δομικό στοιχείο του «οικοδομήματος» του Γ′ Ράιχ – και η σημασία της γίνεται ακόμα μεγαλύτερη, αν λάβει κανείς υπόψιν το τι συμβαίνει στον σημερινό κόσμο, όπου, στον απόηχο της πανδημίας του κορονοϊού, εν μέσω της κλιματικής κρίσης και απέναντι σε ανεξέλεγκτες «θύελλες» παραπληροφόρησης και διαφαινόμενες διεθνείς γεωπολιτικές μεταβολές/ ανακατατάξεις, οι «αμφισβητίες», που στρέφονται σε κάθε λογής προσεγγίσεις (από διάφορες ακραίες ή ιστορικά αποτυχημένες πολιτικές θεωρίες μέχρι φονταμενταλιστικές αντιλήψεις και εξωπραγματικές θεωρίες συνωμοσίας) φαίνονται να εξελίσσονται σε «κρίσιμη μάζα», ικανή να επηρεάσει δραστικά τις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις.

Σε αυτό το πλαίσιο, λίγοι είναι καταλληλότεροι για να μιλήσουν για το κεφάλαιο αυτό, του «Nazi occult» (αν και ο ίδιος δεν συμφωνεί ιδιαίτερα με τον όρο του «occult»- «αποκρυφισμού» στο συγκεκριμένο θέμα, προτιμώντας αντ’αυτού το «supernatural imaginary», που θα αποδίδαμε ως «υπερφυσική φαντασίωση») από τον Dr. Έρικ Κούρλαντερ, Αμερικανό καθηγητή Ιστορίας, κάτοχο της έδρας William R. Kenan στο Stetson University και συγγραφέα, μεταξύ άλλων, των «Hitler’s Monsters: A Supernatural History of the Third Reich» και του «Revisiting the Nazi Occult: Histories, Realities, Legacies». Ο κ. Κούρλαντερ θεωρείται ένας από τους κορυφαίους ειδικούς σε θέματα σύγχρονης γερμανικής ιστορίας και Ναζιστικής Γερμανίας – και μίλησε στη HuffPost Greece για την ενασχόληση των Ναζί με τον αποκρυφισμό και το «υπερφυσικό», τη σημασία της και τα μαθήματα που προκύπτουν για τον σύγχρονο κόσμο.

.
.
Eric Kurlander- Facebook

HuffPost Greece: Ποια ήταν στα αλήθεια η έκταση της ενασχόλησης της ηγεσίας των Ναζί και του Γ′ Ράιχ με τον αποκρυφισμό («Occult»); Όλοι έχουμε δει ταινίες όπως αυτές του Ιντιάνα Τζόουνς, ή παίξει βιντεοπαιχνίδια όπως το «Wolfenstein». Ασχολούνταν τόσο πολύ οι Ναζί με έρευνες περί αποκρυφισμού;

Dr. Έρικ Κούρλαντερ: Οι περισσότεροι ηγέτες των Ναζί, με την εξαίρεση του Χάινριχ Χίμλερ και του Ρούντολφ Ες, δεν εμπλέκονταν άμεσα με υποστήριξη/ χρηματοδότηση ερευνών πάνω στον αποκρυφισμό ή την αποκαλούμενη «οριακή επιστήμη» (border science). Αλλά πολλοί αναγνώριζαν τη αξία του να χρησιμοποιείς ιδέες και ρητορική που βασίζονταν στον αποκρυφισμό (occult)- Αριοσοφία, Ανθρωποσοφία και Θεοσοφία- στην ινδο-άρια και αριο-γερμανική θρησκεία, στο φολκλόρ και τη μυθολογία, ή στην οριακή επιστήμη (θεραπείες με «φυσικό» τρόπο, θεωρία του παγκόσμιου πάγου, ραδιαισθησία, φρενολογία, βιοδυναμική γεωργία, κοσμοβιολογία, παραψυχολογία κλπ) για να δικαιολογήσουν τις φυλετικές τους θεωρίες και τα ιμπεριαλιστικά τους σχέδια. Επίσης, συνειδητοποιούσαν πως το να αναφέρονται σε ιδέες που ήταν εμποτισμένες με το υπερφυσικό στοιχείο («folk», «Fuhrer», «αίμα και γη»), σε πρακτικές (τελετές με δαυλούς, γιορτές για το ηλιοστάσιο) και σε σύμβολα (η σβάστικα, η «σημαία του αίματος», ο ρούνος «Sig») βοηθούσε στην ενοποίηση ξεχωριστών «λαϊκών» στοιχείων εντός του ναζιστικού κινήματος και στην προσέλκυση μιας σημαντικής μειονότητας Γερμανών ψηφοφόρων στο κίνημα. Ο «αποκρυφισμός» (occultism) είναι μόνο μια πτυχή της «υπερφυσικής φαντασίωσης» (supernatural imaginary) στην οποία βασίζονταν πολλοί Ναζί για πολιτικούς λόγους. Όπως προαναφέρθηκε, υπήρχαν επίσης και «οριακή επιστήμη» και ινδο- άρια/ αριο-γερμανική θρησκεία και μυθολογία. Πρέπει να προσέχουμε ως προς το «τσουβάλιασμα» όλων αυτών των ξεχωριστών ιδεών ως «occult» (αποκρυφισμός).

