Ολο και περισσότεροι χρήστες των social media διατείνονται ότι το Facebook έχει «πεθάνει». Το ίδιο το κοινωνικό δίκτυο επιμένει ότι είναι ακόμη ζωντανό και προσπαθεί να πείσει ότι δεν είναι μόνο για «ηλικιωμένους», όπως λένε εδώ και χρόνια οι νέοι.
Τώρα, που ένας από τους μεγάλους ανταγωνιστές του -το TikTok- έχει μπει στο μικροσκόπιο κυβερνήσεων, κρατικών αρχών και ελεγκτικών μηχανισμών, το Facebook θα μπορούσε, ίσως, να επαπροσδιοριστεί ως μια καλή και δοκιμασμένη εναλλακτική.
Μόνο που υπάρχει ένα πρόβλημα: οι νεαροί χρήστες το έχουν ξεπεράσει. Προτιμούν το Instagram, το οποίο ανήκει επίσης στη μητρική εταιρεία Meta του Facebook, και το πολύ πιο «φρέσκο» TikTok.
Social media για «θείους»
Οι νεότερες γενιές έχουν συνδέσει το Facebook με ηλικιωμένους, όπως γονείς που δημοσιεύουν φωτογραφίες των παιδιών τους, τυχαία ποστ και άνθρωπους που τσακώνονται για πολιτικά ζητήματα - όχι άδικα.
Η κάποτε μοδάτη πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης, που «γεννήθηκε» πριν από το iPhone, πλησιάζει τις δύο δεκαετίες ύπαρξης. Για όσους ενηλικιώθηκαν την εποχή που ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ λάνσαρε το facebook.com από τον φοιηττικό κοιτώνα του στο Χάρβαρντ το 2004, το συγκεκριμένο μέσο κοινωνικής δικτύωσης έχει μπει άρρηκτα στην καθημερινή ζωή τους - ακόμα κι αν έχει ξεθωριάσει κάπως στο παρασκήνιο με τα χρόνια.
Το Facebook αντιμετωπίζει μια ιδιαίτερα περίεργη πρόκληση. Σήμερα, 3 δισεκατομμύρια άνθρωποι το χρησιμοποιούν κάθε μήνα. Αυτός ο αριθμός είναι μεγαλύτερος από το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού. Και 2 δισεκατομμύρια συνδέονται κάθε μέρα σε αυτό. Ωστόσο, εξακολουθεί να βρίσκεται σε μια μάχη για την επιβίωσή του, μετά από δύο δεκαετίες ζωής.
Για τις νεότερες γενιές - για όσους άνοιξαν λογαριασμό στο γυμνάσιο/λύκειο ή για εκείνους που είναι τώρα στο σχολείο, σίγουρα δεν είναι το κατάλληλο μέσο. Κάπως έτσι, το Facebook, που εξακολουθεί να είναι η κύρια πηγή εσόδων για τη μητρική εταιρεία Meta, κινδυνεύει να ξεμείνει στο παρασκήνιο - χρηστικό αλλά βαρετό, όπως το email.
Μια μόδα... ξεπερασμένη
Δεν ήταν πάντα έτσι, βέβαια. Για σχεδόν μια δεκαετία, το Facebook ήταν το «κατάλληλο μέρος» - το σημείο αναφοράς στις καθημερινές συζητήσεις και στην τηλεόραση. Η ίδρυσή του έγινε ακόμη και το θέμα μιας ταινίας του Χόλιγουντ. Το αντίπαλο MySpace, το οποίο είχε κυκλοφορήσει μόλις ένα χρόνο νωρίτερα, έγινε γρήγορα ξεπερασμένο καθώς τα τότε νέα παιδιά συνέρρεαν στο Facebook.
Χαρακτηρίζοντας τον εαυτό του ως οραματιστή, ο Ζούκερμπεργκ αρνήθηκε να πουλήσει το Facebook και έδωσε ώθησε την εταιρεία του με την «επανάσταση» των κινητών. Οι πρώτοι επίδοξοι αντίπαλοι - θυμάται κανείς άραγε το Orkut;- εξαφανίστηκαν όπως εμφανίστηκαν, καθώς το Facebook εκτινάχθηκε στα ύψη, φαινομενικά ασταμάτητο παρά την οσμή σκανδάλων σχετικά με το απόρρητο των χρηστών και την αποτυχία του να αντιμετωπίσει επαρκώς τη ρητορική μίσους και την παραπληροφόρηση. Το 2015 έφτασε το ένα δισεκατομμύριο ημερήσιους χρήστες.
