Η Τέχνη με τη ματιά του Ροβήρου Μανθούλη
Open Image Modal
Η Ώρα της Κρίσεως, λεπτομέρεια

«ΓΥΜΝΟΣ ἐξῆλθον ἐκ κοιλίας μητρός μου, γυμνὸς καὶ ἀπελεύσομαι ἐκεῖ» (Ιώβ. 1,21.). Εκεί, στην Δευτέρα Παρουσία.

Ο Ερωτισμός στην τέχνη αρχίζει από τότε που ο άνδρας ζει με την γυναίκα την οποία έχει κλέψει από ένα μακρινό σπήλαιο. Και προσπαθεί να της σκαλίζει το πορτρέτο στα τοιχώματα της δικής του σπηλιάς. Προφανώς η απαγωγή γυναικών δεν σταμάτησε και θα την βρούμε μέχρι τον 16ο αιώνα π.Χ. Τον αιώνα του Μπαρόκ θα έχουμε πολλούς πίνακες από την Απαγωγή των Γυναικών της φυλής των Σαβίνων από τους Ρωμαίους, για παράδειγμα. Και άλλους τόσους από την Αρπαγή της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα που είναι η προσωποποίηση του Άδη. 

Open Image Modal
Αρπαγή των Σαβίνων γυναικών

Η συμφωνία που θα γίνει κάποτε ανάμεσα στην Πλούτωνα και στην Δήμητρα, μητέρα της Περσεφόνης, προβλέπει την διαμονή της κόρη;ς της 6 μήνες στον Άδη και 6 μήνες στην επιφάνεια της Γης, ώστε να «πιάσουν» τα στάχυα και να βγουν οι δημητριακοί καρποί. Ένα ακόμα επεισόδιο με αναφορά στην γονιμοποίηση.

Open Image Modal
Jan Peter van BAURSCHEI ο γηραιότερoς, Απαγωγή της Περσεφόνης από τον Άδη (17ος αι.)
Open Image Modal
Joseph Heintz the Elder - Η αρπαγή της Περσεφόνης
commons wikimedia

Τα ερωτικά δάχτυλα του Μπερνίνι που σφίγγουν τους νεανικούς μηρούς της Περσεφόνης έχουν κάνει τον γύρο του κόσμου.

Open Image Modal
Gian Lorenzo Bernini H Aπαγωγή της Περσεφόνης (ιταλικά Proserpina, 17ος αι.)
wikimedia commons
Open Image Modal
Gian Lorenzo Bernini H Aπαγωγή της Περσεφόνης (ιταλικά Proserpina, 17ος αι.)
wikimedia commons

Στο θέμα της εκστατικής παρθένας μπροστά σε μια μυστική, μεθυστική σκέψη, αίσθηση ή εικόνα, θα επιστρέψει ο Μπερνίνι μερικά χρόνια αργότερα όταν του αναθέτουν μια σύνθεση για την Αγία Τερέζα.

Ένα μνημειώδες σύμπλεγμα για τον εορτασμό της πρόσφατης αναγόρευσής της σε Αγία (1622). Στην Άβιλα της Ισπανίας η Τερέζα ήταν Μοναχή του Τάγματος των Καρμελιτών.

Η Έκσταση της Τερέζας 

Open Image Modal
Η έκσταση της Αγίας Τερέζας του Μπενίνι (Photo credit should read FILIPPO MONTEFORTE/AFP via Getty Images)
FILIPPO MONTEFORTE via Getty Images

«Προσέξτε. Η Thérésa de Avilla με μάτια μισόκλειστα, χείλη μισάνοιχτα» γράφει ένας σχολιαστής.

Open Image Modal
Saint Teresa in ecstacy. Detail from Bernini's famed sculpture group in Church os St. Maria Vittoria. BPA2# 1665
Bettmann via Getty Images

Η Μοναχή Τερέζα ήταν 40 χρονών όταν στήθηκε τo άγαλμα του Cellini. 43 χρονών, δοκιμάζει την πρώτη της «έκσταση». Ένα απόσπασμα από το ημερολόγιό της:

«Έβλεπα στα χέρια του μια χρυσή λεπίδα και στην άκρη της μια φλόγα. Είχα την εντύπωση ότι την έχωνε πολλές φορές στην καρδιά μου μέχρι που άγγιζε τα σπλάχνα μου. Όταν την τραβούσε νόμιζα πως τραβούσε μαζί και τα σπλάχνα μου. Και με άφηνε να καίγομαι από μια μεγάλη αγάπη για το Θεό. Ο πόνος ήταν μεγάλος, αλλά η γλυκύτητα που μου πρόσφερε μ΄έκανε να επιθυμώ να μην σταματήσει ποτέ. …»

Στιγμές μυστικισμού που θα κρατήσουν πάνω από δύο χρόνια. Έκσταση μπροστά στην εικόνα του Χριστού.