Θα μπορούσατε να μας κάνετε μια περίληψη του αφηγήματός τους; (Ατλαντίδα, προκατακλυσμιαίες καταβολές, Βριλ κλπ)

Ένας τρόπος για να κατανοήσουν οι σημερινοί αναγνώστες τα οριακής επιστήμης (ψευδoεπιστημονικά) αφηγήματα φυλής και χώρου που ήταν δημοφιλή στις αρχές του 20ού αιώνα είναι εξετάζοντας παρόμοια αφηγήματα μεταξύ της «εναλλακτικής δεξιάς» (alt right) και του κοινού της οριακής επιστήμης στις αρχές του 21ου αιώνα. Απλά δείτε το «Ancient Aliens» στο αμερικανικό «History Channel» ή κοιτάξτε τη Σαϊεντολογία. Πολλοί Γερμανοί και Αυστριακοί (για να μην αναφέρουμε άλλους Ευρωπαίους και Αμερικανούς τότε και τώρα) πίστευαν/ πιστεύουν πως ένας ανώτερος Άριος πολιτισμός, πιθανώς επηρεασμένος από επαφές με εξωγήινους (που ο Πλάτωνας και άλλοι αποκαλούσαν Ατλαντίδα και «Volkisch» διανοούμενοι αποκαλούσαν Θούλη) είχε υπάρξει στην ανθρώπινη προϊστορία και είχε καταρρεύσει λόγω ενός κατακλυσμού και/ ή ανάμειξης φυλών και αργότερα είχε διασπείρει τα «φυλετικά» και πολιτισμικά του απομεινάρια στον αρχαίο κόσμο, παρέχοντας τον σπόρο για όλους τους μεγάλους «ινδο-άριους» πολιτισμούς (Nordic, ελληνορωμαϊκός, περσικός, ινδικός, ιαπωνικός κλπ).

Ο στόχος αυτών που ασπάζονταν αυτές τις θεωρίες, μεταξύ των οποίων πολλοί διανοούμενοι των Ναζί και των SS, ήταν η ανάκτηση των βιολογικά και πνευματικά «ανώτερων» στοιχείων από αυτούς τους πολιτισμούς και η εξόντωση ή υποδούλωση των «κατώτερων» στοιχείων για την αναδημιουργία του Αρίου πολιτισμού (με εμβληματικό το χιλιόχρονο Γ′ Ράιχ). Οι κύριοι εχθρού του Γ′ Ράιχ στην υλοποίηση αυτού του φυλετικού και χωρικού εγχειρήματος ήταν οι Εβραίοι, που υποτίθεται πως ήταν ενωμένοι σε μια μυστική, παγκόσμια συνωμοσία, και ηγούνταν ενός διεθνούς πολιτικού, οικονομικού και πολιτισμικού μηχανισμού με σκοπό την υπονόμευση του Αρίου πολιτισμού. Στην κοσμολογία των Ναζί, οι Εβραίοι δεν είχαν μόνο διαστρεβλώσει τις διδαχές του αληθινού «Αρίου» Χριστού για να υποτάξουν τον Ευρωπαϊκό πολιτισμό. Είχαν διεισδύσει στην Καθολική Εκκλησία και στους Ελευθεροτέκτονες/ Μασόνους, δημιούργησαν τον καπιταλισμό, τον κομμουνισμό, τον φεμινισμό και τον φιλελευθερισμό, και είχαν πλέον σκοπό την εξάπλωση του «Ιουδαιο-μπολσεβικισμού» με μόνο στόχο την καταστροφή των Άριων πολιτισμών στην Ευρώπη και αλλού, διασφαλίζοντας την παγκόσμια πολιτική και οικονομική ηγεμονία.

