Τα παιδιά του Μεγάλου Αλεξάνδρου: Ποιος λέγεται πως ήταν ο δεύτερος γιος του

Ο Μακεδόνας βασιλιάς λέγεται πως, εκτός από τον γιο του με τη Ρωξάνη, είχε και έναν δεύτερο, από άλλη γυναίκα.
Open Image Modal
Grafissimo via Getty Images

Ο Μέγας Αλέξανδρος πέθανε σε ηλικία 32 ετών, αφήνοντας πίσω του μια απέραντη αυτοκρατορία- και το «παιχνίδι του στέμματος» άρχισε αμέσως, με τους στρατηγούς του να συγκρούονται για την κυριαρχία. Ο νόμιμος διάδοχος του θρόνου- ο γιος του Αλέξανδρου και της συζύγου του, Ρωξάνης, Αλέξανδρος ο 4ος- δεν θα ήταν μεταξύ αυτών που θα ονομάζονταν από την ιστορία «Διάδοχοι του Αλεξάνδρου», καθώς δολοφονήθηκε μαζί με τη μητέρα του κατόπιν εντολής του Κασσάνδρου.

Ωστόσο, πέραν του Αλέξανδρου του 4ου, που δολοφονήθηκε σε μικρή ηλικία, πριν ενηλικιωθεί, ο Μακεδόνας στρατηλάτης φέρεται να είχε και έναν δεύτερο γιο- αν και, βάσει των ιστορικών πηγών, αυτό δεν επιβεβαιώνεται με απόλυτη σιγουριά, καθώς ο Ηρακλής ο Μακεδών, αν και (υποτίθεται) πρωτότοκος, δεν ήταν νόμιμος γιος, μα νόθος, από την ερωμένη του Αλεξάνδρου, Βαρσίνη. Η Βαρσίνη περιγράφεται ως Περσίδα ευγενής και ο Ηρακλής (ο οποίος είχε το όνομα του μυθικού ήρωα που υποτίθεται πως ήταν ο πρόγονος των Αργεαδών της βασιλικής οικογένειας της Μακεδονίας) θεωρείται πως γεννήθηκε κατά το 327 πΧ, δηλαδή τέσσερα χρόνια πριν τον Αλέξανδρο τον 4ο.

Η Βαρσίνη λέγεται πως ήταν κόρη του σατράπη Αρτάβαζου της Φρυγίας. Όσον αφορά στις αρχαίες πηγές, ο Πλούταρχος και Ιουστίνος αναφέρουν τη Βαρσίνη και τον Ηρακλή, μα ο Αρριανός όχι. Ο Πλούταρχος λέει ότι ο Αλέξανδρος την πήρε ερωμένη, μα κατόπιν πρότασης του Παρμενίωνα- και είναι γνωστό πως ο Αλέξανδρος και Παρμενίων, ειδικά από ένα σημείο και μετά, είχαν πολλές διαφορές, που κορυφώθηκαν με την εκτέλεση του εμπειροπόλεμου στρατηγού και του γιου του, Φιλώτα, υπό περίεργες συνθήκες. Επίσης, η συγγραφέας Μαίρη Ρενώ, που είχε γράψει σειρά βιβλίων (τόσο ιστορικών μυθιστορημάτων όσο και έργων που δεν ήταν μυθοπλασίες) σχετικά με τον Αλέξανδρο, σημειώνει πως δεν υπάρχει κάποια καταγραφή μιας τέτοιας γυναίκας να συνοδεύει την εκστατεία, ούτε κάποιων ισχυρισμών από την ίδια ή την οικογένειά της περί παιδιού- ωστόσο 12 χρόνια μετά τον θάνατο (του Αλεξάνδρου) εμφανίστηκε ένα αγόρι 17 χρονών που υποτίθεται ότι είχε μεγαλώσει στην Πέργαμο. Σημειώνεται πως ο Αλέξανδρος είχε νυμφευθεί και άλλη μία «Βαρσίνη»: Ο λόγος για την κόρη του Δαρείου, Στάτειρα, η οποία επίσης αναφέρεται σε ελληνικές πηγές ως Βαρσίνη. Κατά τη Ρενώ αυτό πρέπει να βοήθησε να «στηριχθεί» η όλη ιστορία, αλλά τονίζει πως δεν υπάρχει πηγή που να αναφέρει ότι ο Αλέξανδρος ασχολήθηκε ή έδωσε κάποια σημασία στο παιδί – και, δεδομένου ότι ο γιος του με τη Ρωξάνη γεννήθηκε μετά τον θάνατο του ίδιου, ο Ηρακλής θα ήταν, όσο ζούσε, ο μόνος του γιος: «Για έναν άνδρα που έδινε σε πόλεις τα ονόματα του αλόγου του και του σκύλου του, είναι δύσκολο να το πιστέψει κανείς αυτό». Επίσης, τίθεται το ερώτημα, αν ήταν όντως γιος του, πώς δεν παρασύρθηκε στον αγώνα της διαδοχής νωρίτερα, και γιατί τον «προσπέρασαν» χάριν του Φιλίππου του Αρριδαίου, ετεροθαλούς αδελφού του Αλεξάνδρου με νοητική υστέρηση/ αναπηρία.

