Οταν η Φινλανδία και η Σουηδία έδειξαν ότι σκέφτονταν να λάβουν την ιστορική απόφαση να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ, η συμμαχία περίμενε μια σκληρή απάντηση από τη Μόσχα, όχι από ένα δικό της μέλος.
Ωστόσο, σε μια συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών του ΝΑΤΟ με τους Φινλανδούς και Σουηδούς ομολόγους τους το Σάββατο για να γιορτάσουν τη μεγαλύτερη αλλαγή στην ευρωπαϊκή ασφάλεια εδώ και δεκαετίες, ο συμμετέχων εκ μέρους της Τουρκίας σκοτείνιασε το γιορτινό κλίμα.
Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, ήταν «σε κατάσταση κρίσης», δήλωσε στο Reuters ένας διπλωμάτης του ΝΑΤΟ για τη βραδινή συνάντηση στο Βερολίνο. Μια μέρα νωρίτερα, ο πρόεδρος της Τουρκίας, Ταγίπ Ερντογάν, είχε σοκάρει τα συνάδελφά του μέλη στο ΝΑΤΟ λέγοντας ότι δεν μπορούσε να υποστηρίξει την ένταξη ούτε της Φινλανδίας ούτε της Σουηδίας.
Ο Τσαβούσογλου όχι μόνο έθεσε όρους ώστε η Τουρκία να αποδεχθεί τις υποψηφιότητες για ένταξη, αλλά ύψωσε τη φωνή του στη Σουηδή Αν Λίντε, σε αυτό που τρεις διπλωμάτες του ΝΑΤΟ είπαν ότι ήταν μια «ντροπιαστική» διάρρηξη του πρωτοκόλλου.
«Για εμάς ήταν μια ιστορική στιγμή, ωστόσο ο Τσαβούσογλου είπε ότι ήταν εκνευρισμένος με τη ″φεμινιστική πολιτική″ της Λίντε, φέρνοντας τόσο πολύ δράμα», είπε ένας άλλος διπλωμάτης του ΝΑΤΟ, περιγράφοντας μια πολύ τεταμένη ατμόσφαιρα στο γερμανικό υπουργείο Εξωτερικών στο Βερολίνο, στην οποία πολλοί σύμμαχοι επέλεξαν τη σιωπή για να ηρεμήσει η κατάσταση.
«Προσπαθούσαμε να καταλάβουμε τι ήθελε ο Τούρκος συνάδελφός μας - ξέρετε, τι ήθελε πραγματικά», είπε ο διπλωμάτης, ο οποίος όπως και άλλοι μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας λόγω της ευαισθησίας του θέματος. «Ηταν ντροπιαστικό», τόνισε.
Τα κύρια αιτήματα της Αγκυρας είναι οι σκανδιναβικές χώρες να σταματήσουν την υποστήριξη προς τις κουρδικές ομάδες μαχητών που βρίσκονται στο έδαφός τους και να άρουν τις απαγορεύσεις τους σε ορισμένες πωλήσεις όπλων στην Τουρκία.
Τουρκική διπλωματική πηγή είπε ότι ο Τσαβούσογλου περιέγραψε τη στάση της Τουρκίας με σεβασμό, απορρίπτοντας, όπως είπε, ισχυρισμό της Λίντε ότι η αντίθεσή της Αγκυρας οφείλεται στη φεμινιστική εξωτερική πολιτική της Σουηδίας.
«Τα σχόλιά της δεν βοηθούν την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, ενώ οι δηλώσεις που προέρχονται από τη Φινλανδία είναι προσεκτικά κατασκευασμένες», είπε η ίδια πηγή.
Υποκινούμενες από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, και οι δύο χώρες υπέβαλαν αίτηση για ένταξη στο ΝΑΤΟ την Τετάρτη. Η Ρωσία, η οποία λέει ότι η απειλή επέκτασης του ΝΑΤΟ ήταν ο κύριος λόγος για τον οποίο έστειλε στρατεύματα στην Ουκρανία, εμφανίζεται ψύχραιμη.
Ενώ ο Ρώσος υφυπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Ριάμπκοφ, είπε την Παρασκευή ότι η ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας θα ήταν ένα «σοβαρό λάθος» με «μεγάλες συνέπειες», ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν είπε στις 16 Μαΐου οι προσπάθειές τους για ένταξη στο ΝΑΤΟ δεν αποτελούν άμεση απειλή για τη Ρωσία.
Οι ενστάσεις της Αγκυρας
Η κλονισμένη διάθεση στη συνάντηση του Σαββάτου ήταν ακόμη πιο περίεργη επειδή διπλωμάτες του ΝΑΤΟ είχαν πει στο Reuters στις αρχές Μαΐου ότι και οι 30 σύμμαχοι υποστήριξαν την ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας στη συμμαχία λόγω των πλεονεκτημάτων ασφαλείας που θα παρείχε μια τέτοια εξέλιξη.
Οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ ήθελαν να επισφραγίσουν την ένταξή των δύο χωρών σε χρόνο- ρεκόρ, ως απάντηση τους στη Ρωσία, ωστόσο τη Δευτέρα, ο Ερντογάν είπε ότι η σουηδική και η φινλανδική αντιπροσωπεία δεν πρέπει να έρθουν στην Αγκυρα, όπως είχε προγραμματιστεί.
Την Τετάρτη, η τουρκική προεδρία είπε ότι ένας βασικός σύμβουλος του Ερντογάν μίλησε με ομολόγους του από τη Σουηδία, τη Φινλανδία, τη Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η πορεία της ένταξης στο ΝΑΤΟ θα ήταν δυνατή μόνο εάν ικανοποιηθούν οι προσδοκίες της Τουρκίας, ανέφερε.
Η Αγκυρα λέει ότι η απαγόρευση όπλων - που υιοθετήθηκε από τις σκανδιναβικές χώρες ως απάντηση στη στρατιωτική εισβολή της Τουρκίας το 2019 στη βόρεια Συρία κατά Κούρδων μαχητών - είναι ανάρμοστη για τα υποψήφια μέλη ενός συμφώνου ασφαλείας.
Ο τουρκικός κρατικός ραδιοτηλεοπτικός σταθμός TRT ανέφερε ότι η Σουηδία και η Φινλανδία δεν ενέκριναν το αίτημα της Τουρκίας για επαναπατρισμό 33 ατόμων που φέρονται να συνδέονται με ομάδες που θεωρεί τρομοκρατικές. Ο πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων του σουηδικού κοινοβουλίου, Κένεθ Φόρσλουντ, είπε ότι μια άλλη λύση μπορεί να βρεθεί.
«Το ότι η Σουηδία θα αρχίσει να απελαύνει ανθρώπους που δεν θεωρούνται τρομοκράτες σύμφωνα με τους καταλόγους τρομοκρατών που έχει η ΕΕ, αυτό είναι εντελώς αδιανόητο», είπε.
Παρακινδυνευμένη διπλωματία
Διπλωμάτες σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες λένε ότι έχουν δει μια παρακινδυνευμένη διπλωματία από τον Ερντογάν. Ενας απρόβλεπτος αλλά στρατηγικά κρίσιμος σύμμαχος του ΝΑΤΟ, η Τουρκία υπό τον Ερντογάν έχει ακολουθήσει μια ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική, αλλά εξακολουθεί να συνεισφέρει σημαντικά στις αποστολές του ΝΑΤΟ.
Η ένταση έχει θολώσει τους δεσμούς μεταξύ Ουάσιγκτον και Αγκυρας, που φάνηκαν να έχουν βελτιωθεί μετά από πέντε χρόνια διαφωνιών για τη Συρία, τους στενότερους δεσμούς της Τουρκίας με τη Μόσχα και την καταστρατήγηση των δικαιωμάτων και των ελευθεριών στη χώρα.
Ο Τσαβούσογλου συναντήθηκε με τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, Αντονι Μπλίνκεν στη Νέα Υόρκη την Τετάρτη.
«Βλέπουμε ξανά τους ανέμους του Ψυχρού Πολέμου», είπε ο Τούρκος ΥΠΕΞ σε μέλη της Τουρκοαμερικανικής κοινότητας μια ημέρα νωρίτερα.
Πηγή που βρίσκεται κοντά στη διαδικασία είπε ότι ο Τσαβούσογλου ακολουθεί δημόσια σκληρή γραμμή, πιεσμένος από τον Ερντογάν, αλλά ότι υπάρχει κίνδυνος οι ξένοι σύμμαχοι να απομονώσουν την Τουρκία εάν το παρατραβήξει.
Στο εσωτερικό, ο Ερντογάν έχει στο μυαλό του τις εκλογές που θα γίνουν μέχρι τα μέσα του 2023 και τα «χτυπήματά» του στην Ευρώπη παίζουν με το εγχώριο εθνικιστικό αίσθημα.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες εξακολουθούν να είναι βέβαιες ότι θα βρεθεί μια λύση. Ο Μπλίνκεν είπε σε συνέντευξη Τύπου την Κυριακή ότι οι συνομιλίες συνεχίζονται για τις διαφορές μεταξύ Τουρκίας, Φινλανδίας και Σουηδίας.
«Οσον αφορά τη διαδικασία ένταξης, είμαι πολύ βέβαιος ότι θα καταλήξουμε σε συναίνεση», είπε.