ullstein bild Dtl. via Getty Images

Ποιοι ήταν οι πραγματικοί λόγοι και στόχοι της ενασχόλησης των Ναζί με τις έρευνες περί αποκρυφισμού και ποιοι ήταν οι πιο ένθερμοι/ ισχυροί υποστηρικτές (αληθινοί πιστοί); Είχαν αυτές οι επιδιώξεις περισσότερο προπαγανδιστικούς σκοπούς ή πίστευαν στα αλήθεια πως αυτές οι έρευνες θα είχαν αξία;

Κάποιοι ηγέτες των Ναζί και μια σημαντική μειονότητα Ναζί και SS αξιωματούχων και διανοουμένων ξεκάθαρα πίστευαν σε κάποιες πτυχές των αποκρυφιστικών, οριακών επιστημονικών και ινδο-αρίων θρησκευτικών και μυθολογικών δογμάτων. Άλλοι τόσοι απέρριπταν ή κορόιδευαν μεταξύ τους τέτοιου είδους ιδέες. Αυτό που πρακτικά συνειδητοποιούσαν όλοι οι Ναζί, μεταξύ των οποίων σκεπτικιστές όπως ο Γκέμπελς και ο Μπόρμαν, ήταν ότι μπορούσαν να εκμεταλλευτούν τέτοιες ιδέες για τη χειραγώγηση του πληθυσμού. Γιατί ο Γκέμπελς έβαλε αστρολόγους να αναπτύξουν προπαγάνδα επί του πολέμου με βάση τις προφητείες του Νοστράδαμου; Δεν ήταν ήταν να καλοπιάσει τον Χίμλερ ή τον Ες, που είχαν τους δικούς τους, ιδιωτικούς αστρολόγους, ήταν επειδή νόμιζε ότι μπορούσε να χρησιμοποιήσει τέτοια προπαγάνδα για να χειραγωγήσει την κοινή γνώμη των Γερμανών και των Συμμάχων.

Όταν ο Χίμλερ ανέθεσε στον Ότο Ραν να ερευνήσει το Άγιο Δισκοπότηρο ή στην SD να διερευνήσει μεσαιωνικές και μεταγενέστερες δίκες μαγισσών, το έκανε εν μέρει λόγω της επιθυμίας του να ανακτήσει τις θρησκευτικές και πολιτισμικές πρακτικές και της «εωσφορικές» πεποιθήσεις των παγανιστικών γερμανικών φύλων, που είχαν κατηγορηθεί για μαγεία και διωχθεί από την Καθολική Εκκλησία. Μα ο Χίμλερ ανέθεσε επίσης τη δεύτερη αποστολή στην SD του Χάιντριχ αντί για το Ινστιτούτο Προγονικών Ερευνών των SS, που χρηματοδοτούσε τον Ραν και κανονικά υποστήριζε άλλες έρευνες αποκρυφισμού, οριακής επιστήμης και λαογραφίας- επειδή πίστευε πως θα βοηθούσε τα SS να κατανοήσουν τις μεθόδους που οι Εβραίοι, οι οποίοι υποτίθεται πως χρησιμοποιούσαν την Καθολική Εκκλησία και κατηγορίες μαγείας και σατανισμού για να δικαιολογήσουν την υποδούλωση και εξόντωση της Άριας κουλτούρας και πολιτισμού στον Μεσαίωνα.

