Κίνα: Μια οικονομική υπερδύναμη με «πήλινο» συνταξιοδοτικό σύστημα που καταρρέει

Μόλις το 2020, το 95% των Κινέζων απέκτησαν για πρώτη φορά πρόσβαση στη βασική δημόσια υγεία.
|
Open Image Modal
via Associated Press

Η ταχέως αναπτυσσόμενη οικονομία της Κίνας, που έχει μετατρέψει την άλλοτε εσωστρεφή χώρα σε μια παγκόσμια οικονομική δύναμη, αντιμετωπίζει ένα μεγάλο και ιδιαίτερα ανησυχητικό πρόβλημα. Την κατάρρευση του συνταξιοδοτικού της συστήματος..

Σε μια χώρα που το Κομμουνιστικό κόμμα βρίσκεται στην εξουσία από την εποχή του μεγάλου ηγέτη της Μάο Τσε Τουνγκ, ελάχιστα γνωρίζουμε για την δομή του κράτους, το πως ζουν τα εκατομμύρια των πολιτών της αλλά και για το γεγονός, ότι το 95% των Κινέζων απέκτησαν πρόσβαση στη βασική δημόσια υγεία μόλις το 2020. 

Open Image Modal
via Associated Press

Η Wang Fengqin, μια 70χρονη συνταξιούχος αγρότισσα που ζει στην απομακρυσμένη από το Πεκίνο επαρχία Heilongjiang,, θυμάται ότι τα χρόνια του Μάο Τσε Τούνγκ πολλές περιοχές της Κίνας έζησαν χρόνια μεγάλης πείνας.

Σήμερα η ίδια, λαμβάνει ως σύνταξη 2000 γουάν το μήνα (290 δολάρια), με τα οποία μπορεί να καλύψει μόνο τα έξοδα της σίτισης της, όχι όμως και της περίθαλψης της. Για να επισκεφθεί ένα γιατρό ή νοσοκομείο της περιοχής για τους πόνους που νιώθει στην κοιλιά, χρειάζεται να πληρώσει 1000 γουάν.

 Προς χρεοκοπία το συνταξιοδοτικό σύστημα

Το μεγάλο πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπίσουν οι Κινέζοι ηγέτες, που σχεδιάζουν τις μεταρρυθμίσεις του περίφημου προγράμματος «Healthy China 2020» είναι να βρουν τα χρήματα για να αναστήσουν το κατακερματισμένο και ανεπαρκώς χρηματοδοτούμενο συνταξιοδοτικό σύστημα της χώρας.

Καθώς ο πληθυσμός του 1,4 δισεκατομμυρίων πολιτών της Κίνας μειώνεται και γερνά, εν μέρει λόγω της πολιτικής του ενός παιδιού που ίσχυε από το 1980 έως το 2015, η πίεση στους προϋπολογισμούς των συντάξεων είναι έντονη.

Έντεκα από τις 31 επαρχίες της Κίνας παρουσιάζουν ελλείμματα στον προϋπολογισμό των συντάξεων τους, με την επαρχία Heilongjiang να έχει το μεγαλύτερο με -2,4% του ΑΕΠ της, σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Οικονομικών.

Η κρατική Κινεζική Ακαδημία Επιστημών προειδοποιεί μάλιστα, ότι το συνταξιοδοτικό σύστημα της χώρας δεν είναι πλέον βιώσιμο και πρόκειται να χρεοκοπήσει έως το 2035.

«Εάν το συνταξιοδοτικό σύστημα δεν αλλάξει ριζικά, αυτή θα είναι η κατάληξη του», δήλωσε ο Xiujian Peng, ανώτερος ερευνητής στο Κέντρο Μελετών Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Victoria στην Αυστραλία.