Ο Ηρακλής ζούσε στην αφάνεια μέχρι τη δολοφονία του Αλεξάνδρου το 4ου, όταν ο Πολυπέρχων, στρατηγός του Αλεξάνδρου, άρχισε να τον προωθεί ως πραγματικό διάδοχο του θρόνου- μέχρι που ήρθε σε σύγκρουση με τον Κάσσανδρο, ο οποίος εν τέλει κατέληξε μαζί του σε συμφωνία, στο πλαίσιο της οποίας ο Πολυπέρχων σκότωσε τον Ηρακλή.

Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, δεν μπορεί να ειπωθεί με βεβαιότητα αν ο Ηρακλής ήταν όντως γιος του Αλεξάνδρου- έστω και νόθος. Κάποιοι σύγχρονοι μελετητές, πάντως, θεωρούν πως ίσως ήταν όντως: «Κάποιοι ιστορικοί είναι σκεπτικιστές ως προς το αν ο Αλέξανδρος ήταν πατέρας του, μα δεν συμμερίζομαι την άποψή τους» είπε στο Live Science ο Τζόζεφ Ρόισμαν, επίτιμος καθηγητής κλασικών σπουδών στο Colby College στο Μέιν.

Ο Ίαν Γουόρθινγκτον, καθηγητής αρχαίας ιστορίας στο Macquarie University στο Σίδνεϊ, υπογραμμίζει και αυτός στο Live Science πως «το αγόρι δεν ήταν ποτέ διεκδικητής της διαδοχής επειδή ήταν νόθος και γιος ερωμένης».

Ένα άλλο στοιχείο που θα έπρεπε να ληφθεί υπόψιν είναι πως τόσο η Ρωξάνη όσο και η Βαρσίνη ήταν Ασιάτισσες, και αυτό, ως γνωστόν, ήταν κάτι που μια σημαντική μερίδα του στρατού του Αλεξάνδρου δεν έβλεπε θετικά. «Σύμφωνα με τον αρχαίο ιστορικό Κόιντο Κούρτιο, και οι γιοι προτάθηκαν ως πιθανοί διάδοχοι του θρόνου σε μια συνάντηση των στρατηγών και της τάξης των ιππέων, μα οι απλοί στρατιώτες- το πεζικό- τους απέρριψαν και τους δύο επειδή οι μητέρες τους ήταν Ασιάτισσες» είπε στο Live Science η Κάρολ Κινγκ, επίκουρη καθηγήτρια κλασικών σπουδών στο Memorial University of Newfoundland.

Σε κάθε περίπτωση, είναι γνωστή η μοίρα των εν δυνάμει εξ αίματος διαδόχων του Αλεξάνδρου: Έγιναν όλοι πιόνια ισχυρότερων «παικτών» και βρήκαν τον θάνατο στα χέρια τους. Ο Φίλιππος ο Αρριδαίος έγινε μαριονέτα στα χέρια του Περδίκκα και δολοφονήθηκε κατόπιν εντολής της Ολυμπιάδας, μητέρας του Αλεξάνδρου (η οποία είχε συμμαχήσει με τον Πολυπέρχοντα και αποτέλεσε ισχυρό παράγοντα στη σύγκρουση της διαδοχής, μέχρι που εκτελέστηκε δια λιθοβολισμού μετά την ήττα της, με εντολή του Κάσσανδρου, ο οποίος είχε γίνει βασιλιάς της Μακεδονίας). Επίσης, όπως προαναφέρθηκε, ο Αλέξανδρος ο 4ος δηλητηριάστηκε μαζί με τη μητέρα του, επίσης με εντολή του Κασσάνδρου, μετά τη νίκη του επί των δυνάμεων της Ολυμπιάδας: Ο γιος του Αντίπατρου (που δεν είχε ποτέ καλές σχέσεις με τον ίδιο τον Αλέξανδρο) ήθελε να αποφύγει με αυτόν τον τρόπο την ανάδειξη ενός ισχυρού ανταγωνιστή για τον θρόνο όταν ενηλικιωνόταν ο Αλέξανδρος ο 4ος, νόμιμος διάδοχος του Μακεδόνα στρατηλάτη.