Open Image Modal
Ο Εσταυρωμένος του Benvenuto Cellini (16ος αι.) βρίσκεται σήμερα στην Βαsílica de l'Escorial de Sant Lorenzo de l'Escorial, σε μικρή απόστασταση απ΄π την Μαδρίτη.
Open Image Modal
Ο Χριστός του Cellini σήμερα με ποδιά. Άγνωστο αν οι πιστοί την σηκώσουν, όπως με τις σκοτσέζικες φούστες.
wikimedia commons

Υπάρχουν ακόμα τρία γλυπτά του Χριστού ολόγυμνου, χωρίς λογοκρισία. Ένα του Ελ Γκρέκο και δύο του Μιχαήλ Άγγελου.

Open Image Modal
Ο Χριστός του Μιχαήλ Άγγελου
wikimedia commons

(Σε όλα τα αγάλματα αυτά οι γλύπτες σέβονται την ιστορική αλήθεια την σχετική με την εβραϊκή περιτομή. Άγνωστο αν είναι τυχαίο, παραδρομή ή ηθελημένο. Μάλλον, τον Χριστό οι πιστοί τον ήθελαν... Χριστιανό). 

Open Image Modal
CRUCIFIX με γυναίκα στο σταυρό, λαϊκή τέχνη του ΚογκόΑποδίδεται στον 17o αιώνα

Η Σταύρωση της Αγίας Ιουλίας 

Open Image Modal
ΙΕΡΟΝΥΜΟΣ ΜΠΟΣ (Ieronymus Bosch, 1453-1516)Η Σταύρωση της Αγίας ΙΟΥΛΙΑΣ (Palazzo Ducale, Βενετία)

Η Ιουλία ήταν Χριστιανή, βρέθηκε δούλη στην Κορσική, όταν οι Ρωμαίοι κατέλαβαν την Χαλκηδόνα και αρνήθηκε να αλλαξοπιστήσει. Δεν θα είναι η μόνη Χριστιανή που θα έχει το ίδιο τέλος.

Open Image Modal
Η Αγία Ιουλία

Η σταύρωση μιας γυναίκας και μάλιστα γυμνής, αποτέλεσμα ενός «ενστίκτου διαστροφής», είναι στο βάθος ένας «ομαδικός βιασμός» που διαπράττεται από το σύνολο του συγκεντρωμένου πλήθους, θα πει ένας σχολιαστής.

Η άφιξη του Φεμινισμού 

Open Image Modal
.

ΓΥΝΑΙΚΑ σταυρωμένη, εγκαταλελειμένη απ΄ το Θεό, ουδέποτε αναστημένη”\ φεμινιστικού κινήματος

Το φεμινιστικό κίνημα εμφανίστηκε και στις ΗΠΑ. Μια από τις δράσεις του είναι η χριστιανική τέχνη, με θέμα την εσταυρωμένη γυναίκα. Πιστεύοντας ότι η ζωγραφισμένη σταύρωση θα θυμίσει τις χριστιανές μοναχές που, στις αρχές του χριστιανικού κινήματος, πέθαναν στο σταυρό των ειδωλολατρικών λαών, Ρωμαίων βασικά και αργότερα καινούριων θρησκειών.

Γράφει η φεμινίστρια Ραχήλ Άντερσον:

«Η εσταυρωμένη: Τι βλέπεις σ΄αυτήν την εικόνα; Μια διαμαρτυρία για την γυναίκα στη θέση του Θύματος ακόμα και στην σεξουαλικότητά της; Δεν είναι εικόνες της κατανάλωσης. Είναι εικόνες Θρησκευτικές...».

Open Image Modal
Εσταυρωμένη. Σ’ένα πάρκο, στην Γερμανία

Η άφιξη του πολιτικού σταυρώματος 

Open Image Modal
Sergey Solomko (1855 - 1928)Η ΠΟΛΩΝΙΑ ΣΤΑΥΡΩΜΕΝΗ, 1914-1918 (κατά τον πόλεμο του 14-18)
wikimedia commons

Στην πολιτική διαμαρτυρία για την Γενοκτονία, με την σταύρωση Αρμενίων κοριτσιών γυμνών όπως ο Χριστός. Η απάντηση της Τουρκίας ήταν ότι πρόκειται για κινηματογραφική σκηνή, προπαγάνδα που έγινε στο Χόλυγουντ το 1920.