Η Ντέμπρα Γουίλιαμσον, αναλύτρια του Insider Intelligence που παρακολουθεί το Facebook από τις πρώτες μέρες του, σημειώνει ότι οι νεότεροι χρήστες του ιστότοπου λιγοστεύουν αλλά δεν βλέπουν το Facebook να πηγαίνει πουθενά, τουλάχιστον όχι σύντομα.
Υπάρχει, πάντως, το προηγούμενο παράδειγμα της επίσης κάποτε ισχυρής AOL, της οποίας η βάση των χρηστών έχει «γεράσει» και τώρα είναι κάτι σαν ανέκδοτο για τεχνολογικά «αναλφάβητους» ανθρώπους μιας συγκεκριμένης ηλικίας.
«Ψαρεύωντας» νεανικά κοινά
Ο Τομ Αλισον, ο οποίος υπηρετεί ως επικεφαλής του Facebook (ο τίτλος του Ζούκερμπεργκ είναι πλέον Διευθύνων Σύμβουλος της Meta), εμφανίστηκε αισιόδοξος όταν περιέγραψε τα σχέδια της πλατφόρμας να δελεάσει νεαρούς ενήλικες σε μια συνέντευξη στο Associated Press.
«Συνήθως είχαμε μια ομάδα στο Facebook που επικεντρωνόταν σε νεότερες ομάδες, ή ίσως υπήρχε ένα ή δύο πρότζεκτ που ήταν αφιερωμένα στην εύρεση νέων ιδεών», εξήγησε. «Και πριν από περίπου δύο χρόνια είπαμε όχι - ολόκληρη η σειρά προϊόντων μας πρέπει να αλλάξει και να εξελιχθεί και να προσαρμοστεί στις ανάγκες των νεαρών ενηλίκων». Ο ίδιος την αποκαλεί εποχή της «κοινωνικής ανακάλυψης».
Η τεχνητή νοημοσύνη παίζει κεντρικό ρόλο σε αυτό το σχέδιο. Ακριβώς όπως το TikTok, το Facebook χρησιμοποιεί την τεχνητή νοημοσύνη και τον αλγόριθμό του για να δείξει στους ανθρώπους βίντεο που δεν ήξεραν ότι ήθελαν να δουν. Και ελπίζει να αξιοποιήσει την ισχυρή τεχνολογία του για να κερδίσει ξανά τις καρδιές και τα μάτια των νεαρών ενηλίκων. Τα λεγόμενα Reels, τα βίντεο τύπου TikTok με τα οποία βομβαρδίζονται οι χρήστες του Facebook και του Instagram όταν συνδέονται και στις δύο εφαρμογές, είναι επίσης κομβικά σε αυτή την προσπάθεια. Μαζί με τα προσωπικά μηνύματα, φυσικά.
Χάνει το παιχνίδι
Το Facebook αρνείται σταθερά να αποκαλύψει τα δημογραφικά στοιχεία των χρηστών του, τα οποία θα έριχναν λίγο φως στην απήχησή του στους νεαρούς ενήλικες. Αλλά εξωτερικοί ερευνητές λένε ότι ο αριθμός τους μειώνεται. Το ίδιο ισχύει και για τους εφήβους - αν και το Facebook φαίνεται να έχει αποσυρθεί από την ενεργό «στρατολόγηση» εφήβων, εν μέσω ανησυχιών για τις επιπτώσεις των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην ψυχική τους υγεία.
«Οι νέοι συχνά διαμορφώνουν το μέλλον της επικοινωνίας. Ουσιαστικά έτσι απογειώθηκε το Facebook - οι νέοι έλκονταν από αυτό. Και βλέπουμε ότι αυτό συμβαίνει με σχεδόν κάθε κοινωνική πλατφόρμα που έχει εμφανιστεί μετά το Facebook», υπογραμμίζει η Γουίλιαμσον. Σύμφωνα με το Insider Intelligence, περίπου οι μισοί χρήστες του TikTok είναι μεταξύ 12 και 24 ετών.
Η Γουίλιαμσον δεν βλέπει αυτή την τάση να αντιστρέφεται. Υπάρχει μια πτώση, αλλά είναι αργή. Μέχρι το 2026, η ερευνητική εταιρεία αναμένει περίπου το 28% των χρηστών του Facebook στις ΗΠΑ να είναι μεταξύ 18 και 34 ετών, σε σύγκριση με σχεδόν 46% του TikTok και το 42% του Instagram. Το χάσμα είναι ακόμη πιο μεγάλο στην κατηγορία των εφήβων ηλικίας 12-17 ετών.