Ο Χίμλερ και άλλοι αξιωματικοί των Ναζί πίστευαν πως διεξάγοντας «opposition research» πάνω στις διώξεις των μαγισσών, θα μπορούσαν να προβλέψουν καλύτερα παρόμοιες επιθέσεις από την Εκκλησία, τους ελευθεροτέκτονες και τους Εβραίους, ακόμα και να χρησιμοποιήσουν παρόμοιες μεθόδους ενάντια στους εχθρούς τους. Εδώ αξίζει να σημειωθεί πως ένας από τους συνεργάτες του Ραν στις έρευνες για το Δισκοπότηρο, που επίσης ήθελε να χρησιμοποιήσει τα αρχεία των SS και της Ahnenerbe ήταν ο Τζούλιους Έβολα, ακροδεξιός διανοούμενος οι θεωρίες του οποίου για την πολιτική έχουν εμπνεύσει τον σύμβουλο του Ντόναλντ Τραμπ, Στιβ Μπάνον.

Λαμβάνοντας υπόψιν το προφανές, πως οι έρευνές τους πάνω στο occult δεν απέδωσαν πραγματικά αποτελέσματα (άλλωστε οι Σύμμαχοι δεν έχασαν τον πόλεμο εξαιτίας αποκρυφιστικών/ υπερφυσικών μέσων στη διάθεση του Ράιχ), θα μπορούσε να ειπωθεί πως οι έρευνες αυτές επηρέασαν στα αλήθεια την πολεμική προσπάθεια; Από άποψης, για παράδειγμα, χρήσης πόρων που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν αλλού;

Και πάλι, το «occult» είναι λάθος όρος για αυτό που ενέπνεε κάποιους Ναζί με όρους ερευνών οριακής επιστήμης. Η αναζήτηση για «θαυματουργά όπλα», για παράδειγμα, αν και βασιζόταν από πολλές απόψεις σίγουρα σε πίστη, δεν είχε καμία σχέση με τη μαγεία ή τον Εωσφορισμό ή μυστικές αδελφότητες («occult»). Βασιζόταν περισσότερο σε παραδόσεις «οριακής επιστήμης», ή ακόμα και φαντασιώσεις επιστημονικής φαντασίας, που υποδείκνυαν την ύπαρξη μυστικών και ανεκμετάλλευτων ενεργειών που η «mainstream», υλιστική επιστήμη δεν είχε ανακαλύψει ή εκμεταλλευτεί ακόμα. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπήρχαν «occult», αποκρυφιστικές πτυχές στον τρόπο σκέψης των Ναζί στον πόλεμο. Στο βιβλίο μου «Hitler’s Monsters» μιλώ για αναφορές Γερμανών στην ανατολική Ευρώπη που υποστήριζαν ότι δέχτηκαν επιθέσεις από κομμουνιστές παρτιζάνους «αιμοπότες», και το γεγονός πως ο Χίμλερ και ο Γκέμπελς συγκρότησαν μια ομάδα παρτιζάνων «λυκανθρώπων» κατά τους τελευταίους μήνες του πολέμου. Ωστόσο η προσφυγή στην «οριακή επιστήμη» από τη μία άποψη ή τη Nordic μυθολογία, όπως το «Götterdämmerung» του Βάγκνερ (Το Λυκόφως των Θεών) από την άλλη δεν είχαν πολλά να κάνουν με το «occult» per se. Για αυτό η έννοια που χρησιμοποιώ για σκοπούς οργάνωσης είναι το «supernatural imaginary» (υπερφυσική φαντασίωση) και όχι «occult imaginary» (αποκρυφιστική φαντασίωση).

Ole Jensen via Getty Images

Πώς αντιμετώπιζαν οι δυτικοί Σύμμαχοι και οι Σοβιετικοί τις αποκρυφιστικές έρευνες των Ναζί; Υπάρχουν παραδείγματα όπου φαίνονται να τις έπαιρναν σοβαρά;

Το «occult» είναι κάποιες φορές ακριβές, μα όχι πάντα ο καλύτερος όρος για τα είδη δογμάτων και πρακτικών. Για παράδειγμα, η χρήση ραβδοσκόπων και αστρολόγων από τα SS και το γερμανικό ναυτικό για τον εντοπισμό του Μουσολίνι ή βρετανικών αντιτορπιλικών στον Ατλαντικό είχε τόσο σχέση με την οριακή επιστήμη όσο και τον παραδοσιακό αποκρυφισμό. Όπως και να αποκαλέσουμε αυτή την «υπερφυσική επιστήμη», οι Σύμμαχοι γνώριζαν για κάποια από αυτά τα προγράμματα και οι Βρετανοί λέγεται πως χρησιμοποίησαν και αυτοί αστρολόγους για να αναπτύξουν αντι-προπαγάνδα.