Open Image Modal
.

Δεν γνωρίζω την απάντηση των Αρμενίων αλλά τίποτα δεν αναιρεί την ύπαρξη της Γενοκτονίας από το ρατσιστικό κίνημα των Νεοτούρκων.

Open Image Modal
«Στο όνομα του θεού»Μπροστά στον Καθεδρικό Ναό της ΚοπεγχάγηςΓια το Πρόγραμμα Aids
Open Image Modal
Στην ΠαραγουάηΜια άστεγη γυναίκα καρφωμένη στο σταυρό, για να αποκτήσει στέγη.

Τόσο το διαμαρτυρόμενο γυμνό όσο και το ουμανιστικό της Αναγέννησης είναι ούτως ή άλλως αμφότερα πηγές ερωτισμού. Οι εικόνες της Μαντόνας θηλάζουσας θα αντικαταστήσουν την γυμνότητα της σταύρωσης.

CHARITE ROMAINE 

Open Image Modal
Η Μαντόνα και το βρέφος

 

(Ρωμαϊκή Φιλανθρωπία)

Ένα συγκινητικό επεισόδιο που ήταν βυζαντινό αλλά πολιτογραφήθηκε ρωμαϊκό θα γίνει δημοφιλές στην Αναγέννηση χάρη στην τυπογραφία που μετέφερε τα λατινικά χειρόγραφα. «Ρωμαϊκή» η φιλανθρωπία γιατί τοποθετήθηκε στη αρχαία Ρώμη.

Ένας γηραιός πατέρας έχει καταδικαστεί σε θάνατο από ασιτία. Η κόρη του μελλοθάνατου που πρόσφατα γέννησε έχει το δικαίωμα να βλέπει τον πατέρα της στη φυλακή. Έρχεται κάθε βράδυ να δει τον δει. Θα τον θηλάζει όταν δεν προσέχουν οι φύλακες. Ο πατέρας επιζεί. Όταν οι Αρχές ανακαλύπτουν την φιλανθρωπία της κόρης απελευθερώνουν τον μελλοθάνατο πατέρα.

Open Image Modal
Ρωμαϊκή Φιλανθρωπία - Ρούμπενς
wikimedia commons

Έχω δει σε μια έκθεση στη Γαλλία 450 πίνακες μεγάλων ζωγράφων με θέμα την«Ρωμαϊκή Φιλανθρωπία».

Open Image Modal
Francois-Xavier Fabre
Open Image Modal
Ρωμαϊκή Φιλανθρωπία JEAN-BATISTE GREUZE
wikimedia commons
Open Image Modal
Claude MELLAN, Χαράκτης

Ο ερωτισμός όταν συγκινεί θεματικά και αισθητικά ανατρέπει όλα τα ηθικά εμπόδια που ο φιλότεχνος βρίσκει μπροστά του.

Τέλος, να μην ξεχάσουμε τους «παιδικούς» Πούτους που προσδίδουν αθωότητα στο γυμνό. Και ενίοτε στο... παιδοφιλικό. Ο κύριος ρόλος τους είναι να αμβλύνουν σκηνές τολμηρές με την παρουσία ενός «παιδιού». Ή αν θέλετε με ένα τρίτο είδος ανθρώπου ενίοτε μεταμφιεσμένοι σε Αγγελούδι. Η λατινογενής έννοια της λέξης πούτος είναι ομοφυλόφιλος. 

Open Image Modal
.
Open Image Modal
.
Open Image Modal
.
Open Image Modal
.

Ο ερωτισμός στην τέχνη που απελευθερώνεται στην Αναγέννηση δεν διστάζει να είναι και τολμηρά θρησκευτικός.

*Βλ. Ροβήρου Μανθούλη «Οι Μεταμορφώσεις της Αφροδίτης» Τόμος Α, Εκδ. Γαβριηλίδη

Μέρες που ζούμε. Ο Τόμος Β είναι στη διάθεση του κοινού. Με τα κάτωθι ΛΙΝΚ :

 

Πρώτο μέρος (διάρκεια 2.07.07)

 

 

 

Δεύτερο μέρος (διάρκεια 1.55.47)