 Συντάξεις πολλών ταχυτήτων

Σύμφωνα με τον Πενγκ, σήμερα «οι πλουσιότερες επαρχίες πληρώνουν για να δωθούν οι συντάξεις σε φτωχότερες επαρχίες, κάτι που όμως δεν μπορούν να κάνουν για πάντα, καθώς δημιουργεί δημοσιονομικές τρύπες σε ολόκληρη τη χώρα».

Η επαρχία Heilongjiang, που βρίσκεται στα σύνορα με τη Ρωσία, είναι ένα παράδειγμα προς αποφυγήν για την υπόλοιπη Κίνα, καθώς η εικόνα αυτή μπορεί να επεκταθεί σε πολλές επαρχίες πλην των μεγάλων αστικών κέντρων.

Η Heilongjiang ήταν μια ακμάζουσα περιοχή στην εποχή του Μάο, όταν οι κρατικοί βιομηχανικοί όμιλοι εκμεταλλεύονταν τους πλούσιους πόρους της σε άνθρακα, ορυκτά και ξυλεία. 

Open Image Modal
via Associated Press

Όταν η οικονομία της Κίνας έγινε πιο εξωστρεφής και οι ιδιωτικές επιχειρήσεις, μετά το θάνατο του Μάο το 1976, άρχισαν να παίρνουν μεγάλο μερίδιο των κρατικών, το βιομηχανικό κέντρο της Κίνας μετακινήθηκε νότια, και μαζί του, τα χρήματα και οι άνθρωποι.

Το κατά κεφαλήν εισόδημα στη Χεϊλονγκτζιάνγκ, γνωστή πλέον ως μία από τις τρεις επαρχίες της «φτωχής ζώνης» της Κίνας, ήταν 50.900 γιουάν το 2022, πολύ κάτω από το εθνικό ποσό των 85.700 γιουάν.

Το ένα τέταρτο των ανθρώπων της ήταν το 2020 ηλικίας 60 ετών και άνω, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία που δημοσιεύθηκαν πέρυσι, σε σύγκριση με το 20% σε εθνικό επίπεδο.

Ο συνολικός πληθυσμός συρρικνώθηκε κατά 17% τη δεκαετία έως το 2021 σε λίγο πάνω από 30 εκατομμύρια, ενώ το εργατικό δυναμικό συρρικνώθηκε κατά περίπου ένα τρίτο.

 Η επαρχία έχει το χαμηλότερο ποσοστό γεννήσεων στην Κίνα, με 100.000 γεννήσεις το 2021 και 460.000 θανάτους.

Το ποσό των συντάξεων που λαμβάνουν οι συνταξιούχοι εκεί είναι 38.792 γιουάν ετησίως, από τα χαμηλότερα στη χώρα, και περίπου το μισό από τις συντάξεις που παίρνει κάποιος στο Πεκίνο ή την Σαγκάη.

 Όμως στις περισσότερες επαρχίες, οι αγροτικές συντάξεις μπορεί να είναι μόλις 100 γιουάν το μήνα, γεγονός που αναγκάζει τους συνταξιούχους εκτός από το να καλλιεργούν τα δικά τους λαχανικά, να μην σταματούν ουσιαστικά ποτέ να εργάζονται, δημιουργώντας στρατιές ανθρώπων που «δεν βγαίνουν ποτέ σε σύνταξη».

Δουλεύουν στην πόλη παίρνουν σύνταξη στο χωριό

Το συνταξιοδοτικό σύστημα στην Κίνα διοικείται κυρίως από την επαρχία κι όχι την κεντρική εξουσία και χρηματοδοτείται αποκλειστικά από τις εισφορές των εργαζομένων της επαρχίας, χωρίς κρατική παρέμβαση.

Το 2018, η Κίνα δημιούργησε ένα ειδικό ταμείο στο οποίο συνταξιοδοτικά ταμεία από πλουσιότερες επαρχίες χρηματοδοτούν τις συντάξεις σε επαρχίες όπως το Γκουανγκντόνγκ. 

