Μαύροι πολίτες στη ναζιστική Γερμανία: Ένα άγνωστο κεφάλαιο της ιστορίας

«Where Hands Touch».
Open Image Modal
LIBRARY OF CONGRESS

Μια παλιά φωτογραφία μαθητριών από τη ναζιστική Γερμανία αποτέλεσε το έναυσμα για το «ταξίδι» της Άμα Ασάντε, σκηνοθέτιδας που γύρισε την ταινία «Where Hands Touch», όπου πρωταγωνιστούν οι Αμάντλα Στένμπεργκ και Τζορτζ Μακέι. Το στοιχείο που την κάνει να ξεχωρίζει είναι προφανές: Μεταξύ των μαθητριών είναι και ένα μαύρο κορίτσι.

Όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα του BBC, η ταινία είναι μια φανταστική εξιστόρηση της σχέσης μιας μιγάδας με ένα μέλος της Χιτλερινής Νεολαίας- ωστόσο βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα.

Κατά την ναζιστική περίοδο, από το 1933 ως το 1945, οι Αφρο-Γερμανοί ήταν χιλιάδες. Αν και δεν υπήρξε κάποια ενιαία αντιμετώπιση, με το πέρασμα του χρόνου τους απαγορεύτηκε να έχουν σχέσεις με λευκούς, αποκλείστηκαν από την εκπαίδευση και κάποια είδη εργασίας, ενώ κάποιοι στειρώθηκαν. Άλλοι μεταφέρθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Σε γενικές γραμμές πάντως, η ιστορία τους είναι άγνωστη, και η Ασάντε χρειάστηκε 12 χρόνια για να τη μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη. «Συχνά υπάρχει ένα είδος δυσπιστίας, αμφιβολίας, ακόμα και απόρριψης σχετικά με τις δύσκολες ζωές που ζούσαν αυτοί οι άνθρωποι» είπε στο BBC σχετικά με τις αντιδράσεις κάποιων όταν μιλούσε για τις έρευνές της σχετικά με την ταινία.

Η αφρογερμανική κοινότητα έχει τις ρίζες της στη σύντομη αυτοκρατορική/ αποικιακή περίοδο της χώρας: Ναύτες, υπηρέτες, σπουδαστές κ.α. από το σημερινό Καμερούν, το Τόγκο, την Τανζανία, τη Ρουάντα, το Μπουρούντι και τη Ναμίμπια πήγαν στη Γερμανία. Όταν ξέσπασε ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος το 1914 ο πληθυσμός αυτός ρίζωσε περισσότερο, σύμφωνα με τον ιστορικό Ρόμπι Άιτκεν. Επίσης, στη Γερμανία εγκαταστάθηκαν και κάποιοι Αφρικανοί στρατιώτες που είχαν πολεμήσει για αυτήν.

Ωστόσο υπήρξε και μια δεύτερη ομάδα, η παρουσία της οποίας τροφοδότησε τις αντιλήψεις και φοβίες των Ναζί περί επιμειξίας: Στο πλαίσιο της συνθήκης που υπεγράφη μετά την ήττα της Γερμανίας στον Πρώτο Παγκόσμιο, γαλλικά στρατεύματα κατοχής εισήλθαν στη Ρηνανία, στη δυτική Γερμανία. Η Γαλλία χρησιμοποίησε τουλάχιστον 20.000 στρατιώτες από τις αφρικανικές της κτήσεις, κυρίως στη βόρεια και τη δυτική Αφρική, για την αστυνόμευση της περιοχής, και κάποιοι είχαν σχέσεις με Γερμανίδες.

 

 

Ο απαξιωτικός χαρακτηρισμός «μπάσταρδα της Ρηνανίας» εμφανίστηκε τη δεκαετία του 1920 και αναφερόταν στα 600-800 παιδιά- μιγάδες που προέκυψαν από εκείνες τις σχέσεις. Ο χαρακτηρισμός αυτός «χτυπούσε» κατευθείαν στους φόβους που είχαν κάποιοι για μια «ακάθαρτη» φυλή, ενώ παράλληλα άρχιζαν να κυκλοφορούν ιστορίες για σεξουαλικές επιθέσεις από Αφρικανούς στρατιώτες.

Αν και ο αντισημιτισμός κατείχε σημαντική θέση στην «καρδιά» της ναζιστικής ιδεολογίας, στο «Mein Kampf» του Αδόλφου Χίτλερ γινόταν σύνδεση μεταξύ Εβραίων και μαύρων. «Ήταν και είναι οι Εβραίοι που φέρνουν τους νέγρους στη Ρηνανία» έγραφε σχετικά, «πάντα με την ίδια κρυφή σκέψη και ξεκάθαρο στόχο της καταστροφής της μισητής λευκής φυλής με την απαραίτητη μπασταρδοποίηση».