Στην εποχή της «μετα- αλήθειας» (post truth) και των «εναλλακτικών γεγονότων» (alternate facts) θα μπορούσαν να γίνουν συσχετισμοί και παραλληλισμοί μεταξύ των σύγχρονων στρατηγικών προπαγάνδας/ fake news και της προπαγάνδας σχετικά με το αφήγημα των Ναζί περί αρχαίας προέλευσης και κληρονομιάς; Θα μπορούσαμε να πούμε ότι υπάρχουν δυνάμεις (κυβερνήσεις, κινήματα κλπ) που προσπαθούν να κάνουν κάτι τέτοιο και στον σύγχρονο κόσμο μας;

Ναι, οι Ναζί θα μπορούσε να ειπωθεί πως ήταν οι πιο αποτελεσματικοί μεταξύ όλων των φασιστικών πολιτικών κινημάτων ως προς την εκμετάλλευση «εναλλακτικών γεγονότων» και θεωριών που προέρχονται από τον αποκρυφισμό, την οριακή επιστήμη και την ινδο-άρια θρησκεία, το folklore και τη μυθολογία για να κερδίσουν την υποστήριξη ψηφοφόρων, να διαμορφώσουν προπαγάνδα και να επιδιώξουν την υλοποίηση των οραμάτων τους για τη φυλή και τον χώρο.

Ήδη αναφέρθηκα στην απευθείας σύνδεση μεταξύ μεσοπολεμικών, φίλο-φασιστών αποκρυφιστών όπως ο Έβολα και του Στιβ Μπάνον. Μα όταν ακούς τον Χίτλερ να μιλά για το ναζιστικό κίνημα λέγοντας πως επανδρώνεται από «περιπλανώμενους λογίους τυλιγμένους σε δέρματα αρκούδας» (σκεφτείτε τον Σαμάνο της QΑnon στις 6 Ιανουαρίου), όταν βλέπεις τον Χίμλερ και τον Ες να προτρέπουν τον κόσμο να αγνοήσει τα «χημικά» λιπάσματα και την υλιστική επιστήμη, υπέρ φυσικών θεραπειών και βιοδυναμικής γεωργίας, όταν διαβάζει κανείς τα πορνογραφικά φυλλάδια του Στράιχερ, όπου υποστηριζόταν πως πλούσιοι Εβραίοι πολιτικοί και επιχειρηματίες έπιναν κρυφά το αίμα παιδιών Χριστιανών ή διέφθειραν νεαρές Άριες γυναίκες, όταν βλέπει κανείς πραγματείες προπαγάνδας όπως το «Ο Εβραίος Βρικόλακας Φέρνει Χάος στον Κόσμο», που υποστηριζόταν ότι μια ανίερη συμμαχία παρασιτικών Εβραίων καπιταλιστών και κομμουνιστών κινούσε τα νήματα πίσω από τη δυτική πολιτική και διπλωματία και αποσκοπούσε στην καταστροφή του ευρωπαϊκού πολιτισμού μέσω ανάμειξης των φυλών, ανοιχτών συνόρων, φιλελευθερισμού και φεμινισμού, αντιλαμβάνεται κανείς πόσο παρόμοια είναι η σημερινή αντιεμβολιαστική, κατά της κλιματικής αλλαγής, αντιμεταναστευτική, συνωμοσιολογική, post-truth, εναλλακτική δεξιά στην Ευρώπη και στην Αμερική με τους Ναζί και άλλα μεσοπολεμικά φασιστικά κινήματα.

Karwai Tang via Getty Images

Περίπου 80 χρόνια μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, οι ιστορίες του ναζιστικού αποκρυφισμού εξακολουθούν να συναρπάζουν τον κόσμο. Γιατί συμβαίνει αυτό και τι δείχνει;

Μας συναρπάζει για δύο λόγους: Για πολλούς «φιλελεύθερους» Ευρωπαίους και Αμερικανούς είναι επειδή αναγνωρίζουμε παρόμοια πολιτιστικά και διανοητικά μοτίβα και παθολογίες/παθογένειες με αυτά που είδαμε στις δεκαετίες του 1920 και του 1930 και φοβόμαστε παρόμοια πολιτικά αποτελέσματα. Για πολλούς «μη φιλελεύθερους» Ευρωπαίους και Αμερικανούς είναι επειδή προσελκύονται από τις ίδιες τάσεις και σύμβολα για να ερμηνεύσουν τα οικονομικά τους προβλήματα, τις εθνοθρησκευτικές τους δυσαρέσκειες και την πολύπλοκη κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα.