Open Image Modal
via Associated Press

Πολλοί ειδικοί, συμπεριλαμβανομένου του επικεφαλής οικονομολόγου της Macquarie στην Κίνα, Λάρι Χου, προτείνουν την εφαρμογή ενός ενοποιημένου εθνικού συνταξιοδοτικού συστήματος, το οποίο θα υποστηρίζεται από την κεντρική κυβέρνηση και όχι από τις διοικήσεις των επαρχιών που δεν διαθέτουν αρκετούς πόρους.

Αυτό μπορεί να απαιτεί αλλαγή του συστήματος «καταγραφής της κατοικίας», γνωστό ως hukou. Το Hukou, που χρονολογείται από την εποχή των λιμών του 1950, ανάγκαζε τους κινέζους να παραμένουν στις περιοχές που είχαν γεννηθεί, αποτρέποντας την μαζική εσωτερική μετανάστευση πληθυσμών σε αστικά κέντρα ή σε πιο πλούσιες περιοχές.

Σήμερα, παρότι εκατοντάδες εκατομμύρια Κινέζοι έχουν το δικαίωμα να μεταναστεύσουν σε άλλες πόλεις για εργασία, έχουν πρόσβαση στις κοινωνικές υπηρεσίες μόνο στον τόπο καταγωγής τους, όπου η εκπαίδευση και η ιατρική περίθαλψη είναι χαμηλότερου επιπέδου σε σχέση με τις αντίστοιχες κρατικές δομές στις μεγάλες πόλεις.

 Επιπλέον, πολλοί εργοδότες στα μεγάλα αστικά κέντρα δεν πληρώνουν τις εισφορές γι αυτούς τους εργαζομένους, καθώς είναι με προσωρινές και συχνά άτυπες συμβάσεις. 

Πρόωρη συνταξιοδότηση 

Ένα άλλο πιεστικό ζήτημα στην Κίνα είναι η ηλικία συνταξιοδότησης.

Οι άνδρες συνταξιοδοτούνται στα 60 τους χρόνια, οι «λευκές» γυναίκες, που εργάζονται σε γραφεία και κλειστούς χώρους βγαίνουν σε σύνταξη στα 55 τους χρόνια ενώ οι γυναίκες που εργάζονται σε εργοστάσια και είναι αγρότισσες στα 50 χρόνια.

Το γεγονός ότι είναι από τα χαμηλότερα όρια συνταξιοδότησης στον κόσμο, σε συνδυασμό με το προσδόκιμο ζωής της Κίνας -που έχει αυξηθεί από τα 44 χρόνια το 1960 σε 78 χρόνια το 2021 και προβλέπεται να ξεπεράσει τα 80 χρόνια έως το 2050- πδηγεί στα βράχια το συνταξιοδοτικό σύστημα με μαθηματική ακρίβεια.

Η Εθνική Επιτροπή Υγείας της Κίνας υπολογίζει, ότι οι Κινέζοι άνω των 60 ετών θα φτάσουν από 280 εκατομμύρια σήμερα σε περισσότερα από 400 εκατομμύρια έως το 2035 - ίσο με το σύνολο των σημερινών πληθυσμών της Βρετανίας και των ΗΠΑ μαζί.

Προς το παρόν, κάθε συνταξιούχος στηρίζεται από τις εισφορές πέντε εργαζομένων. Η αναλογία είναι η μισή από αυτήν που ήταν πριν από μια δεκαετία και τείνει να γίνει 4 προς 1 το 2030 και 2 προς 1 το 2050.

Ο πρωθυπουργός Λι Κετσιάνγκ, προωθεί ένα νέα σύστημα όπου καταργεί τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης που ισχύουν σήμερα όμως ακόμη δεν έχει εφαρμοστεί. Πέρυσι, η Κίνα απέκτησε για πρώτη φορά, ιδιωτικό συνταξιοδοτικό τομέα μετά από τέσσερα χρόνια πιλοτικών μελετών.