Κατά τον Άιτκεν, οι μαύροι στοχοποιήθηκαν επίσης κατά το Ολοκαύτωμα, αν και όχι όσο συστηματικά όσο οι Εβραίοι, οι Ρομά, οι ανάπηροι και οι Σλάβοι. Ο ίδιος περιγράφει την «αφομοίωσή» τους στο πλαίσιο της συνεχιζόμενης ριζοσπαστικοποίησης της φυλετικής πολιτικής στη ναζιστική Γερμανία.

Το 1935 ψηφίστηκαν οι νόμοι της Νυρεμβέργης, που, μεταξύ άλλων, κατέστησαν παράνομους τους γάμους μεταξύ Εβραίων και άλλων Γερμανών. Αυτοί αργότερα τροποποιήθηκαν για να περιλαμβάνουν μαύρους και Ρομά στην ίδια κατηγορία με τους Εβραίους. Ωστόσο οι φόβοι περί επιμειξίας συνέχισαν να υπάρχουν και το 1937 στοχοποιήθηκαν τα παιδιά- μιγάδες της Ρηνανίας για στείρωση. Μεταξύ των τουλάχιστον 385 ανθρώπων που υποβλήθηκαν στην επέμβαση ήταν ο Χανς Χάουκ, γιος ενός Αλγερινού στρατιώτη και μιας Γερμανίδας, η ιστορία του οποίου παρουσιάστηκε σε ντοκιμαντέρ για τα «ξεχασμένα θύματα του Χίτλερ» το 1997.

Ο ίδιος μίλησε για το πώς τον πήγαν κρυφά για να υποβληθεί σε βασεκτομή και μετά του δόθηκε πιστοποιητικό στείρωσης για να μπορέσει να συνεχίσει να εργάζεται. Επίσης, χρειάστηκε να υπογράψει συμφωνητικό πως δεν θα παντρευόταν ή θα έκανε σεξ με άτομα με «γερμανικό αίμα». Άλλο ένα θύμα, ο Τομάς Χολτσχάουσερ, είπε στο ντοκιμαντέρ πως κάποιες φορές χαιρόταν που δεν μπορούσε να κάνει παιδιά, επειδή θα γλίτωναν τη ντροπή με την οποία ζούσε ο ίδιος.

Όπως είπε ο Άιτκεν στο BBC, γενικά είναι λίγα τα στοιχεία για το ζήτημα, οπότε είναι άγνωστο τι συνέβη σε πολλούς από αυτούς- αξίζει να υπενθυμιστεί πως οι Ναζί κατέστρεψαν και πολλά από τα έγγραφα που είχαν να κάνουν με στρατόπεδα συγκέντρωσης και στείρωση.

Γενικότερα μιλώντας, αν και οι εμπειρίες τους διέφεραν, όλοι οι μαύροι Γερμανοί γίνονταν στόχοι διακρίσεων και διώξεων, καθώς ήδη αντιμετωπίζονταν αρνητικά από την αποικιακή περίοδο της Γερμανίας ακόμα. Μετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, αυξήθηκαν τα επίπεδα δημόσιας παρενόχλησής τους, αποκλεισμού από δουλειές και μόρφωση κλπ- πρακτικά μετατρέποντάς τους σε ανθρώπους χωρίς πατρίδα. Υπήρχαν κάποιοι που αντιστάθηκαν, όπως ο Χιλάριους Γκίλγκες, ο οποίος ήταν μιγάς και κομμουνιστής (απήχθη και δολοφονήθηκε το 1933). Όταν κηρύχτηκε ο πόλεμος το 1939 η κατάσταση έγινε ακόμα χειρότερη. Το 1942 ο Χάινριχ Χίμλερ διέταξε την απογραφή όλων των μαύρων που ζούσαν στη Γερμανία, υποδεικνύοντας πιθανώς ένα σχέδιο μαζικής εξόντωσής τους, αν και ποτέ δεν υλοποιήθηκε. Αντ’αυτού, υπάρχουν στοιχεία για περίπου 20-30 μαύρους Γερμανούς σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία.

Μέσω του Where Hands Touch, η Ασάντε (καταγωγής Βρετανο-γκανέζα) προσπαθεί να ρίξει φως σε αυτές της ιστορίας, καθώς θεωρεί πως ο ρόλος και η παρουσία των ανθρώπων της αφρικανικής διασποράς στην ευρωπαϊκή ιστορία συχνά παραβλέπεται.