Υπάρχουν παραλληλισμοί μεταξύ της ανόδου των Ναζί στη δεκαετία του 1930 και της παρούσας σημερινής κατάστασης στον κόσμο (άνοδος λαϊκισμού, διευκόλυνση των εκστρατειών προπαγάνδας/ επηρεασμού λόγω σύγχρονων μέσων επικοινωνίας κλπ); Είναι τα «τέρατα του Χίτλερ» ζωντανά ή ζούμε σε εντελώς διαφορετική εποχή και συνθήκες;

Ναι, από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, όπως και στην περίοδο μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, βλέπουμε μια αναζωπύρωση του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού, από τη μία πλευρά, και της εθνοθρησκευτικής εδαφικότητας, της ιδιαιτερότητας (particularism) και του φονταμενταλισμού, από την άλλη. Ως αποτέλεσμα, πολλοί στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ νιώθουν περιθωριοποιημένοι ή απειλούμενοι. Ενώ τέτοιες δυνάμεις έχουν ωθήσει εκατομμύρια νεότερης ηλικίας άτομα και εθνοτικές μειονότητες που ζουν σε αστικές περιοχές από τον μετριοπαθή κεντρώο φιλελευθερισμό προς την αριστερά, λευκοί Χριστιανοί άνδρες μετακινούνται από τον μετριοπαθή συντηρητισμό προς την (άκρα) δεξιά.

Η μετάβαση αυτή ξεκάθαρα διευκολύνεται από υπερφυσικού χαρακτήρα αντιλήψεις και αντι-υλιστικές και αντιεπιστημονικές επιστημολογίες όπως αυτές που περιέγραψα προηγουμένως, ακόμα και αν οι τάσεις και του περιεχόμενο της «υπερφυσικής φαντασίωσης» του 21ου αιώνα είναι κάπως διαφορετικά από αυτά της δεκαετίας του 1920 και του 1930. Το πρώτο βήμα για να πάρει κανείς μαθήματα από τη μεσοπολεμική περίοδο είναι να σταματήσει να υποκρίνεται πως η βασιζόμενη στην πίστη σκέψη που συνδέεται με μη φιλελεύθερα και μη δημοκρατικά πολιτικά αποτελέσματα αρχίζει και τελειώνει με «αποκρυφιστικά» δόγματα που υποτίθεται πως αντλούνται από τον Ναζισμό. Είναι μέρος μιας πολύ ευρύτερης και πολύ πιο συμπεριληπτικής «υπερφυσικής φαντασίωσης» που τροφοδοτείται εξίσου από αντιλήψεις οριακής επιστήμης (ψευδοεπιστημονικές), θρησκεία και μυθολογία και κάθε λογής δόγματα εσωτερισμού.

Ενώ υπάρχουν πολλά να μάθει κανείς από τη μεσοπολεμική περίοδο, το να επιδιώκει κάποιος μία σύγκριση «ένα προς ένα» μεταξύ των ειδών αποκρυφιστικών, οριακών επιστημονικών/ ψευδοεπιστημονικών, ρομαντικών και θρησκευτικών δογμάτων, ιδεών και μυθολογιών που βοήθησαν να εμπνευστεί μια σημαντική μειονότητα Γερμανών και άλλων Ευρωπαίων να υποστηρίξει τον φασισμό, και των δογμάτων και συμβόλων που εμπνέουν τους Αμερικανούς και Ευρωπαίους του 21ου αιώνα να υποστηρίξουν την εναλλακτική δεξιά, μάλλον θολώνει περισσότερα από όσα αποκαλύπτει. Ωστόσο τα πιο γενικά μοτίβα και παθολογίες/ παθογένειες σίγουρα συνδέονται.

Δημοφιλή